Alþýðublaðið - 04.05.1926, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐID
Íkemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu við
; iiverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. £
< til kl. 7 síðd. ►
j Skrifstofa á sama síað opin kl. [
< 9'.3 —10' árd. og kl. 8 — 9 síðd. »
| Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
< (skrifstoían).
J Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á
< rnánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
’ hver mm. eindálka.
1 Prenísmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
; (i sama húsi, sömu símar).
1. Mial 1926.
Ræða
Haralds Guðmaiulssonar,
flutt á Austurvelli.
(Skrifuð eftir minni.)
Góðir tilheyrendur!
í dag er 1. maí, hátíðis- og
}tröfu-dagu:r ialjrýðiumar, hinna
vinnandi stétta mn allan siðaðan
heim. Hans er minst hér; hans er
minst í kaupstöðum og kauptún-
mn víða um land, og stéttarsyst-
kyni okkar um heimsbygðina alla
gera slíkt hið sa’ma.
1. maí er jafnframt í hugum
margra vördagurinn, eins konar
fyrsti sumardagur. Ég vii Jjví óska
yiikur öllum gleðilegs og farsæls
sumar.
En hvað þarf til þess, að sum-
arið verði ykkur gleðilegt og far-
sællegt ?
Ég ólsLupp í sveit. Þegar menn
þar óskuöu hver öðrum farsæl-
legs surnars, óskuðu fieir hag-
s:æðs tíðarfars, góðra skep.nu-
halda, grassprettu og góðrar hey-
nýtingar. Fengist jretta, töldu þeir
að sumariö yrði farsællegt í efna-
legu tilliti.
Ungur flutíist ég til sjávar. Þar
óskuöu men'n fyrst og fremst eftir
góðum afla, gæftum og hagstaíðri
tíð til fiskverkunar.
Hér nægir ekki alt þetta til að
tryggja ykkur og verkalýðnum hér
ylirleitt gott og farsæilegt' sum-
ar. Hvað stoðar Jmð, þótt tún
og engjar sé grasi vafio, þótt sjór-
inn sé fuliitr af fiski, þótt sólskin
og veðurblíða sé hvern einasta
dag, ef eigendur og forráðamenn
helztu framleiðsiutækjanna, skip-
anna, láta þau liggja ónotuðf
Fæst ykkar hafa ráð á fleytu
tii að komast á út á sjóinn til
að fá ykkur í soðið; enn færri
eiga nokkurn jarðarskika eða bú-
pening. Hvernig sumarið reynist
ykkur, er fyrst og fremst undir
því komið, hvort og við hvaða
verði atvinnurekendurnir vilja
kaupa vinnu ykkar.
Það er ekki til neins að leyna
pví, að ýmsir útgerðarmanna hafa
við orð að leggja togurunum að
lokinni vért’ð. Þar meö eru allir,
sem á þeim og við afla þairra
vinna, sviftir atvinnu sinni og
bjargarvonum.
Útgerðannenn segja: Við töpúm
á útgerðinni. Má vera, að satt sé.
En hvað eru töp þeirra hjá jtví, sem
almenningur tapar, verkafólkið,
'iðnaðarmenn og káúpmennj þjöðin
öll, ef togurúnum er lagt í höfn
og framleiðslan stöðvuð? Svo
íiamarlega sem togararnir afla
fyrir meiru en nemur salti, kolum
og sliti á skipum og veiðarfærum,
er jrað þjóðarheihiinni gróði, að
|>eir séu gerðir út. Sjómennirnir
og verkafólkið í landi þarf jaínt
fæði og Idæði, þótt það sé at-
vinnulaust. Það, sem aflast upp í
laun þess, er þjóðargróði, sátnan-
borið við jrað, sent yr'ði. ef út-
geröin væii stöðvuð.
Segjurt), að á togarailotanum ö! 1-
um vinni 1000 tnenn og alí aö
þrefal't fleira fólk að verkun afÞ
ans og við önnur störf í landi.
