Alþýðublaðið - 03.04.1935, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGINN 3. apríl 1935.
ALPÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÖTGEFANDl:
ALÞÝLUFLOKKURINN
RITSTJÓ RI :
F. R. V/. LDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hvtifisgötu 8—10.
SIM AR :
4900-4906.
4900: Afgreiðsla,'í'auglýsingar.
4901: RítstjOrn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vihjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Prent: miðjan.
4906: Afgreiðshtn.
Bíkisverzlanir.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ hefir marg-
oft bent á það, hvað ríkis-
rekstur á utanríkisverzlun okk-
ar hefir mikla og margháttaða
yfirburði yfir einkarekstur.
Hins vegar er full ástæða til
þess að gera nokkra grein fyrir
því, á hvern hátt ber að reka
þessi fyrirtæki.
Hið fyrsta og eina markmið
ríkiseinkasölu, hvort sem hún
grípur yfir fleiri eða færri vöru-
tegundir, á að vera hagur þjóðar-
heildarinnar.
Af þessu verður ljóst, að ríkið
má ekki undir neinum kringum-
stæðum reka verzlun með nauð-
synjavörur (matvörur, fatnað,
byggingarefni, vélar o. s. frv.)
með það fyrir augum fyrst og
fremst að hagnast á rekstrinum.
Álagningu verður að stilla í hóf,
og ríkið má ekki undir neinum
kringumstæðum leggja meira á
þær vörur, sem það verzlar með,
en einstakir heildsalar myndu
gera á sama tíma, en með bættri
aðstöðu, sem fæst um vöruval
og samningagerðir, ef ríkið tekur
þetta hlutverk í sínar hendur,
ætti það að vinnast, ;að hægt væíi
að lækka verð vörunnar til kaup-
endanna, þó ríkissjóður hafi
nokkurn verzlunarhagnað.
Þá ber og að leggja áherzlu á
það, að ríkisverzlun á að leggjá
áherzlu á vöruvöndun fram yfir
það, sem gerist hjá kaupmönnum,
því hag heildarinnar er ekki með
því borgið, að slík verzlun selji
sem mest, heldur með því, að
viðskiftamennirnir fái sem mest-
ar og beztar vörur fyrir hverja
krónu.
Þegar til framkvæmda kemur
um slík fyrirtæki sem ríkisverzl-
un, verður vel að gæta þess, að
hún um alla afgreiðslu og við-
skifti við almenning skari fram
úr um kurteisi og liðlegheit.
Starfsmenn slíkrar stofnunar
verða að skoðast opinberir emb-
ættismenn, og verður þá um leið
að gera til þeirra strangar kröf-
ur um kunnáttu í sínu starfi og
reglusemi. Um fram alt verður
að gera þær kröfur, að þeir sinni
engum öðrum störfum, skyldum
eða óskyldum, og sízt af öllu
verzlunarrekstri.
Eftirlit með ríkisverzlunum
verður að vera strangt, og væri
eðlilegast að þeir, sem fyrst og
fremst skifta við þau atvinnufyr-
irtæki, hefðu þar hönd í bagga
með.
Öll þessi atriði er ástæða til
þess að rifja upp nú, þvi svo
virðist sem það hafi komið á
daginn, að Framsóknarmenn í
stjórninni líti á þessi mál nokk-
uð öðrum augum. Það verður
ekki annað séð, en að nauðsynja-
varning eins og rafmagnsáhöld
eigi að nota um skör fram til
tekjuöflunar fyrir ríkið. Þess er
og heldur ekki gætt að velja 5or-
stjóra, sem ekki hafi með hönd-
um önnur störf, og mjög verður
að draga í efa aö hann hafi þá
kosti alla, sem slíkan mann eiga
að prýða.
Barnaleikvellir og born.
Oft og mörgum sinnum hefi ég
séð í blöðunum rætt um barna-
leikvelli og sorglega vöntun
þeirra. Það hafa ekki verið óþarfa
skrif, þvi að það eru tilfinnanleg)
vandræði, að börn Skuli hvergi
hafa griðastaði með leiki sína ut-
an gatnanna, en tilfinnanlegra er
þó það, þegar þeir barnaleikvellir,
sem til eru, þó lélegir séu og
slænur að öllum útbúnaði, skuli
vera lokaðir svo að segja allan
ársins hring.
