Alþýðublaðið - 27.05.1935, Síða 3

MÁNUDAGINN 27. MAI 1935.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
alþýðublaðið
Ú T G E’F A N D I :
ALÞÝÐUFLOKKURINN
R IT S T J 0 R I :
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÓRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA :
Hve\fisgötu 8.
SIMAR :
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901 : Rilstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima).
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Ritstjórn.
4906: Afgieiösla.
Hagsýni.
Q TÆRRI og stærri verzlun er
kJ áhugamál allra kaupmanna,
hvort sem þeir annast vöru-
dreifingu meðal fjöldans, eða
vinna að ems að því, að flytja
vöru til og frá landinu.
öllum finst þessi áhugi kaup-
mannaanna sjálfsagður, og
hann er það vissulega.
En hvers vegna?
Þessari spumingu mundi víst
margur svara á þann hátt, að
segja að þeir væm að keppa eft-
ir meiri og meiri gróða. Er þá
hugsað sem svo, að ef þeir
græði t. d. 30 kr. á hverjum
hundrað krónum, þá sé auðsætt
að eftir því sem veltan verður
meiri, verði og gróðinn meiri.
Þetta er vissulega rétt, en þó
ekki nema hálfsögð saga.
Allir kaupmenn vita sem sé,
að ef þeir græða 30 kr. á hverj-
um hundrað, með því að verzla
fyrir 50 þús. kr. á ári, þá hafi
þeir fylstu líkur til þess að
græða 40 kr. á hverju hundraði,
ef þeir verzla fyrir 100 þús. kr.
á ári.
Lögmálið er sem sé það, að
eftir því sem verzlunin er
stærri, verður hagnaðurinn að
jafnaði tiltölulega meiri.
Þetta lögmál er ofur auð-
skýrt.
Ef við tökum heildsalann
sem dæmi horfir málið þannig
við:
Hygginn heildsali siglir ár-
lega til þess að annast vöruinn-
kaup eða vömsölu.
Slíkar ferðir em dýrar, en
þær kosta jafn mikið hvort sem
gerð eru stór eða smá innkaup.
Kostnaður verður því mjnni á
hverja krónu, sem keypt er eða
selt fyrir, eftir því sem kaupin
eða salan fara fram í stærri stíl.
Við þetta bætist svo sú alkunna
staðreynd, að eftir því sem vara
er keypt í stærri stíl fæst lægra
verð.
Afgreiðsla öll og skrifstofu-
hald verður oft engu dýrar þó
að verzlunin vaxi mjög mikið.
Það er engum efa bundið, að
ein skrifstofa gæti annað við-
skiftum margra tveggja heild-
sala hér í bæ, og þyrfti kostnað-
ur af henni ekki að verða meiri
en af annari þeirra.
Þannig styður alt að því, að
eftir því sem heildverzlun vex
verður kostnaður tiltölulega
minni.
Nú er það ljóst, að öll utan-
ríkisverzlun Islands er ekki
nema eins og ein allstór- heild-
verzlun eins og þær gerast er-
lendis.
Getur nokkur efast um að
það sé hagkvæmt, að hún sé öll
á einni hendi?
Mundu ekki allir heildsalar
landsins vera sammála um það,
að þeir gætu fengið mikið auk-
inn verzlunarhagnað hlutfalls-
lega, ef þeir hefðu alla verzlun-
ina í sinni hendi og þó að þeir
lækkuðu vöruverðið.
Að þessu athuguðu ætti öllum
að vera ljóst, að ríkið á að taka
alla utanríkisverzlunina í sínar
hendur, og þó er þetta ekki
nema fátt eitt af þeim mörgu
rökum, sem undir það falla, að
ríkið eigi sem allra fyrst að
taka alla utanríkisverzlunina í
sínar hendur.
Einar Sigurðsson
syngur einsöng í útvarpið í
kvöld.
ísland
fór í gærkvöld kl. 8 til Kaup-
mannahafnar um Vestmanna-
eyjar og Thorshavn.
Ragnar Ásgeirsson
ráðunautur flytur erindi á
vegum Búnaðarfélagsins í út-
varpið í kvöld. Nefnir hann er-
indið: Garðyrkjan.
Svivirðileg árás á Torgler.
Komintern lætur eitt af leiguþýjum sínum birta níðgrein um
Torgler, enda þótt hann sitji enn fjötraður í fangelsum Nazista!
