Alþýðublaðið - 23.06.1935, Blaðsíða 3

SUNNUDAGINN 23. JÚNÍ 1935.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐTJBLAÐÍÐ
tJTGEFANDX:
ALÞÝÐUFLOKKUF.INN
RITST.JÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÓRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 18
SÍMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima).
4905: Ritstjóm.
4906: Afgreiðsla.
STEINDÓRSPRENT H.F.
Síéttardómur
Hsestaréttar.
Aföstudagsmorguninn
féll dómur í Hæstarétti í
máli því, sem valdstjórnin höfðaði
á móti hér um bil 30 manns fyrir
þátttöku í kröfugöngum verka-
manna hér í bænum á bæjar-
stjórnarfundina 7. júlí og 9. nóv-
ember 1932 og óeirðunum, sem
þar urðu.
Var dæmí1: í þiéssu máli í undir-
rétti í ársbyrjun 1933 og féll sá
dómur þannig, að 24 af þeirn á-
kærðu, þar af 1 kona, voru dæmd
til fangelsisvistar frá 15 <og upp í
90 daga, þó öll skilorðsbundið,
að einum 3 undanteknum, sem
áður höföu verið dæmdir af svip-
uðum ástæðum. Hin dómfeldu á-
frýjuðu málinu þá þegar til
Hæstaréttar, að 3 undanteknum,
og befir hann því haft málið til
meðferðar í hér um bil 2<;4 ár.
A meðal þeirra þriggja, sem
ekki áfrýjuðu, var Héðinn Valdi-
marsson, og þess vegna kom mál
hans ekki fyrir Hæsíarétt. En
hann mun hafa litið svo á, að
engin ástæða væri til þess að
leggja þetta mál undir úrskurð
þeirra þröngsýnu og ofstækisfuilu
íhaldsmanna, sem þar sátu.
Dómi undirréttar var breytt
stórkostlega af Hæstarétti, og er
það að vísu ekkert nýtt. Hæsti-
réttur breytti t .d. 15 daga skil-
orðsbundnu fangelsi, sem Jóhann-
es Jóhannesson bæjarfógeti var
dæmdur í af undirrétti fyrir að
hafa dregið sér 61 000 krónur af
fé ekkna og munaðarlieysingja í
800 króna fjársekt; hann sýknaði
algerlega Magnús Guðmundsson
fyrverandi dómsmálaráðh-erra,
sem í undirrétti var dæmdur í
15 daga skilorðsbundið fangelsi
fyrir hlutd-eild í sviksamlegum
gjaldþrotum, og hann.breytti 60
dag-a ski'orðsbundnu fangelsi, rem
Eyjólfur Jóhannsson; f-orstjóri
Mjólkurfélags Reykjavíkur var
dæmdur í af undirrétti fyrir ávís-
anasvik, i 500 króna sekt!
En í öllum þessum tilfellum
áttu ,,fínir“ menn úr íhalds-
flokknum í hlut. Það verður aft-
ur á móti ekki sagt um þá, sem
voru ákærðir í málinu út af
kröfugöngum atvinnuleysingja
7. júlí og 9. nóvember. Það voru
bara „óbreyttir verkamenn“ og
mentamenn, sem fylgdu þeim að
málum. Þess vegna breytti
Hæstiréttur undirréttardómin-
um í máli þeirra á töluvert ann-
an hátt. Hann dæmdi 1 hinna
ákærðu í 6 rnánaða fangelsi, 2
í 5 mánaða, 5 í 4 mánaða, 1 í 3
mánaða, 1 í 2 mánaða, 3 í 50
daga og 8 í 30 daga fangelsi,
alla óskilorðsbundið, að einum 3
hinna síðastnefndu undantekn-
um!
