Alþýðublaðið - 10.03.1935, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
SUNNUDAGINN 10. MARZ 1935.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
'ÚTGEFANDI:
ALÞÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÓ RI:
F. R. VALDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hvtrfisgötu 8—10.
SIMAR :
4900-4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Rítstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vihjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Prent miðjan.
4906: Afgreiðslan.
Borgarstjóri
með bæjarrekstri.
REYKVÍKINGAR geta fram-
leitt næga mjólk fyrir
bæjarbúa," segir Jón Þorláks-
son, /Og gamli maðurinn ger-
ist stórhuga, líkt og héx1 í fyrnd-
inni, pegar hann gaf hina sígildu;
lýsingu af íhaldi allra landa og
allra alda, lýsingu, sem orði til
orðs getur heimfærst upp á hann
pjálfan í peirri mynd, sem pjóðin
pekkir hann sem íhaldsleiðtoga,
og hann talar um pað, að pví er
bezt verður séð í fullri alvöru,
að bærinn stofni kúabú með ca.
2000 kúm.
í smærri stíl mætti nú byrja á
pví að framkvæma tillögur Al-
pýðuflokksins um bæjarrekstur,
og án efa lægi nær að byrja
fremur á öðrum sviðum en mjólk-
urframleiðslu, en úr pví að herra
borgarstjórinn hefir nú loks á
gamalsaldri komist til viðurkehn-
ingar á peim sannleika, að rétt
sé að bærinn reki framleiðsluat-
vinnu, og pö að sjóndeildarhring-
urinn nái enn ekki út fyrir mjólk-
ina, pá er sjálfsagt að takia með!
pökkum pessum nýja vitsmuna-
votti borgarstjóra og fagna pví,
að íhaldið viðurkennir petta stóra
atriði í steffiu Alpýðuflokksins,
að bærinn eigi að taka í síniar
hendur ýmis konar framleiðslu-
atvinnu.
Af pví að Alpýðublaðið býst
ekki við að hinn stóri draumur
borgarstjóra um 2000 kýr á bæj-
arbúi rætist fýrst um sinn, en
pað gerir hins vegar ráð fyrir
pví að honum væri huggun í að
sjá hann rætast að nokkru, pá
vill pað stinga eftirfarandi að
honum:
ByrjiO pér í smærri stíl og lát-
ið pér búið vinna sig upp.
Það væri ráðlegt, herra borg-
arstjóri1, að byrja í smærri stíl.
Því ekki t. d. að byrja með 50
—100 kýr, og framleiða barna-
mjólk. Það parf alveg sérstaka
nákvæmni við framleiðslu peirrar
vöru. Engum væri betur trúandi
til pess að láta pá nákvæmni í
té en einmitt búi, sem rekið væri
af bænum.
Húsmæðrafélagið gæti haft eft-
irlit með pví, að alls hreinlætis
væri gætt, og að töðunnar væri
aflað á heilbrigðu landi.
Svo mynduð pér án alls efa,
herra borgarstjóri, geta séð svo
til, að búið ynni sig smátt og
smátt upp, eins og t. d. sements-
verzlun, og hver veit svo nema
eftirmanni yðar í borgarstjóra-
sæti auðnaðist að sjá draum yð-
ar um 2000 kýr rætast.
Síldarmat og síldarverkun.
Effftlr Magnús Vagnsson skipstjéra.
Frá pví matslög voru sett 1909
og fram að Einkasölu 1928 var
„fersksíldcirmatid“ framkvæmt.
Síldin var metin nýveidd, og var
látið gilda sem útflutningsmat, án
pess að tillit væri tekið til
skemda, sem varan varð fyrir frá
pví hún var söltuð og par til að
hún var flutt út. Þessi aðferð
gafst svo, að hún yerður varla
reynd oftar.
