Helsingjar - 01.07.1943, Blaðsíða 44

26
Helsingjar
hælið voru að byrja að springa út og
þeim fjölgaði með degi hverjum, sem
sátu eða lágu út við gluggana í göng-
um eða stofum og mændu út í vorið
og veröldina. En þeir hraustustu
fóru á göngu og — reikuðu umhverf-
is hælið stundarkorn og teiguðu vor-
loftið.
Um þessar mundir vorum við að
hugsa um undirbúninginn að útgáfu
þessa rits.
Starfið við það dró hugsanir okk-
ar, sem það hafði verið falið, öðru
hvoru, stund og stund úr degi, út fyr-
ir hina þröngu, tilbreytingarlausu
hringrás lífsins innan veggjanna.
Okkur hafði komið saman um að
fá allt efni ritsins innan hælisins, ef
unnt væri. Hér hlaut að vera um auð-
ugan garð að gresja, — þar sem
menn og konur á öllum aldri og úr
öllum stéttum og stigum þjóðfélags-
ins mættust og mynduðu að nokkru
leyti einangrað samfélag innan
veggja, — spegilmynd af þjóðfélaginu
sjálfu. Hér voru fulltrúar hinna ólík-
ustu æfikjara. Menn með minningar
stórra úthafa og fjarlægra landa; —
fólk úr sveitum yztu annesja og
innstu dala, með sjónarmið aldagam-
alla íslenzkra viðhorfa; — æskufólk
20. aldarinnar, mótað af aðstreymi
erlendra áhrifa, með jassandi mýkt í
svip og hreifingum; — unglingar
með ónumin óskalönd í huganum og
hvíldarfús gamalmenni með horfinn
heim að baki. —
Efnið var ótæmandi; en það segir
ekki það sama og að handsama það
og fá úr því unnið. Og hin fastmót-
aða bjölluhljómandi hringrás sogaði
hugmyndirnar og áhugann jafnharðan
til sín og þvrlaði þeim svo burtu aft-
ur mörgum sinnum á dag.
.... En við vildum þó að
minnsta kosti reyna að fá nokkrar
skyndimyndir og minningarbrot úr
heimilislífi hælisbúa á liðnum árum,
dregið saman í eina heild.
Hér var fólk, sem búið var að
dvelja hér árum saman —- nokkrir
allt að því áratug eða meira, eða allt
frá fyrstu tímum hælisins. Það tók
til starfa árið 1927.
Það hlaut að vera margs að minn-
ast eftir allan þann árafjölda. En
einnig hér rann viðleitni okkar að
miklu leyti út í sandinn.
Við minntumst að vísu lauslega á
þetta við einstaka þeirra, sem hér
höfðu lengst dvalið; en svo virtist
sem einhver bládimm móða hefði
lagzt yfir allt hið liðna innan þessara
veggja, — lokað Ieiðum hugans þang-
að aftur og dregið þá hulu yfir allar
minningar sem þurrkuðu algerlega
burtu sérsvip hverrar einstakrar
þeirra. Og í þessu mistri, þar sem
allt rann saman í eitt, skynjaðist að-
eins hinn stundvísi bjölluhljómur
bringferðarinnar óumbreytanlegu, —■
dag eftir dag og ár eftir ár.
----------Eða hafði nokkuð skeð?
— Var nokkurs að minnast?.... Ef
til vill ekki. . . .
Vitanlega áttu einstaklingarnir
sínar eigin minningar, — minningar
einkalífs síns og duldra drauma. En
þær snerta ekki heildina og áttu ekk-
ert erindi til okkar. Þær eru frið-
helgar í minni sjúkra brjósta, faldar
langt á bak við hringrás dagsins, —
þangað sem enginn bjölluhljómur
nær. Aðeins í kyrrð hljóðra andvöku-
nótta, stíga þær fram úr þögninni og
setjast við hvílur mannanna.
Maður á bezta aldri, vörpulegur á
velli, með festulegt, einbeitt augna-
ráð og viljasterkan svip, segir eitt-
hvað á þessa leið:
„Ég hef dvalið hér meira en ára-
tug, — kom hingað vorið 1931 úr
fjarlægri sveit austur á landi. —
Og hér hef ég verið síðan hverja
nótt innan þessara veggja, að und-
anskildum stuttum tíma, sem ég
lá á Akureyrarspítala.