Alþýðublaðið - 23.12.1926, Blaðsíða 2

2
aLEÝÐUBLAÐIÐ
Ég drakk.
jALÞÝÐUBLAÐIÐ
< kemur út 'á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við
; Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ;
: til kl. 7 síðd. |
; Skrifstofa á sama stað opin kl. ;
9V2—10 Va árd. og kl. 8—9 síðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka. ;
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan |
; (í sama húsi, sömu símar). ;
Frá bæjarstjórnarfundi
í fyrra dag.
(Nl.)
Á fundi „atvinnuleysisnefndar-
jnnar“ 4. þ. m. höfðu verið lagS-
ar fram áskoranir á bæjarstjórn-
ina frá fundum atvinnulausra
manna 17. nóv. og verkamanna-
félagsins „Dagsbrúnar“ 25. nóv.
urn atvinnubætur. Einnig hafði
nefndinni borist beiðni frá fjórum
búendum í Þvottalaugamýri um
vegabót að býium þeirra. Hafði
nefndin falið borgarstjöranum að
athuga, hvort ekki væri hægt að
gera þar vegabót í sambandi við
Múiaveginn.
Haraldur Guðmundsson kvað
atvinnuleysisástandið miklu alvar-
legra en bæjarstjórnin myndi hafa
gert sér grein fyrir. Vítti hann,
hve lítið „atvinnuleysisnefndin"
hefði gert og hve seinlát hún hefði
verið. Beindi hann einkum orðum
sínum til formanns hennar, K. Z.
Óskaði Haraldur, að nánari
skýrsla frá nefndinni lægi fyrir
næsta bæjarstjórnarfundi. Jafn-
framt flutti hann svofelda tillögu:
„Bæjarstjórnin samþykkir að
fela fjárhagsnefnd að sækja um
%alt að 103 þúsund króna lán úr
Ræktunarsjóði íslands og veðdeild
Landsbankans til ræktunar á landi
bæjarins."
Benti Haraldur enn á ný á, hve
vel ræktun bæjarlandsins og
auknar atvinnubætur gætu farið
saman. Borgarstjórinn varð upp-
næmur við þessa tillögu, og leit
svo út, sem honurn þætti það alt
of mikil ræktun, sem kæmi fyrir
400 þúsund krónur. Tillagan var
feld með 7 :5 atkv. Voru allir við-
staddir íhaldsmenn á móti henni,
en jafnaðarmennirnir með.
■ m S»ék.
Freysteinn Gunnarsson: Dönsk
orðabók með íslenzkum pýð-
ingum. VlII-j—749 bls. í áttungs-
broti.Útg.: ísafoldarprentsmiðja
h.f. Rvík, 1926.
Danska er skyldunámsgrein í
flestum skólum landsins og höfð
i meiri hávegum í skólum og
utan skóla en nokkur önnur er-
lend tunga. "Petta mun stafa af
því, að íslendingar hafa alt til
þessa haft meiri mök við Dani
en nokkra aðra þjóð. Sumir menn
neína að vísu tii þá ástæðu, að
danska sé sú af erlendum tungum,
sem okkur sé auðveldast að læra.
En þetta er rangt. Sem mælt mál
er danska flestum mentamálum
erfiðari, og nauðafáir Islendingar
ná því að verða sæmilega mæl-
andi á danska tungu. Sem ritmál
er danska að vísu auðlærð. En
önnur tunga stendur okkur þó
nær, alt eins auðlærð sem ritmál,
stórum auðlærðari sem rnælt mál
og rneiri mentakostum búin en
danska. Það er sænskcm, sem
(þótt skyldari sé íslenzku) hefir
ætið verið og er enn einskis metin
I hornreka meðal erlendra tungna
hér á landi.
En þótt ég og margir aðrir geti
ekki viðurkent, að danska eigi
með réttu þann öndvegissess, sem
henni er skipaður í íslenzku
mentalífi, þá verður að telja mik-
ilsvarðandi, að dönskunám það,
sem stundað er, komi að sem
beztum notum. En það verður því
að eins, að til séu góðar kenslu-
bækur og orðabækur danskar.
En svo ramt er sinnuleysi þeirra
manna, sem stjóma íslenzkum
fræðslumálum, að enda þótt
danska sé skyldunámsgrein í ís-
lenzkum skólum, hefir þó alls
engin dönsk orðabók verið fá-
anleg á íslenzkum bókamarkaði
um meira en tug ára, og þarf ekki
að lýsa því, hver bagi það hefir
verið öllum þeim, sem dönsku-
nám stunda.
Nú er úr þessu bætt með orða-
bók Freysteins. ÞaÖ er sagt á
titilblaðinu, að þetta sé „orðabók
Jónasar Jónassonar og Björns
Jónssonar, aukin og breytt.“ En
í rauninni er hér að ræða um al-
veg sjálfstæða bók. Hún er alt
að þriðjungi efnismeiri en orða-
bók Jónasar og henni fremri og
fullkomnari í öllum greinum.
Meðal yfirburða þessarar bókár
má einkum nefna tvo:
I orðabók Freysteins er grúi
danskra tökuorða, sem vantaði í
orðabók Jónasar. Þetta er höf-
uðkostur. Tíðasta erindi þeirra,
sem fletta upp danskri orðabók,
er einmitt það að fá þýðingu á
dönskum tökuorðum. í þessu efni
hætti orðabók Jónasar til að
bregðast helzt, þegar mest lá við.
En um orðabók Freysteins þori
ég að fullyrða, að þau tökuorð
eru afar-fágæt, sem ekki er þar
að finna.
Annar höfuðkostur á orðabók
Freysteins eru þýðingarnar. Þær
eru stórurn betri og fullkomnari
heldur en í orðabók Jónasar.