Þetta breyttist nokkuð á einka-
sölutímabilinu. í byrjun pess var
ákveðið, að síldareigendur skyldu
skila síldinni flokkaðri og full-
saltaðri í hendur Einkasölunnar,
sem pá ætlaði að láta meta hana
fullsaltaða og gjalda hverjum eft-
ir sinni tilverkan. Þessi áform
strönduðu á getuleysi, og mót-
próa af hálfu saltenda, og ónóg-
um undirbúningi af hálfu stjórn-
ar Einkasölunnar. Var pá horfið
að pví, að síldin var metin ný-
veidd og síðan verkuð og við-
haldið undir stöðugu eftirliti
matsmannsins á hverri stöð, unz
síldin var komin í skip til út-
flutnings. Ekki er hægt að mæla
á móti pví, að á Einkasölutíma-
bilinu varð nokkur framför í síld-
arverkun. Aðallega var pó sú
framför fólgin í nýjum verkunar-
aðferðum og meira hreinlæti í
meðferð síldarinnar og umbúðum,
en pó sýndi pað sig greinilega,
að síldarmat pessa tímiabils var
alveg,óhæft, bæði hvað snerti pá
kröfu til alls mats, ad pað sé
réttlátur og óvilhallur dómur um
vöruna, er kaupandinn geti bygt
á, og eins hinu atriðinu, sem pví
var ætlað að vera:. framleidend-
um uppörfun og nœg áminning
um vöruvöndunina. Helztu gallar
pessa fyrirkomulags voru: Til
En margs er nú að gæta
hr. borgarstjóri.
Því að lokum parf að minna
borgarstjórann á pað, að Reyk-
víkingum er pá og pví aðeins
hagur í pví að fara að taka mpp
bæjarrekstur, að hann leiði til
pess að skapa aukna atvinnu. Og
í pví sambandi er pess að gæta,
að framkvæmdirnar mega ekki
stefna að pví að auka atvinnu-
leysi að sama skapi í öðrum
landshlutum, sem atvinna eykst
í Reykjavík. Til pess liggja tvær
ástæður. Önnur er sú, að Reyk-
víkingar mega helzt aldreigleyma
pví, að landið er stærra en
Reykjavík, og bændurnir til sveita
eiga líka kröfur til lífsins, alveg
eins og Reykvíkingar. Og svo er
pað annað, sem borgarstjóri skil-
ur sennilega betur, að ef atvinna
er tekin frá sveitabændum, pá
leiðir pað til pess, að peir flytj-
ast til Reykjavíkur og annara
sjávarplássa. Það er út af fyrir
sig enginn hagur að pví fyrir
Reykjavík, að bændurnir í Fló-
anum hætti að rækta Flóann og
fari að rækta Öskjuhlíðina og
aðra álíka staði.
Alpýðublaðið gleðst yfir pess-
ari óvæntu viðurkenningu borg-
arstjóra á bæjarrekstri og væntir
pess að honum skiljist, að bæj-
arrekstur á að vera til pess að
bæta úr atvinnupörf bæjarbúa, án
pess að korna öðrum fátækum
verkamönnum, hvort sem peir
kallast nú bændur eða eitthvað
I annað, á vonarvöl.
pess cíð) framkvœma matið og
aftiiiitio með verkuninni purfti
marga menn. Þetta voru ekki
eftirsóknarverðar stöður, illa laun-
aðar samanborið við pað, sem
ætlast var til af matsmönnunum,
og pó nokkrir góðir matsmenn
væru 'hingað og pangað, pá voru
hinir margir, er litla pekkingu
höfðu á síldarmati og síldarverk-
un, par eð ekki voru nógu marg-
ir menn með góða pekkingu fá-
anlegir í pessar stöður. Þetta
varð til pess, að pó nokkrir
menn leituðust við að fylgja
reglum Einkasölunnar og vanda
sig á annan hátt, strandaði við-
leitni peirra sífelt á mótpróa síld-
arsaltenda, Verkafólks og sjó-
manna. Þessir aðilar póttust ekki
hafa néinar skyldur fram yfir
stöðvarfólk á næstu grösum eða
annars staðar, par sem ýms 'ó-
næfa og óvandvirkni var liðin
— póttust m. ö. o. hafa rétt til
að gera alt jafn-ilia og annars
staðar par sem verst fréttist. —
Allir báru jafnt frá borði pegar
upp var gert, Sjómenn fengu
jafnmikið hvort sem peir komu
með góða eða vonda síld, ef hún
aðeins var látin í tunnuna, kven-
fólkið fékk sitt merki (borgun)
pegar tunnan var full, hvernig
sem verkið var, og saltandinn
fékk sitt ákvæðisverð . fyrir að
láta verka hverja tunnu, hvernig
sem innihaldið var. Væri að fund-
ið var svarið petta: Síldin var
metin góð og gild af umboðsm.
