Alþýðublaðið - 15.03.1935, Qupperneq 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Skipulagning atvinnuveganna á Siglufirði.
Álit og tiilogur fjárhagsnefndar Siglufjarðar
hafa verið sendar skipuiagsnefnd atvinnumála.
FÖSTUDAGINN 15. MARZ 1935.
SJÁLFST ÆÐISFLOKKURINN
og kommúnistar hafa nú
starfað í samfylkingu að því að
draga úr mj'ölkurneyzlu í bænum
um nokkurt skei'ö. SjálfstæÖis-
frúrnar hafa fallist í faðma með
æstustu kommúnistafrúm um hið
rnikla áhugamál samfylkingarinn-
ar, að skaða smábændur austan-
fjalls og vestan til hagsbóta fyrir
Thor Jensen og Eyjólf í Mjólkur-
félaginu. I þessu sambandi skiftir
það engu máli, þó samfylking-
in hafi litlu áorkað. Alþýðublað-
ið hefir að góðrá manna hætti
tekið viljann fyrir verkið; í þessu
máli. j
En nú hefir samfylkingin fundið
nýtt áhugamál. Alþýðuflokkurinn
hefir ákveðið að koma á trygg-
ingarlöggjöf eftir fyrirmyndum
annara þjóða, hann hefir ákveð-
ið að gera þær eins fullkomnar
og auðið er nú þegar og gera
það. tjón eins lítið og auðið er,
sexn af því hlýtur að leiða, að
ráðandi flokkar hafa til þessa ekki
sint þessum málum, og við þar
af leiðandi, hvað þau snertir,' er-
um langt á eftir öðrum menning-
arþjóðum.
Alþ ý ðuf lokkurinn er fast á-
jroeðinn í því, að fá nú þegar eins
fullkomna tryggingarlöggjöf og
auðið er, og hann er viss um
að innan skamms getum við, ef
vel er á haldið, fengið hér eins
fullkomnar tryggingar eins og
bezt þekkjast annars staðar.
En nú er samfylkingunni nóg
Skipasmíðastöð, véi«
smiðja o. fl. ni.
Báta-, skipa- og fullkomin véla-
smiðja til vélaaðgerða (motora)
er hin mesta nauðsyn, að komist
upp sem fyrst í Siglufirði, þar
sem fullkómin „málmsteypa" gæti
farið fram. Þessi nauðsyn er ekki
aðallega vegna Siglfirðinga
sjálfra, þótt því sé ekki að leyna,
að mörgum atvinnulausum smið-
um kæmi vel að fá aukinn starfa,
heldur vegna skipaútvegs lands-
manna um síldveiðitímann og
lengur. Oft koma skip, er að-
gerðar þurfa, jafnvel togarar, og
er mikið í húfi, að þau gætu
fengið hér allar minni háttar að-
gerðir. A sumrum gengur mikill
afli úr greipum útgerðarmanna
og sjómanna af því, að eigi er
þessa kostur hér enn að nokkru
ráði. Landsmenn kaupa og árlega
minni fiskiskip frá útlöndum, sem
eigi ætti að vera ofvaxið slíkum
smiöjum að smíða hér. Að vísu
'verður éigi ætlast til, að ríkið
leggi til eða komi alveg á fót
slíkurn smiðjum. En hins má ætl-
ast tii, að skipulagsnefnd beiti
sér fyrir hentugum lánveitingum
í þessu skyni og beiti sér enn
fremur fyrir því, að vélar, sem
Landinn notar í slík skip, verði
tollfrjálsar, en skipin, sem út-
boðið. Moggi og Verkalýðsblaðið
fara bæði á stúfana og hamast
eftir því sem þau geta gegn
tryggingum. Vesalings Einar 01-
geirsson, sem eitt sinn hafði
sæmilegt álit góðra manna, hefir
nú fyrirgert öllu slíku með sam-
búðinni við Valtý.
Þessi afstaða samfylkingarinnar
til trygginganna getur hins vegar
engan geig unnið tryggingarmál-
iunum; í heild, hún verður að eins
til þess, að stjórnarflokkarnir
skipa sér því fastar um það, og
vinna því ótrauðar að því, að
koma tryggingarmálum okkar
sem fyrst í eins gott horf
eins og bezt þekkist hjá öðrum
þjóðum.
tolluð, en nú á sér hið gagn-
stæða stað, til atvinnutjóns fyrir
vinnufúsar íslenzkar hendur og
til aukningar gjaldeyrisvand-
kvæða með þjóð vorri.