Það er engin furða þótt
„Morgunblaðið" og Nazistaút-
gáfan af því „Island“ séu á-
nægð. Annað þeirra kallar hina
dómfeldu „æstan skríl“, hitt
nefnir þá ,,óbótamenn“. En það
mun koma á daginn að verka-
lýðurinn hér í Reykjavík og al-
þýðan úti um land er á öðru
máli. Allir vita, að Ihaldsflokk-
urinn og meirihluti háns í bæj-
arstjórn ber siðferðislega á-
byrgð á þeim óeirðum, sem urðu
hér í bænum 7. júlí og 9. nóv-
ember 1932 og þeim meiðslum,
sem af þeim hlutust. Því að til
þeirra hefði aldrei komið, ef í-
haldsmeirihlutinn í bæjarstjórn
hefði ekki sýnt af sér þá ótrú-
legu lubbamensku að nota sér
neyð atvinnuleysingjanna, sem
þá voru fleiri hér í bænum en
sennilega nokkru sinni fyrr eða
síðar, til þess að gera tilraun
til að þröngva þeim til að vinna
fyrir þriðjungi lægri laun, en
lofað hafði verið og launataxti
Verkamannafélagsins Dagsbrún
leyfði.
Ihaldsmeirihlutinn í bæjar-
Ný met i snndi.
Jónas Halldórsson sundkappi
setti tvö ný met í baksundi fyr-
ir stuttu.
13. júní synti hann 200 stik.
baksund, tími: 3 mín. 03,8 sek.
og er það um 9 sek. betra en
gamla metið, sem Jón D. Jóns-
son setti s.l. vetur.
19. júní synti Jónas 100 stik.
baksund, tími: 1 mín. 21,9 sek.
Jón D. Jónsson átti einnig eldra
rnetið, sem var 1 mín. 24,5 sek.
Danskt met á þessari vegalengd
var síðastliðið ár 1 mín. 18,2
sek. og þótti gott.
Rétt er að geta-þess, að Jónas
á nú met á öllum vegalengdum,
sem eru 100 stik, og þar yfir og
keppt er í með frjálsri aðferð.
Skýrsla um met hans fylgir hér
með:
1934 _______ 1500 stikur, frjáls aðferð. Tírni:
1932 _________ 500 — — —
1934 ......... 400 — — — —
1932 _________ 200 — — —
1934 _________ ioo — —- — —
JÓNAS HALLDÓRSSON
23
7
5
2
1
mín. 10,0 sek.
— 35,5 —
— 35,2 —
— 36,2 —
— 09,0 —
Fáir munu þeir íslendingar,
sem unnið hafa glæsilegri
íþróttaafrek um tvítugsaldur-
inn. — Sennilega enginn.
stjórn ber því fulla ábyrgð á
þeim sárum, sem ekki aðeins
verkamennirnir, heldur og lög-
regiuþjónarnir urðu fyrir í ó-
eirðunum 9. nóvember.
Þetta var og er svo alment
viðurkent, að verkalýðurinn og
með honum öll alþýða í landinu
og allir þeir, sem ekki eru blind-
aðir af íhaldsofstæki munu
kref jast þess, að dómur Hæsta-
réttar í málinu út af 7. júlí og
9. nóvember verði að engu hafð-
ur og að öllum, sem dæmdir
voru, bæði í undirrétti og
Hæstarétti, út af þessum við-
burðum, verði veitt alger upp-
gjöf saka. Og almenningur mun
gera kröfur til þess, að Iiæsta-
rétti verði ekki leyft að særa
réttarmeðvitund þjóðarinnar
lengur en hann er búinn að
gera, og að það sumarfrí, sem
hann hefir nú tekið sér eftir
þetta síðasta hreystiverk, verði
notað til þess, að breyta honum
samkvæmt þeirn lögum, sem
samþykkt voru á síðasta al-
þingi. a+b.
Knattspyrnumenn
byrja æflngar gegn
Ðjóðverjunnm.
Orvalsliðið, sem á að keppa
gegn þýzku knattspyrnumönnun-
um, sem koma hingað 13. júlí
n. k. befir þegar verið skipað
til æfinga. Verða 10 menn úr
K. R. í því, 8 úr Fram og 4 úr
Víking. Þjóðverjarnir keppa hér
við úrvalsliðið, og einu sinni við
hvert félag.
Orvalsliðið er byrjað að æfa
og stjórnar Guðmundur Ólafsson
knattspyrnukennari K. R. æfing-
unum.
Umsækjendur Hvanneyrar-
prestakalls eru: Garðar Svav-
arsson, Djúpavogi, Ilalldór Kol-
beins, Súgandafirði, Jón Thor-
arensen, Hruna, Óskar Þorláks-
son, Prestsbakka, Sigurður
Gíslason, Þingeyri, Þorgrímur
Sigurðsson, Grenjarðarstað.
