Alþýðublaðið - 28.12.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ |
kemur út á hverjum virkum degi. |
3 Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu viö :
; Hverfisgötu 8 opin frá kl, 9 árd. ;
3 til kl. 7 siðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl. •
9 »/a -10 Va árd. og kl. 8 - 9 siðd.
• Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 •
I (skrifstofan).
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á •
! mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 I
; hver mm. eindálka. ;
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan I
; (í sama húsi, sömu símar). ;
Nýtt skilningarvit
Eftir Þórberg Þórðarson.
V.
* Heilvita menn deilir varla á um
nau'ðsyn alþjóðlegs hjálparmáls.
Þróun féiagslífsins heimtar það.
Eimskip, járnbrautir, flugvélar,
sími, loftskeyti og víðvarp hafa
svift burtu einangrunarmúrunum,
er samgönguörðuleikar fyrri alda
hlóðu umhverfis lönd og þjóðir.
Andleg og efnaleg viðskifti milli
landa og heimsálfa vaxa hröðum
skrefum með ári hverju. Hugsjón-
ir, stefnur, áhugamál, mentastofn-
anir, iðnaður, vísindi, listir, trú-
arbrögð og verzlun, í fám orðum
sagt þensla andlegrar og líkam-
Jegrar orku er að sameina þessi
dreifðu og sundruðu landakríli í
eitt allsherjarríki, eina allsherjar-
samábyrgð sálrænna og verklegra
krafta.
Alt líf vort, atvinnu vora, ment-
un, pekkingu, siðferði, vistarver-
ur, föt og fæði eigum vér að
miklu leyti undir öðrum þjóð-
um. Og brot af lífi sinu og menn-
ingu eiga pær einnig undir oss.
Engri þjóð er lengur holt né kleift
að hokra einangruð í sínu horni.
Þótt náttúrugæÖi sumra landa
leyf'ðu slíka búnaðarháttu, pá
myndi pað ala af sér andlegan
kyrking og kyrstöðu, baka pjóð-
inni hnignun og andlegan dauða.
Rás mannlífsins sýnir, að and-
legt líf og verkleg afrek prífast
þar bezt, sem samgöngur við aðr-
ar þjóðir standa í mestum blóma.
En einangraðar þjóðir veslast upp
úr andlegri úrkynjun.
Fjöldi alþjóðaráðstefna og al-
þjóðaþinga koma saman á hverju
ári og brjóta heilann um sameig-
inleg velferðamál mannkynsins.
Milljónir manna ferðast á ári
hverju borg úr borg, land úr
landi, álfu úr álfu. Blöð, bækur
og uppgötvanir fljúga á vængjum
vindanna hnöttinn hringinn í kring.
Þetta er aðferð- þróunarinnar til
að víkka hinn andlega sjóndeild-
arhring einstaklinga og þjóða.
. En öll alþjóðleg viðskifti eiga
við einn höfuðerfiðleika að etja.
Það ,er mismunur hinna mæltu
mála. Hann leitast við að ein-
angra og útskúfa. Hann innrætir
þröngsýnar mannfélagsskoðanir
og skapar kotungslegar hugsan-
ir. Hann blæs upp sérgæðingsleg-
an ættjarðarhroka. Og hann stuðl-
ar að pjóðahatri og blóðugum
styrjöldum, Hann ónýtir að miklu
leyti pá ávöxtu, sem alþjóðleg
viðskifti hugar og handar gætu
borið þjóðum og einstaklingum.
Og loks sóar hann óhemju tíma
og orku.
Sum alþjóðaþingin eru augljós-
ast vitni þessara sanninda. Funda-
störf, sem esperantistar vinna á
premur dögum í Genf, taka tíu
daga, þegar þingstörfin fara fram
á þjóðatungunum. Mikið af þing-
tímanum fer í að þýða ræður
og fundasampyktir af einni þjóð-
tungunni á aðra. Þetta gerir
fundahöldin preytandi leiðinleg.
Margir fundarmen^ skilja ekki
nándarnærri til fulls tungur pær,
sem par er leyft að tala. Mikið af
fundastörfunum fer fyrir ofan
garð og neðan hjá peim- Þeir
þjóðafulltrúar, sem eiga þær tung-
ur, er fundahöldin fara fram á,
ráða par lögum og lofum. Þar
drottnar hróplegt misrétti. Og
síðan rísa upp deilur milli ríkja
um pað, hvernig skilja beri þýð-
ingar á hinum og pessum atrið-
um í fundarsampyktunum, er
fjalla um hagsmuni ríkjanna.