Sjálfsagt væri og að gera til-
raunir með fiskherðing haust og
vor, því að þá er veðrátta ekki
mjög rigningasöm hér.
Rannsókn og tilraunir ætti og
að gera hér með vinslu þara.
Börkunar- og aðgerðar-stöð
síldarnóta og síldarnetja er nauð-
synlegt, að komið verði á fót
hér á næsta ári. Erlendis endast
slíkar síldarnætur og síldarnet
mörgum árum lengur en hérlend-
is. Stafar þetia af því, að næt-
urnar og netin eru erlendis betur
hreinsuð (þvegin og soðin) en
hér á sér stað. Árlega fara tugir
þúsunda króna forgörðum fyrir
þessa vanhirðu.
Rafvirkjun.
En flestar þessar framfarir á
bneyttum framleiðsluháttum síld-
ar, síldarafurða, fiskjar, fiskafurða
og iðnaðar eru lítt framkvæman-
legar, nema að meiri háttar raf-
virkjun komist á í Siglufirði. Það
er sýnt fram á það af Stein-
grími Jónssyni rafveitustjóra og
raffræðing í Reykjavík o. fl., að
bærinn hafi yfir að ráða hentugu
vatnsafli í Fljótum, sem nauðsyn
sé á að virkja. Hafa síldarverk-
smiðjur ríkisins t. d. skuldbundið
sig til þess, ef af virkjun verður,
að taka 300 hö. og nota allan
þann tírna, sem þær vinna úr síld,
og nokkrir atvinnurekendur hafa
líka lofað að taka talsvert afl til
atvinnureksturs. Það er því auð-
sætt, að hvergi á landinu utan
Reykjavíkur er eins vel ástatt með
markað fyrir rafmagn og á Siglu-
firði, og ætti því sú virkjun að
koma hér til framkvæmda á
næstu árum.
Hákaríaveiðar.
voru til forna helzti atvinnuvegur
fjarðarbúa og nágranna þeirra.
og margt bendir til þess, að frá
því í nóvember og þangað til í
marz, er minst er hér um þorsk-
veiðar, gætu hákarlaveiðar orðið
mörgum vinnulausum Siglfirðing
atvinnubót, en hákarlaúthald er
nokkuð dýrt og viðbúið, að með-
að áhuginn er jafndaufur með
þessar veiðar muni skipulags-
nefndin þurfa að veita hagkvæm
lán til „úthaldsins". Einnig er það
enn órannsakað mál, hvort eigi
megi — og þá hvernig — gera
hákarlaskrápinn að verzlunarvöru,
en það myndi setja nýtt líf í
hákarlaútgerðina. Þyrfti skipu-
lagsnefndin að láta rannsaka
þetta mál nokkuð gjörr.
Ræktun og mjólkurfram-
leiðsla.
Eins og gefur að líta er undir-
lendið lítið á Siglufirði, en bratt-
ar hlíðar og all-grýttar. Þiað sem
undirlendið gær, er jarðvegur þó
góður og frjósamur, enjarðvinsl-
an alldýr vegna mikils framræslu-
kostnaðar. Þegar á alt er litið,
verður þó áð telja, að skilyrðin
til sjálfrar ræktunarinnar séu
sæmileg, en örðugleikarnir koma
aðallega fram við þurkun og nýt-
ingu hinna ræktuðu grastegunda.