AÐ hafa hingað til verið ó-
skrifuð lög innan verkalýös-
hreyfingarinnar, sem hafa bygst
bæði á drengskap og stéttvísi,
að allur ágreiningur og allar á-
sakanir væru látnar þegja gagn-
vart þeim stéttarbræðrum og fé-
lögum, sem sitja í fangelsum yf-
irstéttarinnar — svo lengi, sem
þeir eru þar — og að gera alt til
þess að styrkja þá, efnalega og
andlega, á móti ofsækjendunum
og frelsa þá aftur úr klóm þeirra.
En línudanzarar Kominterns
virðast nú ætla að reyna að eyði-
leggja þetta óskrifaða siðalögmál
stéttarinnar, eins og þeir þegar
hafa reynt að eyðileggja margt
af því bezta, sem þróast hefir í
skauti verkalýðshreyfingarinnar.
Klíka sú af ábyrgðarlausum æfin-
týra- og misendis-mönnum, sem
Komintern hefir safnað utan um
sig og gert að agentum sínum úti
um heim, hefir nýlega gert sig
seka um slíkt níðingsverk gagn-
vart fangelsuðum félaga, aö eng-
in dæmi eru annars eins í sögu
verkalýðshreyfingarinnar. Hún
hefir með lubbalegum lygum ráð-
ist opinberlega á Ernst Torgler,
enda þótt hann sitji enn í fangels-
um Nazistanna og litlar líkur sé
til þess, að hann sleppi þaðan
nokkurn tíma lifandi.-
Undir eins eftir málaferlin í
Leipzig út af þinghússbrunanum í
Berlín mátti heyra það á hinum
og þessum línudönzurum Komin-
terns, — sem að vísu ekki höfðu
sjálfir setið fjötraðir á höndum
og fótum í hálft ár í fangelsum
Nazistanna — að Torgler hefði
ekki komið nógu hetjulega fram
fyrir réttinum. Og jafnframt kom
það þá upp úr kafinu, að alvar-
legur ágreiningur hafði verið áður
fyrr milli hans og miðstjórnarinn-
ar í Kommúnistaflokki Þýzka-
lands um pólitík flokksins. Engu
að síður var nafn Torglers á með-
an á málaferlunum stóð og nokk-
urn tíma eftir þau oftast nefnt í
sömu andránni og nöfn þeirra
Dimitroffs, Popoffs og Taneffs.
Og meira að segja eftir málaferl-
ERNST TORGLER.
in gaf Kommúnistaflokkur Þýzka-
lands út ávarp, þar sem talað
var um „okkar hetjulegu félaga:
Dimitroff, Torgler, Popoff og Ta-
, neff“„
En svo var alt í einu hætt að
tala um Torgler, enda þótt Naz-
istastjórnin héldi honum, af því
að hann var Þjóðverji, með of-
beldi eftfir í fangelsinu, þegar hún
neyddist til þess, að láta hina
þrjá, sem höfðu fengið rússnesk-
an ríkisborgararétt, lausa. En þótt
slík þögn virðist í mesta máta ó-
makleg um fangelsaðan félaga,
sem fyrstur allra lagði líf sitt í
hættu til þess að bjarga heiðri
Kommúnistaflokks Þýzkalands,
þegar íkveikjan í þinghúsinu var
borin á hann — Torgler fór eins
og menn muna beina leið á lög-
reglustöðina í Berlín til þess að
heimta rannsókn í linálinu, og var
þar tekinn fastur a’f Nazistum,
fyrstur allra, eftir brunann, — þá
er hún þó ekkert hjá því, sem
andstæðingar hans eða óvildar-
menn í Komintern hafa nú gert
sig seka um gagnvart honum.
Svo djúpt eru þessir menn
sokknir siðferöislega, að þeir láta
Wilhelm Pieck, einn af þeim mið-
stjórnarmeðlimum þýzka komm-
únistaflokksins, sem heldur hafa
kosið að halda sig austur í
Moskva en í Berlin, síðan Naz-
istar brutust þar til valda, ráð-
ast opinberlega á Torgler, sem
ekki getur borið hönd fyrir höf-
uð sér, af því að hann situr í
dýflizum brúnu verkalýðsböðl-
anna vestur á Þýzkalandi.
I 46. tölublaði af „Krasnaja Ga-
beta“ í Moskva birtir Piec.k grein,
þar sem meðal annars eru eftir-
farandi setningar:
„Við þekkjum aðeins eitt ein-
asta dæmi þess, að leiðandi
flokksfélagi hafi ekki komiðfram
eins og kommúnista er sæmandi.
Það er Ernst Torgler. . . . Torgler
var ekki einn aí hetjurn verka-
lýðsins. Hann gafst opinberlega
upp fyrir dómstól fazistanna?.
