Leikskrár Þjóðleikhússins - 21.11.1952, Side 21

M A R C E L P A G N O L
Marcel Pagnol, höfundur „Tópazar“ er talinn með fremstu rithöfundum
Frakka núlifandi og hefur hlotið i'rægð sína fyrir tvennt aðallega: leikrit sín
og' kvikmyndahandrit. Ilann er fæddur í Aubagne skammt frá Marseille 28.
febrúar 1889 og er kominn af spænskri ætt, sem settist að í hinu forna róm-
verska skattlandi Provence. Provence-búar eru um margt sérkennilegir og
tala fagurt og litauðugt mál. próvensölsku, sem um margt svipar meira til
katalónsku lieldur en frönsku. Þjóðskáldið Mistral (1880—1914) orti á
próvensölsku.
Pagnol gekk í Thiers-menntaskólann í Marseille, gerðist um skeið barna-
kennari og lauk síðan meistaraprófi í ensku og gerðist menntaskólakennari í
Aix í Provence. Þaðan fluttist hann skömmu síðar til Parísar og kenndi í
Condorcet-menntaskólanum um liríð.
Pagnol var ekki nema sextán ára, þegar hann tók að gefa út tímarit um
bókmenntir. Nefndist það upphaflega „Fortunio“ en skipti síðar um nafn
og nefndist „Les Cahiers du Sud“. Lét hann sig jafnan hag þess miklu varða,
enda þótt hann hætti síðar ritstjórn þess. I „Fortunio“ birtust fyrstu kvæði
hans og skáldsagan „Litla stúlkan með alvarlegu augun“. Þegar hann hafði
flutzt til Parísar 22 ára gamall, skrifaði hann sorgarleik í ö þáltum í bundnu
máli, sem nefndist „Catulle“, og fékkst hann hvergi leikinn. Annan sorgar-
leik samdi hann einnig í ljóðum, „Ulysse chez les Phéaciens“ (Odysseifur
hjá Fajökum) og einnig skáldsöguna „Birouettes“, sem ekki fékkst prentuð
fyrr en 1932.
Fyrsta leikrit sitt, sem leikið var, samdi hann ásamt Paul Nivoix (þeim,
er nýlega gerði kvikmyndahandrit að „Sölku-Völku“ eftir Laxness), og
nefnist það „Les Marchands de GIoire“ (Þeir, sem verzla með frægðina) og
er kröftug ádeila á þá, sem gerðu sér uppgjafahermenn að féþúfu. Leikritinu
var fálega tckið í Frakklandi — efalaust vegna ádeilunnar — en það hefur
hlotið miklar vinsældir utan Frakklands. Næsta leikrit sitt samdi hann
einn, og nefnist það „Jazz“, fjallar um gamlan sveitakennara, sem iðrast síns
starfsama lífs og fellur í „jazz-óreglu“ í skemmtanahverfum Parísar. Þegar
hér var komið sögu, tók Pagnol að gefa sig allan við ritlist og lagði önnur
störf á hilluna. Meðal vina lians voru margir efnilegustu leikritahöfundar
Frakka, jafnaldrar lians, þ. á m. Stéve Passeur, ltoger Ferdinand og Marcel
Achard.
„Tópaz“ var fyrsta leikrit Pagnols, sem vakti þegar í stað óskipta at-
hygli, sakir mikillar verkkunnáttu höfundar, skarprar þjóðfélagsádeilu og
réttlætiskenndar. Sagt er, að Pagnol hafi sent leikritið samtímis til fjögurra
leikhússtjóra, og vildu þeir allir taka það til sýningar. Að ráði Antoines, hins
(Framh. d bls. 21).