Barnaleikvöllurinn við Grettis-
götu er alt af lokaður börnunum,
nema örfáa mánuði ársins, og þá
helzt um hásumarið, þegar minst
þörf er fyrir hann, því að þá faraj
börn svo að hundruðum skiftir úr
bænum.
Ég á heima í húsi, sem blasir
við þessum leikvelli, og daglega
sé ég börn svo að tugum skiftir
vera að klifra yfir vegginn og
járnhliðið, og er það þó stór-
hættulegt fyrir þau, því að það
klifur þeirra getur valdið alvar-
legum slysum. Þau stærstu geta
klifrað yfir veggina og hliðið, en
þau minni, sem ekki komast
þessar hættulegu leiðir, standa
skælandi fyrir utan.
Mig langar nú til að spyrja
hlutaðeigendur að því, hvers
vegna barnaleikvöllur þessi, þó
lélegur sé, er lokaður allan vetur-
inn.
Mér finst, að hann ætti að vera
griðastaður barnianna allan ársins
hring. Börnin una sér þarna í
boltaleik og öðrum leikjum, og
hvers vegna má ekki hafa hliðið
opið? Gæti opinn barnaleikvöllur
ekki drcgið smádrengi frá hnupli
Alþýðuflokkurinn krefst þess,
að hver sú ríkiseinkasala, sem
sett er á stofn og verzlar með
nauðsynjar almennings, verði rek-
in með það fyrir augum, að út-
vega betri vörur og að minsta
kosti ekki dýrari en tíÖkast í
frjálsri verzlun, að þess sé gætt
við stofnun slíkra fyrirtækja, að
þau leiði ekki að óþörfu til at-
vinnutjóns fyrir fjölda manna, og
leitað sé að starfsmönnum við
þau, sem séu þeim kostum búnir,
er áður eru greindir.
og öðrum óknyttum, sem er far-
ið að bera svo sorglega mikið á
hér í bænum og er beinlínis af-
leiðing af því; hvað lítið er gert
fyrir börnin.
Mér er sagt, að ástæðan fyrir
því, að barnaleikvöllurinn við
Grettisgötu er ekki hafður opinn,
sé sú, að verið sé að spara laun
eftirlitsmanns eða eftirlitskonu.
En ég sé ekki, þó að ég sé öli
af vilja gerð, að meiri nauðsyn
beri til að hafa eftirlit með börn-
unum, þó að þau fari inn í garð-
inn um opið hlið, heldur en ef
þau klifra yfir veggina eða hliðið.
Frá mínu sjónarmiði þarf þetta
engan kostnað að hafaj í för með
sér. Lögregluþjónn gæti opnað
hliðið á morgnana og lokað því
á kvöldin, ef það er talið nauð-
synlegt að hafa völlinn yfirleitt
nokkuð lokaðan.
Ég vona, að fleiri vilji láta álit
þitt í ljós um þetta efni, því að
mér finst, að það hafi allmikla
þýðingu, að hver móðir geti verið
öruggari um börn sín inni á leik-
velli, heldur en úti á götunni.
Kom.
Skíðavikan
á ísafirði urn páskana.
Skíðafélag ísafjarðar efnir til
skíðaviku á Isafirði um páskana
og verður henni hagað þannig:
Daglega verður farið í skíða-
ferðir fram um fjöll og firnindi.
Skíðavikan leggur ókeypis til leið-
sögumenn og nestispakka til
hvers dags, svo og kaffi fram til
fjalla í skálunum einhvern tíma
dagsins.
Ef menn óska að fara í lengri
ferðalög til fjarliggjandi staða,
leggur Skíðavikan ókeypis til
Leiðsögumenn. En stórhópar geta
ekki farið á hvern stað, vegna
slæmrar aðstöðu ti-1 móttöku og
gistingar. Gistingu og mat á öðr-
um stöðum verða þátttakendur að
greiða sjálfir. Eitt kvöldið verð-
ur kvöldvaka, og leggja þátttak-
endur sjálfir til öll skemtiatriði.
Ókeypis kveðjudanzleikur fyrir
þátttakendur verður haldinn í
samkomuhúsi bæjarins.
Skíðavikan annast ókeypis allar
smærri viðgerðir á skíðum og
stöfum og sér um að lána mönn-
um skíði meðan á aðgerð stendur.
Hver utanbæjarmaður greiði 10
kr. þátttökugjald fyrir fram. Bæj-
arrnenn greiði 5 kr., en leggi sér
sjálfir til nesti og annist aðgerðir
skíða á eigin kostnaðað.