Um heyannatímann er mjög rign-
ingasamt á Siglufirði. Kveður svo
mjög að þessu, að hvergi á land-
inu verður öflun heyjanna jafn-
dýr, erfið og misbrestasöm, enda
hefir þessi erfiða aðstaða haft
lamandi áhrif á allan landbúnað á
Siglufirði og gert hann lítt eða
alls ekki arðbæran, þrátt fyrir að
hvergi á landinu er jafndýr mjólk
(45 aura líterinn). Framleiðsla
mjólkur er því miklu minni hér en
góðu hófi gegnir, og verður að
vinna að því í framtíðinni, að í
Siglufirði sjálfum sé framleidd
svo mikil mjólk, að nægileg sé til
þess að fullnægja þörfum íbú-
anna á vetrum. Að slíkri kröfu
yrði sem fyrst fullnægt er blátt
áfram skilyrði fyrir öryggi íbú-
anna, ef ís legðist að, sem því
rniður má búast við, er á vetur
líður, að geti einhvern tíma borið
við. Þar sem*hér er að ræða um
örðugleika, er liggja í veðráttu-
fari og því eigi hægt að vinna
bug á, ætti það opinbera að veita
a. m. k. hagkvæm og ódýr lán
til búnaðarframkvæmda í Siglu-
firði. Kúabúið á Hóli, sem er
eign bæjarins, hefir 25 hektara
ræktaðs lands og 46 kýr, en hvort
tveggja þyrfti að tvö- til þre-
faldast á næstu árum, og þyrfti
skipulagsnefnd því að beita sér
fyrir því, að útvega Hólsbúinu
40—50 þús. króna lán til 20—25
ára til ræktunar og hlöðu- og
fjós-byggingar á Hóli, en ræktun
og mjólkurmálunum hér er þar
með ekki komið í nægilega gott
horf. Skilyrði þess, að svo megi
verða er, að sem fyrst komi bif-
reiðavegur milli Siglufjarðar og
Fljóta. Sá vegur eykur öryggi
mjólkurframleiðslunnar í Siglu-
fitði og verður um leið lyftistöng
mikils hluta Skagafjarðarsýslu. Þá
má og vænta þess, að mjólkur-
verðið geti lækkað. Er þetta svo
milúð nauðsynjamál bæjar og
sýslu, að SMpulagsnefndin má
ekki vera afskiftalaus um jafn-
miMlsvarðandi landbúnaðar- og
viðskifta-mál. Er þess því að
vænta, að skipulagsnefndin beiti
sér fyrir þessu nauðsynjamáli og
stuðli til þess, að vegarsamband
þetta komist á á næstu 3 árum,
og hafa Siglfirðingar þegar af
sjálfsdáðum gefið til vegarins á
fjórða þúsund dagsverka. Þegar
vegurinn er komitin á má gera
ráð fyrir, að verkamenn hér gætu
fengið ræktunarbletti í [Fljótum til
viðbótar við heyöflunina hér, og
hefir bærinn þegar ráð á nokkru
landi, er nota mætti í þessu skyni.
Hér er aðeins vikið að nokkrum
helztu framtiðarhorfum hér og
framleiðsluháttum, en margt
mætti hér fleira telja, enda er
það næsta auðsætt, að taMst að
veita hingað nægilegu rafmagni,
muni hér rísa upp margvísleg
iðja og iðnaður og vinna og af-
urðir skapast, sem útilokað er
án hentugs rafmagns. Rafmagnið
og Siglufjarðarvegurinn eru því
mál málanna og heppileg lausn
þeirra mun marka djúpt og heilla-
ríkt spor í framleiðslu og gjald-
eyrisaukningu þjóðarinnar, svo
mjög sem framleiðslan í Siglu-
firði er orðin mikilvægur þáttur í
framleiðslu alþjóðar.
Siglufirði í febr. 1935.
í fjárhagsnefnd Siglúfjarðar:
Gudm. Hannesson,
Jóhann F. Gudmundsson.
Þorm. Eyjólfss. Sveinn Hjartars.
Gunnar Jóhannsson.
Fiandmenn Roosevelts
hafa yfirrétt Bandarikj-
anna með sér.
LONDON í fyrra kvöld.
Stjórn Roosevelts forseta hefir
enn beðið ósigur fyrir dómstól-
unum. Yfirréttur Bandaríkjanna
komsV: í gær, að þeirri niðurstöðu,
að viðreisnarlöggjöfin eins og
hún hefði verið framkvæmd í
samningum og fyrirmælum, við
fleiri en einn iðjurekanda, væri
ekki í samræmi við stjórnar-
skrána.
Atvinna,
Framkvæmdastjórastarfið við útgerðarsamvinnu-
féiagið „Kakali“ á Eskifi/ði er laust frá 1. júni
1935.
Þeir, sem kynnu að vilja ti.ka að sér starf þetta
sendi umsóknir til stjórnar félagsins fyrir 1. maí
þ. á., ásamt launakröfu.
Æskilegt væri að meðmæli fylgdu. Nánari upp-
lýsingar gefur formaður félagsins Sig. Jóhanns-
son, Eskifiroi. Stjórnin áskilur sér rétt til að
hafna öllum tilboðum.
Félagsstjórnin.
Alþýðublaðið 15. marz 1935.
Mdskapr og tneoningarmál.
Eftir Guðmund Gíslason Hagalín.
Frh.
III.
Sjálfsagt er ekki öllum skáldi m
svipað farið, og eflaust hafa þau
ýmsar aðferðir \ið skáldskap sinn.
En hitt hygg ég að telja megi
nokkurn veginn sameiginlegt öll-
um skáldum, að í rauninni séu
það bæði mörg og margvíslega
samantvinnuð áhrif, sem séu
uppistaðan í skáldskap þeirra.