Einkasölunnar og síðan verkuð
og viðhaldið eftir peirra fyrir-
sögn, og á áb^rgð Einkasölunnar.
önnur reginvilla pessa fyrir-
komulags var sú, að ruglað vc,f
samcin mati og verkun. Undir-
matsmenn dæmdu gæði síldarinn-
ar nýrrar. Þeir áttu svo að segja
fyrir um verkun og viðhald.
Þeirra dómur um síldina fullsalt-
aða var jafnframt dómur um
peirra eigin verk. Var hægt að
ætlast til, að sá dómur yrði hlut-
laus og strangur? Var sanngjarnt
að ætlast til, að peir leituðu upp
gallana og bentu á pá, pví um
leið urðu peir að játa, að pá
hefðu brostið pekkingu á síld og
prek til að standa af sér ýtni
sjómannanna og pess vegna látið
salta horsíld og skemda. Eða áttu
peir að benda á óvöndunina í
vinnu kvenfólksins og játa um
leið, að sig hafi skort vit og
stjórnsemi til að láta pær hlýða
sér? Áttu peir að benda á lekar,
óhreinar, práar og alla Vega vit-
laust meðhöndlaðar tunnur og
annað skeytingarleysi, og segja,
að petta væri alt eftirlitsleysi
peirra að kenna? Matsmennirnir
voru umboðsinenn Einkasölunnar,
pjónar hennar, og pað hefði víst
pótt léleg pjónusta, hefðu peir
gert sér far um, að segja við-
skiftamönnum Einkasölunnar alt
af létta um vöruna, eins og hlut-
lausum matsmönnum bar. Setji
nú peir, sem mest hafa haldið á
lofti ávirðingum matsmannanna,
sig í spor peirra og svari sér
sjálfum.
En pví til sönnunar, að prátt
fyrir alt hafa pó yfirleitt valist
góðir menn i maísstöðurnar, má
benda á, að flestir peirra starfa
að síld ennpá sem eftirlitsmenn,
verkstjórar eða síldarkaupmenn.
Það) var fyrirkomulagið, pað,
að, síldin var metin nýveidd, og
að ruglað var sarnan mati og
verkun, sem eyðilagði starf
peirra.
Ég hefi nú lýst peirri reynslu,
sem við höfum af síldarmati. Til
pess eru vítin að varast pau.
Þá kemur að pví fyrirkomu-
lagi, sem rnenn hugsa sér full-
komnast og víðtækast. Lögboðið
mat á allri fullverkaðri síld, sem
œtluð er til útflutnings. Hér er
ekki pörf á að fara út í smáat-
riði, en ég verð pó að benda á
nauðsynleg aðalatriði.
Öll lög, og sérstaklega lög um
síldarmat, ættu að vera pannig
samin, að hægt sé — og helzt
auðvelt — að framfylgja peim,
og að pau nái tilgangi sínum. í
reglugerð um síldarmat verður
pví að taka alt sem skýrast fram,
er að starfi matsmannanna lýtur.
Matsreglurnar eiga að vera svo
nákvæmar, að hver og einn geti
sannfærst um að rétt sé metið
samkvæmt peim. Þær purfa að
vera svo glöggar og réttar, að
pær, en ekki misjafn dómur mis-
munandi matsmanna skeri úr
kröfum og ágreiningsmálum.