Hann valdi sér sem verjanda einn
af argvítugustu fjandmönnum
kommúnista, fazistann dr. Sack,
og lét hann fara með sig eins og
pólitískan ræfil. Torgler gerði sér
vonir um það að vinna sig upp í
áliti hjá blóðdómi fazistanna."
Hver einasti maður, sem fylgd-
ist með í málaferlunum út af
þinghússbrunanum í Berlín, sér
undir eins, að þetta er rótarlegur
rógburður. Sannleikurinn var sá,
eins og kunnugt er, að Nazistarnir
neitudu Torgler um alla pá verj-
endur, sem hann vildi fá. Þeir
neyddu hann til að taka dr. Sack.
Og Dimitroff, Popaff og Taneffi
höfðu líka opinbera verjendur,
sem Nazistarnir þröngvuðu upp á
þá. Þetta hefir líka fyrir löngu
verið viöurkent af miðstjórn þýzka
kommúnistaflokksins, þótt hún
vilji ekki viðurkenna það nú. 1
september 1933, skömmu áður en
réttarhöldin byrjuðu í Leipzig,
gaf hún út ávarp, sem sannar
þetta. Þar stóð meðal annars:
„Það er kunnugt, að Hitler-
stjórnin hefir neitað þingmanni
kommúnista, Torgler, um alla þá
verjendur, sem hann fór fram á.
Og fyrSt eftir það ákvað hann að
taka dr. Sack sem verjanda í
voninni um það, að geta, þrátt
fyrir alt, komið fyrir sig ein-
hverri lögfræðislegri vörn, af því
að hann sá, að hann ætti að öðr-
um kosti ekki um neitt annað
að velja en að ofurselja sig ein-
hverjum opinberum verjanda, sem
keyptur væri af stjórninni, eða
að útiloka sig frá öllum mögu-
leikum til þess að verja sig.“
Þessi yfirlýsing sýnir, að hin
lubbalega árás Kominternklíkunn-
ar á Ernst Torgler er af öðrum
toga spunninn en þeim, sem lát-
inn er uppi í gnein Piecks. Ætlun-
in með henni er sú, að eyðileggja
álit Torglers í flokknum af því,
að hann hefir ekki þegjandi og
hljóðalaust viljað eiga þátt í
þeirri ábyrgðarlausu kliku- og
klofnings-pólitík, sem Komintern
hefir rekið í verkalýðshreyfing-
unni á Þýzkalandi undanfarin ár.
Hingað til hefir Komintérn skap-
að skriðkvikindum sinum úti
um heim möguleika til þess að
rægja þá, sem hafa borið stéttar-
hagsmuni verkalýðsins meira fyr-
ir brjósti en klíkuhagsmuni kom-
múnistaforingjanna með því að
bjóöa þeim til Moskva og halda
þar fyrir þeim vegabréfum þeirra
til þess að hindra það, að þeir
gæti komist heim aftur og bor-
ið hönd fyrir höfuð sér. En þessu
herbragði var ekki hægt að beita
við Torgler, enda óþarft. Því að
þýzku Nazistarnir losuðu Komin-
tern við það ómak með því að
grafa hann lifandi í fangelsum
„þriðja ríkisins" vestur á Þýzka-
landi. Komintern þurfti ekki ann-
aö en að sleppa leiguþýjum sín-
um lausum á þennan varnarlausa
„félaga". Og það hefir nú verið
gert.
En verkamenn, sem enn ekki
hafa getað tileinkað sér þessa
nýju siðfræði og þessar nýstár-
legu starfsaðferðir Kominterns,
munu varla geta varist þeirri
spurningu, hvort þetta sé „sam-
fylkingin11, sem á að færa þeim
sigurinn yfir ihaldinu og fazism-
anum?
Fiskþurkun
er nú alment að byrja hér í
Vestmannaeyjum. Nokkuð hefir
verið flutt þaðan af fiski til þurk-
unar annars staðar, bæði til Aust-
fjarða og Reykjavíkur. Einn bát-
ur veiddi í fyrradag 4 tunnur af
6íld í reknet. 2 mótorbátar héðan
frá Vestmannaeyjum eru farnir ó
lúðuveiðar, og nokkrir eru að út-
búa sig til dragnótaveiða. Einn
bátur hefir verið með dragnót
undanfarið og fiskað sæmilega.
Hvað verðnr nm blnnnindi islands?
Eftir Guðm. Dauíðsson, Þinguöllum.
Frh.
Á hin upprennandi kynslóð
að taka sér skotvopn í hönd, þeg-
ar hún fær valdið þeim, og smala
með púðri og blýi rjúpum og öðr-
um villifuglum ofan af heiðum og
fjöllum, þangað til ekkert er eftir?