Það er kunnara en fram þurfi að
taka, að áhrif bernskuáranua eru.
afarsterk i sálarlífi allria. Heimilis-
hagir, búskaparhættir, landslagið,
fólkið, alt hefir þetta sín djúp-
tæku áhrif á barnið. Og því meiri
fiesta, sem er í öllum háttum, því
styrkari munu áhrif þeirra reyn-
ast. En misjafnar eru afleiðingar
áhrifanna, eins og áhrifin sjálf,
og misjafnt, eftir upplagi hvers
og eins, hvernig hann við þeirn
snýst. Hefir mér oft virzt í ritum
skáldanna, að dýpstu, sönnustu
og mannlegustu lýsingar þeirra til
fegrunar eða lýta stafi frá áhrif-
um þessara tíma sérstakrar á-
hrifanæmi og sívirkrar mótunar.
Og sjálft lífsviðhorfið mun mjög
oft ákveðast á bernskuárunum,
ýmist samúð með sérstökum
stefnum og straumum — eða á-
kveðin andstaða.
Skáldið er þá ekki frekar en
aðiir óbundið af þjóðfélagsháttum
og aðstöðu æskuáranna. Það er
ekki neinn ofurmennislegur spek-
ingur, er hafi fult vald á samúö'.
sinni og andúð — eða yfirleitt
-afstööu tilfinninga sinna til hvers
og eins. Það er kannske í bernsku
enn þá áhrifanæmara og mótan-
legra en aðrir — og verður síðan
vettvangur harðvítugri baráttu
milli skynsamlegs og praktisks
viðhorfs annars vegar — og að-
stöðu gamalla og nýrra tilfinn-
ingaáhiifa hins vegar — heldur en
títt er um allan þorra manna. Það
er því ekki undarlegt, þó að ein-
mitt skáldin reynist í skáldritum
sínum marglynd og mislynd og
erfitt sé oft að draga þau á á-
kveðinn bás.
Þetta verður enn þá ljósara,
þegar athugað er, hvernig t. d.
skáldsaga verður til. Ef til vill
hefir eitthvað lengi vel dregið að
sér athygli skáldsins; annað hvort
sérstakir persónulegir eiginleikar
eða sérstakt menningarlegt eða
þjóðfélagslegt yiðhorf og mótun
þess á mannssálunum. Áhrif þessa
verða styrkari og styrkari, óróa
rithöf. og krefjast þess, að hann
geri sér ákveðna grein fyrir efn-
inu. Hann fer að fást við það,
leiða ákveðið að því hugann aftur
og aftur — og smátt og smátt fer
það að verða ákveðandi um-þær
athuganir, sem hann gerir í heimi
minninganna> í sálum manna, sem
hann hefir þekt, þekkir og er að
kynnast. Enn fremur verður auga
hans skarpara fyrir öllum atburð-
um, gömlum eða nýjum, sem að
einhverju leyti dýpka efnið eða
skýra. Alt, sem á einhvern hátt
getur gert það ljósara og gætt
það ákveðnum lit og lífi, grípur
skáldið með áfergju — og tillit í
ýmsar áttir komast lítt að. Þegar
svo efnið hefir náð ákveðnu stigi
festu, lífs og formunar,- útheimtist
nákvæmari og skípulegri útfærsla
en unt er að geyma sér í minni.
Þá er kominnÁími til að skrifa.
Þá kemur kunnátta, æfing og
dómgreind skáldsins fyrst veru-
lega t-il sögunnar. Fyrst er það,
að mál- og stíl-blær verður að
vera í samræmi við það viðhorf,
sem hjá skáldinu hefir skapast
gagnvart efninu — og geta fang-
brögð skáldsins við stílinn kost-
að ærin átök og áreynslu. En
þetta er ekki nóg. Ymislegt af
því, er skáldið hafði viðað að sér,
fellur ekki inn í ramma stílsins
og þeirrar heildarniðurstöðu, sem
skáldið hefir komist að áður en
það fór að skrifa. Og þá verður
þetta ekki nothæft. Stundum sýnir
það sig líka, að efnið hefir ekki
verið nægilega upplýst, skortir
blæ þess ytri eða innri veruleika,
sem skáldið krefur að náist í
formuninni. Þá þarf að bæta við
nýjum manneskjum, sem horfa
á annan veg við efninu en hinar,
búa til nýja atburði, er leiða fram
þessi viðhorf. Og eins og tjáir
ekki að lofa því að fljóta með,
sem annað hvort er óþarft eða
leiðir athyglina að öðru en því,
sem á að upplýsa, því, sem er
aðalatriðið í augurn höfundar,
eins tjáir ekki að skirrast við að
nota það, sem skýrir og skerpir
hina ákveðnu drætti, sem skáld-
inu virðast einkennandi fyrir við-
horf þess við viðfangsefninu. Það
er sama hvort það er ljótt, fallegt,
vont, gott, það er litur, sem eykur
á innra eða ytra veruleikagildi
myndarinnar sem heildar.