Starf matsmannanna má ekki
væra vandasamara en svo, að
hver ærlegur, meðalgreindur síld-
armaður geti leyst pað vel af
hendi. Sé pessa ekki gætt, fer
framkvæmd laganna í handaskol-
um.
Meðan síldarmatslög. voru í
gildi hér, var matið eins og áður
er sagt. Ekltí var hægt að sjá
pað á tunnunum, að innihaldið
væri metið. Þær höfðu engan
matsstimpil, heldur fylgdi hverju
partíi matsvottorð á farmskír-
teini með ákveðnu skipi. Svona
votioroi geta ekki liaft gildi fyr-
ir aðra en heildsalann, sem tekur
vio partíinu úr skipinu. Fyrir við-
skiftamenn hans er plaggið ekk-
ert sönnunargagn og pví síður
fyrir aðra, sem af peim kaupa.
En ef pess sér hvergi merki pegar
síldin er úr landsýn, að hún hafí
verið flokkuð og metin, pá er
peim tilgangi matsins, að menn
kaupi „rétta vöru fyrir rétt verð“,
ekki náð. Það verður pví að
merkja hverja tunnu, sem metin
er, viðeigandi rnerki eftir vöru-
tegund, stærð og gæðum, brenni-
merki eða öðru jafn-öruggu.
Eitt atriði viðvíkjandi síldar-
mati, p. e. hvernig beri að skoða
(meta) sild, verð ég að minnast á.
Sumir, jafnvel göðir síldar-
menn, álíta, að pað muni nægja,
að opna og skoðaj í t. d. 5—10°/o
af hverju partíi. Sé pað, sem
skoðað hafi verið, af sömu gæð-
um og stærð, sé óhætt að álíta,
að hitt óskoðaða, eða 90 til 95%,
sé eins. Þeir benda réttilega á,
að petta sé aðferð útlendra síld-
•arkaupenda hér nú, enda pótt
varan sé misjöfn. Þegar matslög
verða sett, álíta peir að verkun og
flokkun síldarinnar verði miklu
fullkomnari, og pví skyldi pá
matsmaðurinn vera vandlátari en
sjálfur kaupmaðurinn. í fljótu
bragði virðast peir hafa rétt fyrir
sér, en nánar athugað sést, að
petta er hin argasta vilia. Þessi
venja, að láta sér nægja að skoða
5 til 10 o/o, á ekkert skylt við mat.
Það er verzlunarvenja, sem sjald-
Franskir stúdentar gera verkfall.
Franskir stúdentar hafa undan-
farið verið nokkuð ærslafengnir,
og hafa hinir íhaldssinnaðri stúd-
entar staðið fyrir peim ærslum.
Vilja peir bægja útlendum stúd-
entum frá háskólanum, einkum
vegna pess, að svo margir útlend-
ir menn setjast að í Frakklandi,
að námi loknu, og eru pað aðal-
lega læknar, sem pað hafa gert.
Á myndinni hér að ofan sjást
stúdentar, sem gert hafa náms-
verkfall til að mótmæla hinum
i útlendu stúdentum. Eru stúdent-
arnir fyrir framan „Ecole de Me-
dicines“.
an er út af brugðið, nema um sé
að ræða annaðhvort partí, sem
kaupandinn er hræddur um að sé
sérlega vont, eða annað partí, sem
seljandinn heldur að sé óvenju-
lega gott. Þá er oft skoðuð hver j
tunna.
Til eru peir, og pað margir,
sem telja síldarmat óparft vegna
pess, að skoðun kaupenda sé
pað, sem að síðustu ráði örlög-
um vörunnar. Þetta er ekki rétt.
Það er álit neytendanna, sem á
að ráða. Þeir eiga að ráða, hvaða
kröfum við purfum að fullnægja.