Byening
áætlBnarbifreiðð.
Þegar byrjað var að byggja
stórar fólksbifreiðar hér á
landi, var það ráð tekið að
byggja þær á vörubifreiðagrind-
ur. Engin tilraun hefir verið
gerð til að víkja frá þessU, ekki
einu sinni af Strætisvögnum
Reykjavíkur. Þar eð vegir okk-
ar eru að verða það góðir, að
minsta kosti á Suðurlandi, að
hægt er orðið að bera þá saman
við vegi í Norður-Svíþjóð og i
Noregi ofan til, þá vil eg lýsa
þeim bifreiðum, sem notaðar eru
á þessum stöðum. Bæði í Sví-
þjóð og Noregi var byrjað á að
byggja yfir vörubifreiðagrindur
Nýtizkn farpegabíll.
eins og hér, en nú er algerlega j
horfið frá því. Grindur undir
fólksbifreiðar eru að því leyti
frábrugðnar vörubifreiðagrind-
um, að f jaðrirnar liggja undir
afturöxli en ekki ofan á. Einnig
eru grindurnar sterkari og
lengri, bygðar lengra aftur. Vél-
ar þær er notaðar eru í þessar
fólksbifreiðar eru sterkari en
vörubifreiðavélar, frá 90 til 130
hestöfl í 20—35 manna bifreið-
um. Þessum grindum fylgir
ljósakerfi og hitaleiðsla um alla
bifreiðina. Við það að f jaðrirnar
liggja undir afturöxli vinst það,
að gólf bifreiðarinnar lækkar
um 20—30 cm. og bifreiðarnar
verða mikið þýðari í akstri en
ella. Þar eð öxlar þessara bif-
reiða eru eins hátt frá jörðu og
á vörubifreiðum, þá verða þær
ekki fyr fastar í snjó og ófærð
heldur en vörubifreiðar. Nær
aliar stærri bifreiðaverksmiðjur
smíða slíkar grindur. Og eru
þær auðvitað mismunandi að
stærð, gæðum og verði. En all-
ar hafa það sameiginlegt, að
vera frá 1 þús. og 3. þús. kr.
dýrari heldur en vörubifreiða-
grindur uppgefnar fyrir sama
burðarmagn. Enda ’eru vélarn-
ar sterkari og allur annar frá-
gangur mikið vandaðri.
Viðvíkjandi yfirbyggingu bif-
reiðanna ryður hið svokollaða
„bulldog" snið sér æ meira til
rúms. Er það þannig, að yfir-
byggingin nær fram yfir vélina
og framhjólin. Þykja slíkar bif-
reiðar öruggari í stjórn, fallegri
og þýðari í akstri, einnig dreif-
ist þungi bifreiðar og flutnings
jafnara á fram- og afturhjól. En
aðalkostur við þessar yfirbygg-
ingar er sá, að 5 sæti vinnast, án
þess að lengra verði á milli hjóla
á bifreiðinni. Síðustu nýungar í
Noregi viðvíkjandi yfirbygg-
ingu stórra fólksbifreiða, eru
stályfirbyggingar. Þær eru
nokkuð léttari en hinar og telja
margir að þær muni endast bet-
ur. V. Heiðdal.
Dr. Max Hodain:
Heimskringla,
Langavegi 38.
Litið i bænniaii
II. Bar og
Furðu margvísl-egar eru vi5-
skiftaleiðir mannanna í þessari
flóknu v-eröld, heimkynni okkar.
Sumir velja áberandi staði fyrir
starfsvið sitt. Peir skreyta þá
með litum -og ljósum. Þeir aug-
lýsa þá; í blöðum og fólksvögnum
og stundum hafa þeir hrópara eða
kallaraá strætum eða getnamótum
merkilegu tilveru.
til þess að vekja eftirtekt á sinni
Aðrir draga sig í hlé. Þeir búa
(um sig í afkimum og skúmaskiot-
um. Skuggarnir eru vinir þeirra.
Nöfn þeirra sjást aldrei á prenti
á almannafæri, og þau eru h-eldur
ekld hrópuð á götum úti. Þó fá
þeir sín viðskifti engu síður en
hinir, en það eru önnur viðskifti.