Ég vil einmitt í þessu sambandi
leyfa mér að taka tvö dæmi, sem
bæði hafa valdið uintali, hneyksl-
un og deilum. Annað er úr fyrsta
bindinu af Skálholti eftir Guð-
mund Kamban, og er lýsingin á
samförum þeirra Daða Halldórs-
sonar og Ragnheiðar Brynjólfs-
dóttur. Lýsing þessi hefir sumum
þótt al’t í sienn, hrottaleg, ósmekk-
leg og klæmin. Nú var það svo
fyrir mér, að hún vakti ekki neina
hneykslun hjá mér og gerðist
engin musterisburst freistarans í
mínu hugskoti — og þar af leið-
andi sá ég hana ekM öðrum að
neinu leyti háskalega. En vegna
þess, að hún nú varð næðings-
söm og kalhætt tilfinningagróðri,
sem trúlega er þá fínni og göf-
ugri en minn, vil ég reyna að
gera nokkra grein fyrir því, hvort
höf. rnuni nú hreint og beint
hafa sett hana þarn:a í skaðræðis-
og mannskemdar-tilgangi — eða
hvort honurn hefir fundist þarna
um þýðingarmikið atriði að ræða
fyrir sinn skilning á persónum
sögunnar á örlagaþrungnu augna-
bliki æfi þeirra.
Eins og mönnum er kunnugt,
hefir almennast verið litið svo á,
sem Ragnheiður Brynjólfsdóttir,
þessi hálf-goðkenda ímynd kven-
legrar fegurðar og ástfórnar hjá
hinni islenzku þjóð, hafi verið
tæld af Daða Halldórssyni og
liún síðan sætt þeim hörmulegu
örlögum að sverja rangan eið.
Guðmundur Kamban leggur frain
í bók sinni stórfeldari skilning á
Ragnheiði. Hún er hjá honum hin
stórbrotna stolta, en í fylsta mæli
mannlega kona, sem finnur sér
og sínum beztu kvenlegu tilfinn-
ingum misboðið með eiðnum —
finst hún hafa með honum af-
neitað ást sinni og unaðsþrá og
þeim manni, sem hún í sínu á-
stríðurika hjarta unni einum
allra sveina. Og hún gerir upp-
reist gegn ofbeldinu og finnur
um leið hvöt lijá sár til í fullu
sjálfgleymi að kannast við ást
sína og unaðsþrá eins og hún i
rauninni er — afplána um leið
og hún gerir uppreist. Auðvitað
hefir höf. það glögglega á
tilfinningunni, að hér sneiðir hann
þvert úr þjóðbraut. Hér verður
hann að lýsa þannig, að lesrndinn
fylgist nákvæmlega með í hverju
hug- og tilfinninga-brigði Ragn-
heiðar. Og ekki nóg með það.
Skáldið verður líka að gera Daða
þannig, að hann verði afsakan-
legur, um leið og hann er að eins
breyzkur og ástríöuríkur maður.
IJ\e t skapb.igði hans, hver hrayf-
ing hans, verður líka að koma
fram. í fám orðum sagt: Höf.
finnur og skilur, að þarna verður
hann að gefa lesandanum sömu
skyn-næmi og hann hefir sjálfur
til að bera, því þarna er um þann
stórviðburð að ræða, sem örlaga-
þræðir liggja að og frá. Þetta er
án efa orsök þess, hve GuÖmund-
ur Kamban lýsir þarna nákvæm-
lega. ; (Frh.)
SkíQakappmót
á Siglufirði.
Fréttaritari útvarpsins á Siglu-
firði skýrir þannig frá úrslitum
í „Slalom“-keppninni, sem fram
fór á Siglufirði í fyrra dag:
Erlendur Stefánsson 43 sek.
Sigurgeir Þórarinsson 49 sek.
Sævaldur Sigurjónsson 54 sek.
Sigurður Bjarnason 1 mín. 31 sek.
Björn Jónsson 1 mín. 40 sek.