Félagsmenn greiði 2 kr. og
gildir sama um þá að öðru leyti
og aðra bæjarmenn.
Væntanlegir þátttakendur til-
kynni Gunnari Andrew, formanni
Skíðavikunnar, þáttöku sína, og
veitir hann alla nánari vitneskju.
Frá Olafsfirði.
(Fú.)
Séra Ingólfur Þorvaldsson
prestur í Ólafsfirði lýsir í bréfi
því, er hér fer á eftir, framförum,
er þar hafa orðið á síðustu tím-
um. Fer hann nokkrum orðum um
einangrun bygðarlagsins og seg-
ir síðan:
Hér er risið upp kauptún með
um 600 íbúa, en alls eru í presta-
kallinu 750 sálir. Er vöxtur þessa
kauptúns merkilegur að því leyti,
að fyrir nálega 35 til 40 árum
voru nokkrar sjóbúðir þar sem
nú stendur kauptúnið, og útgerð
þá aðeins fáir og smáir árabátar,
en nú um 20 vélbátar frá 12 til
20 tonna að stærð, og þar að
auki yfir 20 trillubátar smærri og
stærri.
Mestur hefir þó vöxtur kaup- •
túnsins og útvegsins orðið síð-
asta áratuginn. Sú framför hefir
líka orðið, að kirkja og prests-
setur hefir hvorttveggja verið
flutt til kauptúnsins, en Kvíabekk-
ur, hinn forni kirkjustaður og
prestssetur, lagður niður og seld-
ur. Árið 1914 var reist steinkirkja
í kauptúninu, og árið 1929 var
reist prestsetur um % km. frá
kauptúninu. En mestu framfar-
irnar tel ég að hafi orðið á
sveitaskóla- og heilbrigðis-málum.
Árið 1924, þá er ég flutti hi.fgað
í prestakallið, var hér ekkert
skólahús til, utan gamall og hrör-
legur húskofi úr timbri, er keypt-
ur hafði verið og notaður sem
skólahús. Var þá aðeins einn
kennari. En síðan hefir verið reist
Veglegt skólahús, raflýst og með
miðstöðvarhitun. Kennarar orðnir
þrír og skólaskyldualdur færður
niður í 7 ár. Var áður 10 ár.
Vorum við með þeim fyrstu 1
landinu utan Reykjavíkur, sem
færðum skólaskyldualdurinn nið-
ur að 7 árum.
Læknislaust var hér ejnnig þá
að öðru en því, að héraðslæknir-
inn í Svarfdælahéraði þjónaði
hér, en alt af mátti búast við að
veður hamlaði för læknisins hing-
að, því yfir fjall eða sjó þurfti
að fara, og hér oft mjög brima-
samt á vetrum. En nú hefir lækn-
ir verið búsettur hér í kauptún-
inu á fimta ár, kostaður af ríki
og hreppi sameiginlega. Hefir
það leitt af sér lög um skipun
nýs læknishéraðs í Ólafsfirði frá
næstu áramótum — eins og kunn-
ugt er.
Einnig hefir svonefnd Ósbrú
verið gerð hér síðastliðið ár. Er
það myndarleg brú úr járni og
steini — um 24 m. að lengd, og
bílvegur þegar kominn um mik-
inn hluta sveitarinnar. Fyrir átta
árum var sveitin vegleysa og ós-
inn, sem nú er brúaður, torfæra
mikil.
Nýlega hefir hér verið reist
frystihús með vélum. Er það
eign útgerðarmanna og rúmar um
800 tunnur síldar. Einnig er þar
fryst dálítið af kjöti og öðrum
matvælum fyrir einstaklinga.
Kauptúnið er raflýst, og notað-
ur til þess olíumótor, og nægir
rafmagnið aðeins til ljósa. En um
U/2 km. frá kauptúninu er foss,
sem biður virkjunar. 1 þessu sam-
bandi má einnig geta þess, að
skamt frá kauptúninu er hægt að
ná í heitt vatn til sundlaugar,
og í firðinum er allstórt vatn,
fremur grunt og gróðurmikið, sem
að rpínu áliti væri mjög hæft til
silungsklaks. Einnig er jarðhiti
nægur til kartöfluræktunai á
fremsta bæ sveitarinnar, Reykj-
um. En öll þessi skilyrði eru enn
ónotuð og bíða framtíðarinnar.