Freysteinn er óvenju-slyngur þýð-
ari og stálminnugur á sammerk-
ingarorð (synonyma) og merk-
ingabrigði orða. Þá er honum ekki
síður sýnt um talshætti, sem eru
afar-merki'egt og mikilsvarðandi
atriði í orðabók hverri. Talshátta-
þýðingar í bókinni eru yfirleitt af-
bragðsvel gerðar. Hann notar í
þýðingum mikla mergð .alþýðlegra
orða og orðatiltækja, sem fágæt
eru cða vantar með öllu í aðr-
ar orðabækur. Ég þykist geta full-
Það sárt hef ég sjálfur fundið,
hvað svikul er vínsins gleði,
og séð út á dirnma sundið
hve sál mín er í veði. —
Ö, gef mér styrk að stríða,
þú stjórnari heimsins góður,
og lát mér ei lengur svíða,
og leys mitt örlaga-tjóður!
Ég glataði gæfu minni
og girntist dýrar veigar,
en oft kom sorg í sinni,
þó sætir væru teygar.
En yndi er við nrjöð að una
á öllum vinafundum,
og margt hið forna muna
frá rnætum gleðistundum.
yrt, að í þessari orðabók Frey-
steins séu mörg hundruð stofn-
orð íslenzk, sem ekki er að finna
í neinni annari orðabók.
Síðan orðabók Jónasar var sam-
in, hafa bæði málin, danska og
íslenzka, og þó einkum íslenzka,
bætt við sig mikilli mergð nýyrða
og nýmerkinga, sem myndast hafa
fyrir auknar framfarir í verknaði
og vísinduin. Munu flest þeirra,
sem máli skifta, vera tekin upp
í orðabók Freysteins.
Þess mun margur sakna, að
ekki er' sýndur framburður í bók-
inni. En þess er að gæta, að fram-
burðartáknanir hefðu lengt bók-
ina að miklum mun og hún orðið
að því skapi dýrari. En svona
bók, sem ætluð er almenningi, má
ekki vera dýr. Þess verður ekki
krafist, að hóflega dýr bók sem
þessi hafi að geyma alt, sem
æskilegt væri. Þó virðist mér, sem
vel heíði mátt prenta stuttan leið-
arvísi um helztu framburðarregl-
ur danskrar tungu og sýna fram-
burð nokkurra tökuorða, sem
mest víkja frá dönskum frarn-
burðarreglum, án verulegrar verð-
hækkunar.
Það má telja með ágöllum, hve
lítið er tekið í bókina af norskum
orðum, sem algeng eru í norsku
ríkismáli, en sjaldan koma fyrir
í dönsku eða hafa mjög frá-
brugðna stafsetningu.
Letrið á bókinni er srnátt, en
fremur skýrt og allur frágangur
af hendi útgefenda sæmilegur.
'Hér á landi er mikil áherzla
lögð á tungumálakenslu í skól-
um og utan skóla. Þetta er að
miklu leyti nauðsynlegt vegna
bókmentaörbirgðar okkar sjálfra.
En hjálpartæki við það mikla erf-
iði eru fá og léleg. Kenslubækur
eigum við viðunanlegar að eins
Oft var ég víns í glaumi
um vetrarkvöldin löngu,
og stýrði í ölvar-straumi, j
en stjórnin varð að öngu.
Og þá var sungið saman,
í svalli lífsins kafað.
Að ;,þjóra“ þótti gaman
og þá var margt Ijótt skrafað.
En nú eru daufir dagar'
og drykkjunum öllum lokið.
Míg sökin sífelt nagar.
og senn er í „öll skjól fokið".
Ég illa hef æfi varið, —
þess iðrast ég nú með trega —,
og hálfgert í hunda farið,
og hrakað svo margvíslega.
í 2 málum, ensku og dönsku. Eb
við höfum trassað herfilega að
gefa út orðabækur í þeim málum
sem verið er að kenna og læra.
Lítum á, hvað til er af almennum-
hand-orðabókum:
Norsk-íslenzk engin.
ísl.-norsk engin.
Sænsk-ísl. engin.
ísl.-sænsk engin.
Þýzk-ísl. engin.
Isl.-þýzk engin.
Dönsk-ísl. 1.
ísl.-dönsk engin.
Ensk-ísl. 1.
ísl.-ensk 1.
Frönsk-ísl. 1.
Isl.-frönsk engin.
Ensku orðabækurnar eru mjög'
ófullnægjandi (þyrftu að vera
helmingi stærri) og franska orða-
bókin lítið betri en engin.
Höfundi og útgefanda bókarinn-
ar, sem hér ræðir um, er það að
þakka, að nú getum við stært
okkur af því að eiga eina góða
handorðabók (af 12, sem mætti
minst vera).
Þessi orðabók Freysteins er
meira þrekvirki en margur hygg-
ur, sem bókina lítur. Hann hefir
sem sé samið hana af stofni og
séð um prentun á hóilfu ödru ári
og haft það sem hjáverk með
vandasömu kennaraembætti, sem
hann hefir jafnframt rækt með al-
úð.
Það er brýn skylda mentamála-
stjórnar þjóðarinnar að sjá svo
um, að slíkan hæfileika- og orku-
mann bresti ekki verkefni, sem
þjóðin þarfnast og óunnin eru.
P9■
Málverkasýning
Finns Jónssonar verður lokuð
á morgun og jóladaginn, en opn-
uð aftur á annan jóladag.
Drekk þú ei dropa, rnaður!
því dauðinn í skál þín bíður,
en hertu upp hugann glaður,
þótt hæði þig drykkjulýður!
En trúðu’ ei á töfraveigar,
því tælandi er vínsins gleði.
Og ef þú áfengi teygar,
er óðara sál þín í veði!
Jens Sœmundsson.