Eða á hún að herja með oddi og
egg á önnur hlunnindi í landfhu,
þar til þau eru líka búin?
Alls staðar í náttúrunni, jafn-
vel hjá lægri dýraflokkum, hafa
foreldrarnir eðlishvöt til að sjá
afkvæmi sínu borgið. Þeir skilja
við það þar, sem skilyrði eru fyrir
hendi, að það geti lifað og þrosk-
ast. En mennirnir þurfa þekk-
ingu, lærdóm og aðra andlega
hæfileika, sem þeim er lánað fram
yfir dýrin, til að skapa lífsskil-
yrði fyrir sjálfa sig og laga þau
fyrir jurtir og dýr, en þetta van-
rækja þeir oft og einatt, eða spilla
sínum eigin gáfum, svo þær
stefna í öfuga átt. Þess vegna
fæðist svo margt barnið í heim-
inn, að foreldrarnir sjá engin ráð
til að afla því atvinnu eða lífs-
uppeldis, þegar það er komið á
legg. Hér í landi er höfuðstóll,
þar sem hlunnindin eru og önn-
ur náttúrugæði, sem bíða eftir
að landsmenn taki til ræktunar
og ávaxti, og er rjúpan einn hluti
þeirra. Reynslan myndi sanna, að
ýmsar tegundir hlunnindanna
gæfu af sér 100- eða 1000-faldan
ávöxt, væru þau ræktuð en
ekki rænd. En þá verða menn
að hætta að horfa á nátiúruna,
eins og sá, sem heldur á bók
öfugt fyrir sér og les.
Þegar ræktun rjúpunnar er orð-
in jafn almenn og annara ali-
fugla nú á dögum, má vera að
menn kornist að raun um að þjóð-
in eigi dýrmætan fjársjóð, sem
hún sýndi álika skilningsleysi og
skógunum eða öðrum landsgæð-
um á sínum tíma.
Selurinn.
í bjargarskorti og illu árferði
var það fyr á tímum kallað „guðs
gjöf“, þegar hval rak á fjöru
undan hafís, menn náðu í væn-
an sel, fiskuðu í eitt skifti betur
en í annað eða urðu fyrir ein-
hverju öðru óvæntu happi úr
skauti náttúrunnar. Margur var
þakklátur skaparainum í þá daga
fyrir slíka björg, þó ekki léti
menn það koma fram á verk-
um hans. Nú virðist vera farið
að sneiðast umj í foröabúri skaip-
arans. „Gjafirn.ar“ berast nú ekki
sjálfkrafa upp í Ihendurnar á fólk-
inu eins og áður. Má vera að
það stafi af því, að menn létu
greipar sópa um forðabúrið, þeg-
ar þeir skömtuðu sér úr því sjálf-
ir. Svo mikið er víst, að hvalir
eru nú hættir að reka uppfí land-
steinana eins ört og þeir gerðu
áður. Nú eru sumar hvalategund-
ir að deyja út hér við land, og
von bráðar í öllum höfum hnatt-
arins, svo ekki koma þær teg-
undir gjafa í fangið á mönnum
síðarmeir. En íslendingar eiga
litla sök á því. Selir eru líka á
hraðri ferð að verða aldauða hér
við land, ef ekki verður komið
í veg fyrir það með einhverjum
ráðum. Á flestum sviðum í nátt-
úrunni hafa „guðs gjafir" verið
herfilega misnotaðar og eru því
að verða torgætar. En hér var
raunar ekki um „gjafir" að ræða
frá hendi skaparans, þó að menn
skildu það svo, heldur lán, sem
mönnum bar að svara rentum
af. Skaparinn gefur ekki neinum
andleg eða veraldleg gæði. Hann
lánar þau, og auðlegð náttúrunn-
ar, sem er nokkurs konar drott-
ins banki, ef svo mætti að orði
komast, er ekki eyðslufé, held-
ur lánsstofnun, sem hver við-
skiftamaður verður að standa í
skilum við. Og sá gerir það, sem
ræktar tegund þá, sem hann lifir
á, eða gerir honum gagn.
