Alþýðublaðið - 05.06.1926, Blaðsíða 3

5. júní 1926-.
ALÞÝÐUBL,AÐI D
S
sem skipa'alla hina landkjörslist-
ana, sigra eða fulltrúar jafnaðar-
manna, alþýðunnar. Auk atkvæðis
okkar, hvers einstaklings, kemur
mikið undir fortölum okkar við
skammsýnni stéttar-bræður og
systur. Sýnum nú mált stjórn-
málasamtakanna! Látum alþýðu-
íistann, A-listcmn, verða at-kvæða-
flesta listann við landskjörið.
„Sameinaðir stöndum vér.“
Yfirráðin til alpýðunnar!
Kjösnm A-Elstaaui!

Nafnið Póllánd hefir til skamrns
tíma hljómað vel í eyrum manna
bæði hér á landi og annars stað-
ar. Undir eins og það hefir verið
nefnt, hefir það vakið upp hug-
myndir um eldheita ættjarðarást,
ódrepandi sjálfstæðisþrá og harð-
vítuga frelsisbaráttu. Pólverjar
áttu mikil og góð ítök í hugum
allra réttsýnna manna og frelsis-
sinna víðs vegar um heinr. Var
litið á þjóð þessa sem píslarvott
frelsishugsjónarinnar, og heitar
bölbænir þuldar yfir böðlunum,
er kúguðu hana og undirokuðu.
Alt þetta var nú gott og bless-
að. Hitt er verra, að hætt er við,
að Pólverjar á þessum síðustu ár-
um eftir heimsstyrjöldina hafi
mist mikið af þeim sarnhug, er
þeir áður gátu glatt sig vjð, og
það ekki að ástæðulausu.
Með friðarsaiuningnum í Ver-
sölum var, eins og kunnugt er,
Pólland endurreist og er síðan
sjálfstætt og mikið ríki, mikið að
minsta kosti að flatarmáli og
fólksfjölda. Samt virðist ekki alt
vera sem skyldi á bænum þeim.
Nú síðast hafa borist fréttir um
stjórnarbyltingu i Póllandi. For-
• seti lýðveldisins og stjórnin kom-
ust undan við illan leik, sumir
í bifreiðum, aðrir í flugvélum.
.Sem stendur virðist herliðið eða
sá hluti þess, er fylgir Pilsudski
marskálki, ráða öllu, að minsta
kosti í höfuðborginni Varsjá. Er
ekki ólíklegt, að til borgarastyrj-
aldar dragi í Póllandi.
Byltingin er að líkindum hrein
‘herbylting og Pilsudski ekki ólík-
iegur til að gerast alræðismaður
eftir mussolínskri fyrirmynd.
Svona er nú komið hinu unga,
nýendurreista pólska lýðveldi.
Væri það kaldleg hæðni örlag-
anna, ef þessi frelsisþyrsta þjóð
léti beygja sig í kné undir ger-
ræði einvalds hershöfðingja svo
örfáum árum eftir að frelsið lang-
þráða aftur var unnið.
Þrátt fyrir ýmsa góða kosfj,
sem þjóðin hefir átt til brunns að
bera, verður því vart neitað, að
Pólverjar hafa jafnan átt erfitt
með að stjórna sér sjálfir. Að
þessi mikla þjóö, þetta volduga
ríki, sem Pólland eitt sinn var,
skyldi falla sem bráð fyrir refja-
brögðum nábúanna og verða
margskift á milli þeirra, — því
hefir auðvitað ekki tilviljun ein
ráðið, — heldur ekki græðgi ná-
grannanna ein saman, sem þó
vafalaust hefir verið mikil. Að
visu lá Pólland illa við, umkringt
af ásælnunr stórveldum. En sag-
an sýnir, að sivipaða legu hafa
örinur ríki átt, og þó tekist að
vernda sjtilfstæði sitt, jafnvel þótt
smærri væru og máttarminni en
Pólland fyrr á tímum.