Á friðarfundi Þjóðabandalags-
-ins, er haldinn var 28. ágúst til
3. september í sumar, ríkti til
dæmis megnasti tungumálaglund-
roði. Og margir fundarmenn
kvörtuðu sáran undan vöntun á
sameiginlegu tungumáii.
Allir pessir meinbugir hinna
mæltu mála, er verða að sama
skapi baganlegri, sem alpjóðleg
viðskifti aukast, — peir hafa opn-
að augu manna fyrir nauðsyn á
léttu og auðlcérðu alpjóðamáli,
hjálparmáli, er allar pjóðir Iæri
og kunni jöfnum höndum móður-
máli sínu. Sá dýrlegi dagur er
ekki ýkja langt fram undan, að
slík alpjóðatunga verður talin
jafn-nauðsynlegt og ómissandi
menningartæki sem bækur, víð-
varp og loftför.
Þú átt ef til vill erfitt með að<
gera pér svo mikinn menningar-
þroska í hugarlund. Þér er tam-
ara að stara á villutýrur forfeðra
þinna en menningareldstólpa ó-
kominna kynkvísla. En reyndu að
setja þér fyrir sjónir öll þau tákn
og stórmerki, sem gerst hafa á
láði og legi, síðan langamma þín.
stafaði sig fram úr Jónsbókarlestri
við grútarkolu inni í gluggalausri
moldardyngju og langafi pinn
svalt til bana og barði i hel um-
komulausan sveitarómaga sam-
kvæmt „húsagans skikkan". Þá
ættirðu að geta rent grun í, að
veröldin stendur þó að minsta
kosti ekki eilíflega í stað.
Oss hryllir upp, er vér reynum
að skilja svaðilfarir forfeðra vorra
á smáfleytum landa á milli í haf-
róti og hvassviðrum. Öravegu,
sem peir slörkuðu upp á Iíf og
dauða á nokkrum vikum og jafn-
vel mánuðum, pýtur þú leikandi
á dúnmjúkum flosbekkjum á fjór-
um til fimm dögum, jafnvel
nokkrum klukkustundum. Jafnvel
heimiiisiðnaðarsinnuðum forn-
menningardýrkendum finnast þeir
tímar broslega villimannslegir, er
fólk varð að labba með bréfsnepil
eða stutt skilaboð bæ frá bæ og
sveit úr sveit. Og þeir ganga sjálf-
ir svo þverlega í berhögg við
dýrkun sína á uppeldiskrafti ein-
falds lífs, að þeir fást ekki til
að lifa eftir trú sinni eitt einasta
augnablik æfi sinnar. í stað þess
að hlaupa eftir dilkslæri í kraft-
súpuna handa fjölskyldu sinni,
biðja peir kjötsalann um pað í
síma, er amerískur byltingarsegg-
ur gerði sig að athlægi með að
þröngva upp á blindar íhalds-
hræður samtíðar sinnar. Eftir
nokkrar mínútur fær hinn trúi
þjómi — sem þá er kanski að
skrifa tímaritsgrein um gagnsemi
einfalds lífs — dilkslærið sent
heim til sín í lokuðum Ford-bíl.
Nokkrum dögum síðar bregður
hann sér til Danmerkur á 1500
tonna gufudampi, sem smíðaður
ér í Flydedokken í Kaupmanna-
höfn, spókar sig þar á fyrsta far-
rými, uppstrokinn í fínum sivjot-
jakka og buxum frá London, í
gljáandi klæðisfrakka frá Man-
chester, með sévróskó frá Vínar-
borg og silkihatt frá Lyon, í stað
þess að taka sér far á einmöstr-
uðúm Árna-pung, klæddur í alull-
arskakskyrtu og skinnstakk, í hné-
háum skinnsokkum, með sortulit-
aða lambhúshettu á höfði, — alt
samanrekið úr „haldgóðu íslenzku
efni“, eíns og forfeður hans gerðu
á sínum eftirsóknarverðu gullakl-
artímum.