Betri -eða verri? Hver dæmir um
það. Báðir vinna að sama marki.
Peningar, peningar. Fyrst til nauð
synlegra þarfa, næst til sæLífis
sv-o til m-etnaðar og valda og
hv-er veit hvað.
Reykjavík er ekki stór bær,
en þó á hann hvorutveggja slíkra
staða. Einn af þ-eim er Barinn.
Fl-estir hafa sjálfsagt heyrt hans
g-etið, margir séð hann að utan
-og ýmsir að innan. Við þekkjum
hann þö flest af nafni einu, höf-
um heyrt hans minst í sambandi
,,barónar“.
við slarkara, grín og grófar tsög-
ur, -og mörg okkar hafa sjálfsagt
g-engið þar fram hjá, án þess
að verða hans vör. Því Barinn er
furðulega s-ettur. Hann e.r í hjartfa1
bæjarins við eina af hans allra
fjölförnustu götu -og þó í mátu-
1-egu hléi, til þess að láta lítið
á sér b-era, jafnvel þó á fornfá-
legum gluggum standi s'.órum
stöfum: BARINN, BARINN.
Sv-o skuluð þið fylgjast rn-eð
mér. Klukkan -er 10 að kveldi,
Brúarf-oss -er rétt farinn norður
og við k-omum neðan frá upp-
fyllingunni. Stöðugur straumur af
fólki, s-em fylgt h-efir vinum til
skips, eða k-omið af -einhverri for-
vitni, til þess að njóta hinnar
æfintýralegu kendar, sem brottför
skips ætíð v-ekur, stefnir nú beint
upp í bæinn. Það beygir up'p með
vöruskúmnum til hliðar við st-eiti-
bryggjuna, yfir Trylggvagötu, og
svo upp með Eimskip. Það masar
-og hlær, -og horfir hvorki til
hægri né vinstri, — já, vinstri,
þarna rétt til vinstri -er Barinn.
ganga þar fram -eins -og skagi
-og byrgja fyrir suðurátt, og þar
innarlega í krikanum við „plan-
ið“ standa -opnar dyr.
I hálfrökkri forst-ofunnar -eru 2
m-enn. Þ-eir em annað slagið að
káfa hvor í anuan, -en a'lt í -einu
þrífur sá stærri m-eð hendinni aft-
ur fyrir háls hins minni og rekur
h-onum rembingsk-oss á vangann.
Slíka ósvinnu getur sá minni auð-
sjáanl-eg-a ekki liðið. Hann br-egst
við hart og títt og slær hinn
stinningslöðrung á kinnina með
flötum lófanum. „Heyrðu góði,"
segir hann og hálfhrasar -aftur á
bak um 1-eið. „Iieyrðu góði,“ seg-
ir hinn. Raddirnar eru loðnar og
s-etningarnar ná ekki lengra en
þ-etta. Svo staulast þeir út ur dyr-
unum -og norður með kassaverk-
stæðinu. Þ-eir hálf-d-etta í hverju
sp-ori, -en standa þó. Svo hverfa
þeir fyrir hornið.
Við h-erðum upp huga og göng-
um inn. Við skjótum augunum
sv-olítið flóttalega til hægri -og
vinstri, — því þannig -eru tilfinn-
ingar þess manns, sem fyrst
fer ú Barinn, minsta k-osti meðan
sjálfsvirðingin er í sæmil-egu lagi.
En sv-o þegar f-erðunum fjölgar
breytist þetta smátt og smátt. —
Tilfinningarnar sljófgast og slapp
Bráðum er þér sarna um alt. Þá
slærð þú náungann á öxlina. —
„H-eyrðu góði,“ segir þú, og það
drafar í þér röddin.. „H-eyrðu
góði.“ Þá ert þú orðinn „barón.“
Það er hálfrökkur í salnum.
N-okkur rafmagnsljós slá daufri
birtu á grængráa veggina. Frá
suðurvegg skagar fast borð fr-am
á gólfið og svo til baka afiur
og myndar þannig hyrnda sk-eifu.