Það ber að sama brunni með
selinn og önnur svonefnd hlunn-
indi hér á landi, að hann verður
bráðum gereyddur. Um síðustu
aldamót veiddust að meðaltali á
ári 267 fullorðnir selir og 5412
kópar. Siðan hefir veiðin farið
minkandi ár frá ári. 1932 veidd-
ust helmingi færri fullorðnir sel-
ir, eða 315 talsins, og aðeins 3701
kópar, það er 1711 kópurn færra
á ári en um aldamótin. Með þess-
ari fækkun ætti selurinn að verða
aldauða hér við land eftir svo
sem 30—40 ár. Sumar selateg-
undir, er algengar voru við
strendur Islands fyrir hér um bil
80 árum síðan, eru nú þegar
horfnar með öllu, eða að minsta
kosti orðnar mjög sjaldgæfar. En
Islendingar eiga ekki einir sök á
að svo er komið. Sumar nágranna-
þjóðir vorar hafa gert út skip til
aelarána norður í höf, en við það
hefir selnum fækkað stórkostlega.
Orsökin til þess að selur er gerð-
ur ófriðhelgur hér við land er
einkum sú, að hann er skapað-
ur til að veiða fiska sér til mat-
ar, einkum lax, en hann er sú
fæðutegund, sem mönnum þykir
Ijúffeng og verðmæt. Seladrápið
virðist því að sumu leyti vera
gert í nokkurs konar hefndar-
skyni fyrir að hann þjónar eðli
sínu eins og aðrar skepnur. Til-
hneigingin til villidýraveiði —
jafnt sela sem annara — er leifar
frá steinaldarmenningu mann-
kynsins. Hún hefir fylgt þjóðun-
um eins og draugur frá ómunatíð,
sem þær hafa enn ekki getað los-
að sig við, nema að nokkru leyti.
Nú er svo komið hér á landi, að
menn eru hræddir um að selurinn
eyðileggi laxveiðina, og fá svo
)ög til að gera selinn réttdræpan,
og sakramenta þannig drauginn.
Vitanlega drepur laxinn ýmsar
verðmætar og Ijúffengar fiskateg-
undir fyrir manninum. Þannig
gengur það koll af kolli. Ættu
menn þá að heyja látlaust stríð
við allar viltar skepnur, jafnvel
lyrir ímyndað tjón, sem þær
gera? Þegar útrýming dýranna
væri fullgerð, fækkaði fólkinu
líka, því að þá væru menn búnir
að höggva í sundur þá rót, er
nærði þeirra eigin lífsins meið.
Við vesturströnd Norður-Amer-
íku er sagt að byrjað sé á að
friða selinn, til þess að koma í
veg fyrir að hann verði þar al-
dauða. Næsta sporið verður, að
menn komast upp á.lag með að
ala selinn upp og gera hann að
húsdýri, og að því á að stefna.
Því verður ekki neitað, að nú-
verandi kynslóð skilar þeirri
næstu að mörgu leyti dýrmætari
arfi en þeim, sem hún tók við
af þeirri, sem liðin er. Má þar t.
d. nefna skipastól landsmanna,
vegi, brýr, síma, útvarp, skóla
og ótal rnargt fleira, sem þjóðin
hefir skapað úr efnum, sem hafa
verið sótt til náttúru landsins.
En því að eins geta þessar verk-
legu framfarir orðið varanlegar
og aðrar bæzt við, að undirstað-
> an, sem þær eru reistar á, verði
að sama skapi gerð traust. Fram-
farir, sem orðið hafa í landinu
siðustu 50 ár, eiga ekki nema
að litlu leyti rætur sínar í rækt-
un náttúrugæðanna. Megnið af
þeim eru orðnar til fyrir ráns-
feng, sem aflað er úr skauti lands
og lagar. Ef haldið verður áfram
að skapa verðmæti á þenna hátt,
hvað tekur þá við, þegar búið er
að tæma þau náttúrugæði, sem
verið er að ræna? Þá má búast
við að komi afturkippur og
hnignun í allar framfark.
Oft er talað um ættjarðarást og
að mönnum eigi að láta sér þykja
vænt um’landið. En sumir þeir,
sem brýna þetta fyrir fólkinu, eru
ef til vill með í því að spilla
gæðum landsins, eða gera ekk-
ert til að halda þeim við með
ræktun eða vernd. Var það af
ættjarðarást, að menn á sínum
tíma gerðu sitt ítrasta til að út-
rýma geirfugíinum hér við land,
hrekja í burtu rostunginn og
hjálpa til að bægja hvalnum frá
landinu, eða er það af ættjarð-
arást að menn ófriða selinn og
marga landfugla og sjófugla, sem
eru til prýðis í íslenzkri náttúru?
Það væri hyggilegra að tala
minna um ættjarðarást og hrósa
minna fegurð landsins, en sýna
meira í verkinu, að þetta sé ein-
hvers virði fyrir þjóðina.
Helztu mótbárur, sem mönnum
kynni að detta í hug að koma
Erh.