En vér, sem prísum oss sæla af
að lifa í pessum hagsýna menn-
ingarheimi, erum samt neyddir til
að sóa mörgum beztu árum æfi
vorrar í að læra þrjú til fjögur
þung og flókin tungumál. Árang-
urinn af pessari vitfirringslegu
-bruðlun á tíma og orku er pó
sjaldnast meiri en pað, að vér
getum rétt komist að efni al-
. gengra bóka um algengustu hluti
á þessum tungumálum, og þegar
bezt lætur, getum vér við illan
leik stamað fram úr oss hvers-
dagslegustu hugmyndum á hvers-
dagslegustu stöðum við lítinn
hluta mannkynsins. Niðjar vorir,
sem leika sér að því að tala til
hjarta hvers einasta mannsbarns
á jörðinni á einu einföldu og full-
komnu alpjóðahjálparmáli, sem
þeir læra til hlýtar á nokkrum
vikum, — þeir munu kenna á-
Jíka í brjósti um menningarvesal-
dóm vorn eins og vér vorkennum
vikapiltum fyrri alda og skinn-
klædda farþeganum með lamb-
húshettuna á Árna-pungnum.
(Frh.)
Gullfarmi bjargað.
Á stríðsárunum sökti þýzkur
kafbátur ensku skipi, „Egypt“,
sem var hlaðið gulli. Liggur
skipið á 100 metra dýpi, og eru
nú kafarar að taka úr því gullið.
Vesalmgermli*
eftir Victor Hugo.
II. páttur. Cosetta. Einar H.
Kvaran og séra Ragnar E. Kvaran
pýddu. Sérprentun úr »Lögréttu«.—
I þessu hefti sögunnar segixv
frá æskunni og ellinni á sameig-
inlegum flótta undan rangsleitni
og ofsóknum. Loks finna þæif
hæli.
Það þótti ekki miklum tíðindum
sæta í Toulon, þó að galeiðu-
þræll færist, jafnvel þótt hann
væri nýbiiinn að bjarga lífi sjó-
manns, sem enginn annar treysti
sér að hjálpa. Að eins örstutí
frásögn var í dagblaðinu: Gal-
eiðuþræll datt „í sjóinn og
drukknaði, eftir að hafa bjargað
lífi eins háseta. Lík hans hefin
ekki fundist. Gizkað er á, að hann
hafi lent inn undir staurana við
vopnabúrsstéttina. Tala hans vau
9430 og hann hét Jean Valjean.“'
— Það, sem sízt mátti gleymast,
var fanganúmerið hans.
I þessu hefti kemur nánari lýs-
ing en áður á veitingahjónunum,
Thenardier og „madömu" hans..
Þegar Napoleonsófriðnum lauk
hafði Thenardier „ ,sparað saman
dálítið fé‘, eins og hann komst
sjálfur að orði.“ Spariféð var
raunar líkránsfé að orrustulokum,
en um pað vissi enginn. Fólkið
fékk ekki annað að vita, en að
hann hefði verið hermaður. Jafn-
vel fyrirliðanum, sem hann hugðl
dauðan og rændi í valnum, kom
hann til að trúa því, þegar svo
fór, að hann reyndist lifandi, að
hann ætti sér, samherja sínum^
lífgjöf að launa. Og í veitinga-
stofu sinni „kunni Thenardier
gestrisnina, sem hjá ósiðuðum
pjóðum er skylda, en hjá siðmeiri
verzlunarvara, utanbókar og á all-
an nýtízku hátt.“ Þegar hann þótt-
ist orðinn þess vís, að gesturinn
í gula frakkagarminum hefði all-
mikil peninga ráð, sagði gestgjaf-
inn viÖ konu sína: „Sem ferða-
maður getur hann gert alt, sem,
honum þóknast, ef hann að eins
borgar fyrir það. . . . Og þó
að hann væri fábjáni, hvað kæmi
þér það við? Hvers vegna ertu
að skifta þér af þessu, þegar þú
veizt að hann hefir peninga?1 . . i
Enga vitleysu. Á meltuna fyrir
þessum manni.“
Og „madaman" fór að ráðum
bónda síns, pótt hún væri sárreið,
yfir dálæti gestsins á olnboga-
barninu Cosettu. „Maður góður“
varð að „herra“, þegar hún ávarp-
aði gestinn aftur, en þegar hann
svo kærði sig ekki um annan
kvöldverð en brauð og ost, þá
þóttist hún þó viss um, að hann
væri að eins flækingur. Það var
þó ekki áreiðanlegt, og hún „lagð-
ist á meltuna“. „Þetta eru örð-
ugir tímar, herra,“ sagði hún við
hann morguninn eftir, „þegar hún
var að reyna að hafa hann, —
„herrann á nr. 1“ —, til að greiða
margfaldaðan reikning, — „og fá- •