Ný saga helst i Viknpitinn
innan skamms, og hefip
verið ákveðið að birta
sffgnna
AÐ ALHEIÐUR,
ep kom út i Heimskringln
fyrlr nokkpnm árum.
Áskriftum veitt móttaka í
BÓKHLÖÐUNNI
Eik^rskrifborð.
Nokkur ný, vönduð eikarskrif-
borð til sölu á kr. 125 með
góðum greiðsluskilmálum. Alls
konar munir smiðaðir eftir pönt-
un, sérstaklega ódýrt. Upplýsing-
ar á Njálsgötu 78.
Bí.
i &
W Q,
'3*
-o
>—1
•D 5
os

Konrðð Qíslason
lúsoa^savinÐnsíofa,
Skólavörðust’g 10,
sími 2292.
Alls konar
bélstrað hisgigi.
Ukraine.
AR HVERT, um þa$ bil sem
kornuppskeran hefst, taka
þýzku blöðin að senda út sínar
venjulegu tilkynningar um hung-
ursneyð og hallæri í Ukraine. Og
þessum tilkynningum linnir ekki,
fyrr en einhver fyrirfram ákveð-
inn fjöldi bænda hefir algerlega
horfallið og safnast til sinna
feðra. Eftir þessu að dæma
skyldu menn ætla, að Þjóðverjar
bæru rótgróið hatur til Ukraine-
búa, vildu ekkert hafa saman við
þá að sælda og óskuðu helzt að
senda þá alla inn í eilífðina hið
allra bráðasta.
En nú ber svo undarlega við,
að Hitler er lítillega annarar skoð-
unar en blekbyttunaglar hans.
Hann segir nefnilega á einum
,stað í sinni merkilegu bók „Bar-
átta mín“, að það sé á stefnu-
skrá nazista að ná yfirráðum í
: Ukraine. Síðan hafa margir af
I kögursveinum hans látið orð falla
í sömu átt.
Nú gæti maður J^gt svofelda
spurningu fyrir sig: Er þetta á-
formað í þeim eðla tilgangi, að
hjálpa hinum langsoltnu Ukrain-
búum um það korn, sem Þjóð-
verjar hafa ekki nóg af handa
sjálfum sér? Eða skyldu þeir
hafa af þefvísi sinni lyktað það
uppi, að Ukraine sé ekki bein-
línis land hinnar sífeldu hung-
ursneyðar, að það sé öllu held-
urmjögauðugt land með gnægð-
ir brauðkorns og hráefna; að
þetta sé í raun og veru hið frjó-
sama og auðuga land, sem hið
marghrjáða Þýzkaland hefir í
raunurn sínum alt af óskað eftir
í sfnum himinsvífandi draumum.
Hið síðara er sennilegra hinu
fyrra. Hitler er ekki alls varnað.
Fjarri því! Hann getur meira að
segja dottið niður á að vera dá-
lítið hygginn. Hánn veit, að í
Ukraine svigna borðin undir krás-
unum, og hann langar einmitt
til þess að fá að setjast við eitt
slíkt borð. En Ukrainbúar óska
ekki eftir samneyti við hann.
Þeir gáfu honum ofurlitla vís-
bendingu um það í fyrra, þegar
þeir fluttu höfuðstað sinn frá
Charkov til Kiev, eins og til þess
að flytja alla Ukraine dálítið nær
pólsku landamærunum. Um leið
fluttu þeir aðsetursstað stjórnar-
innar, stjórn rauða hersins, höf-
uðliðsaflann og miðstöð verklýðs-
samtakanna. Svo nú má þá Hit-
ler koma, ef hann hefir löngun
til þess.
Ukraine er næst-þýðingarmesta
fylkið innan Sovét-lýðveldanna.
Þar eru 30 milljónir íbúa, og er
það nærri því 20 0/0 íbúa allra
Sovétlýðveldanna. Það er þann-
ig næst-þéttbýlasta landið, þar
sem flatarmál Ukraine er aðeins
2 % af flatarmáli Sovétríkjanna.
Aðeins hið eiginlega Rússland er
þéttbýlla.
Ukraine hefir alt af verið álitið
meðal fremstu landa bæð-i hag-
fræðilega og menningarlega séð.