Sannleikurinn er, að Pólverjar,
sem annars eru mörgum góðum '
kostum búnir, hafa ávalt verið
lélegir stjórnmálamenn. Ekki svo
að skilja, að þeir hafi gefið sig of
lítið að stjórnmálum, — miklu
fremur hið gagnstæða. En póli-
tík þeirra hefir skort hagsýni og
framsýni. Þeir hafa verið of á-
stríðufullir og of sundurlyndir.
„Pólskur rikisdagur“ hefir orðið
að prðtaki um þá samkundu, þar
sem alt skipulag vantar, og skyn-
semin er rekin á dyr.
Hörð undirokun Jangraára virð-
ist alls ekki hafa þroskað þjóðina
í þá átt að gera hana færari um
að stjórna sér sjálfri. Gætum við
freistast til að segjá, aö nú á
dögum töluðu pólskir stjórnmála-
menn meira og hugsuðu skemra
en riokkru sinni áður.
Nú ska) .við það kannast, að
með Versala-friðinum fengu Pól-
verjar að ýmsu leyti erfiða að-
stöðu. Var þess tæplega að vænta,
að gott samkomulag gæti tekist
með þeim ög nágrönnunum, eins
og þar var í pottinn búið. Nægir
í þvi efni að benda á „póiska
ganginn“, sem klýfur Prússland í
tvent og rífur frá því Danzig,
alþýzkan bæ, og gerir úr honum
„fríríki“ undir yfirumsjón Þjóða-
bandalagsins, — alt til þess að
veita Pólandi aðgang að hafinu
eða höfn við Eystrasalt.
Ráðstöfun þessi mun vera ein-
hver hin . kostulegasta af öllurn
gerðum — eða misgerðum —
þessa alræmda. friðarfundar, Sjá
það allir menn rneð nokkurn veg-
in óbrjálaðri skynsemi, að hér
hlýtur að verða breyting á fyrr
eða síðar, annað hvort með frjáls-
um samningum eða ófriði að öðr-
um kosti.
Þannig bjuggu nú vinir Pól-
lands í garðinn fyrir það. Þá
hefði verið vel, ef Pólverjar sjálf-
ir hefðu gért það, er í þeirra valdi
stóð, til að bæta fyrir afglöpin. En
það hafa þeir ekki gert, — síður
en svo. Þeir hafa þvert á móti
bætt gráu ofan á svart. Hjá
þeim hefir komið fram sama á-
sælnin og yfirgangurinn, sem þeir
eitt sinn voru beittir sjálfir. Þeim
nægði ekki að fá „ganginn" gegn
um þvert þýzka ríkið og að sjá
Þýzkaland svift Danzig. Þeir á-
sæiclust einnig Efri-Schlesíu frá
þessu sama ríki. Og með aðstoð
Frakklands tókst þeinr að ná í
helztu náma- og iðnaðar-héruðin
þar. Sú jesúítiska klíka, er nefnist
Þjóðabandalagið, lagði blessun
sína ySr þá athöfn.
En Pólverjar hafa engan veginn
látið sér nægja þetta. Gagnvart
nágrðnnum sínum að austan hafa
þeir sýnt hinn sama yfirgang. I
skjóli hinna voldugu bandamanna
— fyrst og fremst Frakklands —
hafa þeir sölsað undir sig Vilna-
svæðið. En það tilheyrði ríkinu
Lithauen, og var borgin Vilna
höfuðstaður þess.
Gagnvart Rússum sýndu Pól-
verjar einnig fullan fjandskap.
Leiddu þær skærur, tii blóðugs ó-
friðar 1920. X þeim ófriði var hið
nýstofnaða lýðveldi nær því kom-
ið á heíjarþrömina. Björguðu
Frakkar því á síðustu stundu,
enda var það þeim skyldast, þar
sern vitanlegt var, að einmitt þeir
höfðu att Pólverjum út á foraðið.
Yfirleitt hefir Pólland hið nýja
verið í öllu háð Frakklandi og
orðið að danza ef-tir þess pípu.
Hefir það og í skopi verið kallc
að frönsk nýlenda, og muu það
ekki allijarri sanni. En þetta virð-
ist hafa fylt pólsku burgeisana of-
metnaði. Með Frakkland að bak-
hjarli töldu þeir sér ekkert ófært.