Alt þetta fólk og skyldulið Jæss,
1-2000—15Ö®0 manns, á afkornu
sína beinlínis unrlir því, hvort og
hvernig útgerðin er rekin. En all-
ar þessar mörgu þúsundir ráða
engu um jiað, hvort skipin eru
gerð út eða ekki. Því ráða fáeinir
menn, etgendurnir, eða réttara
sagt íélagsskapur þei-rra, og j)á
einkum stjórn hans.
Þessir örfáu menn ráða mestu
um það, hvort þið og þúsundir
annars verkafólks fáið notið gleði-
legs sumars, hvort Jrið fáið að
vinna fyrir ykkur.
Finst ykkur [retta eins og. það
á að vera? Finsf vkkur jyetta rétt?
Ég veit, aö þið segið: Nei.
Útgerðarmenn segja, að þeim
beri engin skylda til að gera út
með tap< fyrir sig, þptt það sé
jíjóðarheildinni gróði. Ég veit vel,
að engin skráð lög skylda ])á til
jtessa. Ég get líka vel skilið, að
þeim sé öljúft að tapa fé sírtu.
Þeir eru nákvæmlega eins og við
og atmað' fólk, líta á sinn hag
fyrst og fremst. En þótt engin
skráð lög leggi þeiin þessar skyld-
ur á herðar, ber þeim siðferðileg
skylda til að sjá fólkinu fyrir
vinnu. Þeir hafa sjálfir gerzt
forráðamenn atvinnuveganna,
ilregið fólk viðs vegar að til að.
vinna við fyrirtækin, svo að þau
'gæfu þeirn arð, og þeir hregðast
ríkustu skylclu sinni.ef þeir taka
atvinnuna frá jtessu fólki strax
og miður lætur í ári. Þeir hafa
á einu einasta ári, 1924, tekið
rnargfa milljóna gróða. Vilji þeir
halcla j)vi fram, að p.eim beri rétt-
ur til að taka gröða göðæranna,
\æröa þeir jafnframt að viður-
itenna þá skyldu sína að taka
töpin, Jregar þau konta.
Þeir bera viö getuleysi. Ilvað
er þá um alla ráðdeildina og fyr-
irhyggjuna,, sem mest er gumað
af hjá þessum „máttarstoðuni
jijóðfélagsins", ef fyrsta magra
kýrin gleypir allar hinár feitu í
einum bita?
Hérna í steinhúsinu andspænis
mér hefir þingmaður Alþýðu-
flokksins ár eftir ár borið fram
frúmvörp um að skipulagsbinda
sölu sjúvaraíurða með þvi, aö
ríkið hafi einkasölu á síid og salt-
fiski, Ölium ber saman um, að
verzluninni íjieð þessar höfuðút-
tluíningsvörur okkár sé mjög á-
bótavant. og næsta lítið gert til
að bæta hana eða aíla nýrra
markaða. Þeir, senr Jreim málum
eru kunnugir, erindrekarnir, fara
par umhörðustum orðum. Þóhafa
máisyarar útgérðarmanna þing
eftir þing drepið þessi frumvvörp.
Þeir hafa hirt meira um að láta
sjálfræði og, gróðavonir stærstu
útflytjendanna óskerlar en að.
h’yggja höfuðatvinnuveg lands-
manna.
•'Nú er þó svo komið, að jafnvel
útgerðarmenn sjá, að óhjákvæmi-
legt er að breyta til að því, er
síldina snertir. Hafa. nokkrir jreirra
borið fram frumvarp um eins kon-
ar einkasölu á sílcl; það frumvarp
er að vísu hvorki fugi né fiskur
og ekki líklegt til þjóðþrifa, en
[)að er eins konar þrotabúsyfir-
lýsing þessara máísvara írjálsr.
ar samkepþni.
Á jafnaðarstefnan erindi til okk-
ar? i
Ýmsir segja: 1 stóru löndunum,
hjá ríkú þjóöuniim á jafnaðar-
stefnan sér tilverurétt, en hingað