Með náttúruauðgi sinni og heppi-
legri landfræðilegri legu hefir
Ukraine alt af haft náin viðskifti
við önnur lönd. Þektast er það
með öðrum löndum sakir sins á-
gæta brauðkorns, og í Rússlandi
er það þektast af kolum og járn-
málmum, og þjóðin sakir þrifnað-
ar og iðni. Þar sem við lærðum
í barnaskólanum um þrifnað Hol-
lendinga, læra rússnesk börn um
þrifnað Ukrainbúa.
Jafnvel samyrkjubúskapurinn
og iðnaðurinn hefir tekið slíkum
risaframförum, að Rússarnir stara
á þá með undrun og virðingu. Á
þessum sviðum hafa Ukrainbúar
lyft stórum Grettistökum.
Ukrainbúar álíta sig hina fyrstu,
sem framkvæmdu vígorðið „út-
rýming kúlakkanna (óðalsbænd-
anna) sem stéttar", enda þótt
auðveldara væri að setja slíkt
vígorð á pappírinn en að fram-
kvæma það, því kúlakkarnir voru
seigir og rótfastir meðal bænd-
anna. Samt sem áður heppnaðist
að reka þá burt af óðialsbýlum
sínum. Það tókst með hyggilegri
samyrkjupólitík. Þeir lærðu af
öllum þeim mistökum og hliðar-
sporum, sem samyrkjuhreyfingin
hafði stigið meðal annara lýð-
velda. Auk þess voru betri skil-
yrði fyrir samyrkjubúskap í U-
kraine en í öðrum löndum, saldr
hins frjósama jarðvegar og heppi-
lega lof.slags, sem í saméiningu
gera uppskeruna notadrýgri þar
en annars staðar. Ukraine lætur
í té hart nær 4()«/o af allri korn-
framleiðslu Sovétlýðveldanna. I
öðrum löndum, þar sem jarðveg-
ur var ófrjórri, óttuðust bændurn-
ir samyrkjubúskapinn, því að þeir
voru hræddir við að missa það,
sem þeir höfðu, og þeir álitu
örugt sér til lifsframdráttar. Þeir
álitu að með samyrkjubúskapn-
um kæmi svo lítið til skiftanna,
að búskapurinn yrði rekinn með
tapi. Ukrainbúar óttuðust ekkert
slíkt. Þeir vissu, að þeir piyndu
alt af hagmast, hversu slæm sem
uppskeran yrði.
Samyrkjubændurnir telja nú
86,2o/o allrar bændastéttiarinnar og
ráða yfir 91,6 o/0 af öllu ræktuöu
landi. Samyrkjubændurnir ráða
þannig yfir meira landrými hlut-
fallslega en sjálfseignarbændurn-
ir, og land þeirra gefur meira
af sér sakir þess, að það er betur
unnið. Af aílri ársuppskerunni í
fyrra voru aðeins 7,2o/0 af jörð-
um sjálfseignarbændanna. Þann-
ig getur maður séð, að þessir
sjálfseignarbændur eru langt frá
því að vera kúlakkar.
Samyrkjubændurnir hafa skilið
nauðsyn þess að taka vélatæknina
í þjónustu sína. Þegar 5 ára á-
ætlunin hófst, voru ekW til í
landinu meir en tvær traktor-
stöðvar með samtals 119 trakt-
orum. Nú eru til um alla Ukrai-
ne 782 slíkar stöðvar með samtals
44 000 traktorum. Þessi verkfæri,
sem hagnýt eru til ræktunar jarð-
arinnar, hafa valdið því, að hlut-
I ur hverrar samyrkjufjöiskyldu
hefir smám saman aukist. Þær
fjölskyldur sem hæst komust í
fyrra, þegar „fleiri mllljónir
manna féllu úr hor“, báru úr být-
um 2,5—3 tonn af brauðkorni,
| auk 2 þúsund rúblna í vinnulaun.
Meðalhagnaður er dálítið lægri.
Frh.
UaLve ska sijjtnin
sé meirlhiuta með pin-
beium husniagnm
LONDON í gærkveldi.
Stjórnarflokkurinn í Ungverja-
iandi hefir unnið stórkostlegan
sigur í kosningunum, sem fóru
íram! í dag. í 184 kjördæmum af
254 er kosning-opinber, og er því
kunnugt um úrsli't í þessum 184
kjördæmum.
Hefir stjórnin náð þingsætum i
öllum nema 50 þeirra.
1 70 kjördæmum er kosning
leynileg, og verður ekki vitað um
úrslitin þar fyr en eftir nokkra
daga. (FÚ.)