Fróðskaparrit - 01.01.1985, Qupperneq 9

Fróðskaparrit - 01.01.1985, Qupperneq 9
FØROYSKA BÓKMENTAALMENNIÐ í 19. ØLD 13 samljóði við Fuglakvæðið og endamál tess. Føðilandsyrkingin var politisk yrking, tí at hon segði frá aðrari hugsan um føroyska sam- felagið enn teirri, sum hevði verið ráðandi. Men føðilandsyrkingin hevur ikki tað sam- bandið við sosiala og vinnuliga veruleikan, sum Fuglakvæðið hevði. Talan er so at siga um eitt arbeiðsbýti millum skaldskap og grein- ir — og tað endurspeglast t.d. í heitunum »fagur-« og »yrkisbókmentir«. Yrkingarnar tala til og um kenslurnar — greinir og røður tala til skilið um samfelagsmál. Skaldskap- urin og politikkurin eru farin at venda sær hvør sín veg, teir hava somu endamál, men málburðurin og orðalagið eru ymisk. Teir venda sær til lesararnar í ymiskum leiklutum. Greinirnar eru til skilagóða samfelagsborg- aran (citoyen), og skaldskapurin er til ein- staklingin sum menniskja (homme). Næsta bókin við føroyskum yrkingum kom út í 1899. Tað vóru »Smásangir og sálmar«, sum Føroyingafelag gav út. Eisini her eru nógvir føðilandssangir, men nú eru fleiri týðingar og harafturat: ... eftirsum vit nú einaferð fingust við at geva út bók, og eftirsum vit funnu eitt og annað, sum ikki beinleiðis kundi rópast »sangir«, men sum vit hildu kundi vera vert at prenta, so settu vit tað sum endamál okkara við hesari bókini, at sýna fólki eitt dømi uppá, hvat ið yvirhøvur nú á døgum verð- ur yrkt á føroyskum máli. Smásangir og sálmar. Kph. 1899, inng. Tað, sum ikki kundi »rópast sangir«, eru einstakar prosakendar yrkingar, t.d. »Neyð- arróp« eftir Chr. Holm-Isaksen og týðing eftir Runeberg »Møtið« (Smásangir og sálmar 1899, s. 68 og 105). Fatanin av, hvussu ein yrking er vorðin, broyttist. Áður vórðu yrk- ingarnar sungnar ella kvødnar, taka vit kvæðini uppí. Skaldskapur varð antin sungin ella sagdur, alt eftir um talan var um kvæði ella søgu, søgn og ævintýr. Skaldskapurin var tí ætlaður at verða nýttur í felag. Men prosakendu yrkingarnar kundu ikki syngjast, og afturat teimum eru eisini yrkingar í bókini, sum ikki tykjast vera yrktar til ávís løg, eitt nú ástarkvæði eftir Jóannes Patursson »Til konu mína« og Chr. Holm-Isaksen »Tey heitu kyss«. Skaldskapurin er ikki longur ætlaður til at verða brúktur í felag. Yrkingar, sum ikki eiga lag, verða í staðin lisnar í einrúmi, innan- tanna og til stuttleika hjá lesaranum einsam- øllum. Tær kunnu verða lisnar upp í sam- komu, men tað er undantakið. Hetta sigur frá, at skaldskapurin hevur fingið aðrar upp- gávur í mun til fyrr. Hann hevur flutt seg inn í sinnið hjá yrkjara og lesara, hann hev- ur ikki so neyvt beinleiðis samband við ytra veruleikan, sum t.d. Fuglakvæðið hevði. Um aldaskiftið er fyrsta rættiliga nútíðar- skald okkara farið at yrkja. J.H.O. Djurhuus (1881-1948) yrkti fyrst av øllum yrkingar, sum vóru ætlaðar at verða lisnar (J. Isak- sen 1982, s. 28). Við J.H.O. Djurhuus á odda fyri liði av yrkjarum, ið royndu seg á ymiskan hátt um aldaskiftið, vórðu nútíðar bókmentir grundaðar við sínum fjøltáttaða sniði og fjølbroyttu temum. Skaldskapurin vendi sær nú til einstaklingar og viðgjørdi vandamál einstaklingsins úr hansara sjónar- horni. Bókmentirnar vóru harafturat í holt við at skapa sær sín serliga bás i samfel- agnum. Havnar Avhaldsfelag hevði serliga deild fyri lesiáhugað, »Læseselskabet«. »Før- oya Bókafelag«, stovnað 1898 og slóðbrót- ari fyri »Hinum føroyska bókmentafelagi« hevði til endamáls at geva rit út á føroysk- um (Martin Næs 1981, s. 17 f). Umframt lestrarfelag og forløg varð eisini roynt at fáa eitt tíðarrit. Tað var »Búreisingur,« sum A. C. Evensen (1874-1917) gav út í 1902. Men eins og við bløðunum, var fyrsta royndin
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Fróðskaparrit

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.