Kaupendur peir, sem við skiftum
beint við, eru milliliðir, sem
verða að haga sér eftir framboði
og eftirspurn. Þegar peir geta
selt, kaupa peir ilt með góðu, sé
pröngur markaður, kaupa peir
einungis pað bezta, pað selst alt
af. Það eru pví parfir og kröfur
neytendanna, sem við eigum að
kynna okkur og haga verkun og
flokkun síldarinnar með tilliti til
peirra.
íslenzk síld er af peim, sem
pekkja, álitin óábyggileg vara.
Allir, sem verzla með hana, verða
að ætla sér nokkurn áhættuhlut.
Enginn kaupir íslandssíld -óséð,
og ég veit ekki til að neinn, sem
verzlar með pá vöru og ætlar að
stunda pá atvinnu áfram, reyni
til að selja hana óséð.
Aðaltilgangur matsins verður
að, vera sá, að kaupmdinn geti
treyst pví, að varan sé áreiðan-
lega pað, sem matsstimplarnir
segja hana vera. Sá tilgangur
næst aldrei, ef matsmaðurinn
segir annað en hann veit, hann
getur aldrei vitað um innihald
tunnu, nema hann sjái pað. Hann.
má aldrei segjast hafa skoðiað
pað, sem hann hefir aldrei séð,
hann verður pví að opna hverja
tunnu áður en hann setur sinn
stimpil og vottorð utan á hana.
Þó matslögin kornist á strax,
munu samt líða nokkur ár áður
en matið vinnur sér almenns
trausts, pó alt gangi vel. En
margra ára baráttu og erfiði parf
til pess, að koma verkuninni í
gott lag.
Eitt atriði enn: Síldarmat og
síldarverkun á að vera alveg
greinilega aðskilið. Það á dð
banna matsmönnum að segja fyr-
ir um verkun síldarinnar. Þeir
eiga ekki ao, aðgreina síldina
eða hafa umsjón með pví. Þex
/eiga ekkert annað við sild að,
fást en að meta hana pegar hún
er áð\ öllii leyti búin til útflutn-
ings.
Ég hefi nú leitast við að skýra
nokkur grundvallaratriði síldar-
mats, hefi valið pau, sem mér
finst mest skifta máli og ýmist
hafa verið mönnum óljós eða á-
greiningur um.
Um pað, hvort síldarmat sé
nauðpijnlegt, eru mjög sltiftar
skoðanir, eins og um flest síldar-
mál. Til eru peir, sem telja síldar-
mat nálega allra meina bót, og
ált ofan í pá, sem telja pað einsk-
is nýtt. Ég held pví fram, og býst
ekki við að pví verði mótmælt
roeð rökum, að síldarmat sé
nauðsynlegur liður í pví óum-
flýjanlega starfi, sem alt of lengi
hefir dregist, en pegar verður að
byrja á, p. e.: koma á gagngerð-
um og öruggum umbótum á verk-
un síldarinnar.
Til að framkvæma mat eins og
lýst er hér að framan, mun purfa
talsvert færri rnenn en við fersk-
síldarmatið, En vegna pess, hve
stöðvarnar eru strjálar, verður
varla komist af með minna en 1Ö
menn alls, ef til vill Jleiri, pví
pað leiðir af sjálfu sér, að séú
menn skyldaðir að láta rneta síld
sína, eiga peir kröfu til að fá
hana metna pegar peirn er nauð-
synlegt. En útflutningi hagar oft-
ast pannig, að síldin er flutt sanl-
tímis af rnörgum stöðum í einu,
Kostnað við matið áætla ég
10 til 30 aura á tunnu, mismun-
andi eftir pví, sem hverjum mats-
rnanni er ætlað að meta margar
tunnur, og rniðist gjaldið við
..sanngjörn laun.
Þá er að. athuga, hvort mat einS
og hér er átt við (skyldumat á
allri útfluttri síld) sé framkvœm-
anlegt nú pegar. Ég álít að pað
(Frh.)
10% afslðttnr af ollnm vðrum verzlunarinnar pessa vikn.
Skórlnn, Lang&veuí 6