I bugtinni s’anda tv-eir afgr-eiðslu-
m-enn. Annar er lítill -og við a'.d-
ur, gætnislegur á svip og fremur
m-einl-eysislegur, en þó með glögt
auga. Hinn -er yngri, stór vexti
og ráðsmannslegur, varamikill -og
ekki hýr á svip. Undir borðinu
eru hillur og skápar, þar er varn-
ingurinn geymdur og svo á nokkr
um hillum við v-egg inzt í sk-eif-
unni. Gömul grófróma vekjara-
klukka stendur þar efst á hillu
og t-elur stundirnar — þ-essar
dýrmætu slundir.
Rúm tylft manna -er i salnum.
Sumir styðja olnb-oga franr á
b-orðið -og drekka öl, brúnskoll-eitt
að lit. Ekki mun það vera s erkur
drykkur, -en úr því má bæta. Þú
stingur bara hendinni niðu.'r í Vas-
ann -og hjálpar þér sjálfur, —
eða náunginn.
Það -eru töluvert háværar radd-
Við stönzum á horninu -og horf- ast, andlitsdrættirnir, svipurii
um yfir st-einplanið, þar sem allur, jafnv-el fötin. Sk-eggbr-od
Hjálpræðisberinn þeytir lúðra sína arnir vaxa út tv-eggja, þrigg
á sunnudagsm-orgna. Gamlar -og ' daga á kinnum þeim og hök
fornfál-egar timburbyggingar : Svartir baugar skreyt-a neglurn;
ir þarna inni. Gamlir og nýir
„barónar“ lyfta staupum. „H-eyrðu
góði! Ætlarðu ekki að skála við
mig, bölvaður rokkurinn þinn!
Skál!“ Það gusast út úr glösunum
í óstyrkum höndum. Setningar
enda á óskiljanlegum hóls- eða
skammar-yrðum. Sv-o er sopið á.
Sumir -eru þó stiltir. Þeir brosa
m-einleysislega að röfli og gíf-
uryrðum hinna -og dreypa nota-
1-ega á öiinu. En andlitih eru þvöl.
Þeir -eru hv-orki fullir né ófullir.
En bara á milii vita. Bráðum fara
þeir að segja frægðarsögur af
sjálfum sér, sumir þegar byrjaðir.
Þeir hafa 1-ent í ótrúlegustu þrek-
raunum og æfintýrum, -en þeir
eru hetjur. Þeir eru hraustir eins
og Ijón, og auðvitað haf-a þeir
,alt af unnið hinn fullk-omna sig-
ur. „H-eyrðu góði! Viltu nokkuð
— lia!“ Það gusast upp úr glös-
unum, -og sumir ganga víxl-sp-or
þ-egar þ-eir ætla áfram.
Skuggi fellur á dyrnar. Hár og
grannur maður k-emur inn. Hatlur-
inn liallast aftur -og til hlið-ar.
Börðin slapa. Treyjan h;angir -eins
og s-ekkur yfir axlirnar -og þessi
treyja, þessi vesalings treyja, sem
h-efir þó einhvern tíma verið ný
og óslitin, v-erið glanzandi efni,
fullbúin til skjó's -og skarts á
virðulegum stöðum, hún er nú
Iúin -og hrjáð, þráðaber -og þvæld,
hún -er alv-eg eins -og maðurinn
sjálfur. Hann gengur að borðinu
og segir -eitthvað, sem ekki heyr-
ist. Stóri maðurinn, sem sk-enkir
ölið fyllir vænt glas og s-etur
á borðið, en hann sleppir ekki af
því hendinni. „Peningana fyrst,“
segir hann hranalega, þegar hinn
ber h-endina að glasinu. M-aðurinn
yptir öxlum -og glottir við. „Jah,
við skulum nú sjá,“ s-egir hann
kærul-eysislega, -og stingur fingr-
unum niður i vestisvasann. „Hér
er nú hnífur, og hér er nú tala,
hér er tappatogari! -og — jú, bíð-
um við, hér eru 25 aurar.1 Hann
sm-ellir þeim á borðið svio glymur
við, -og við höfum það á tilfinn-
ingunni, að þessi leit hans eftir
síðasta peningnum sé ekki sú
fyrsta. — En skenkjarinn s-egir
ekki neitt. Svipurinn er kaldur og
ákveðinn. Fyrir 25 aura -er þessi
skamtur -of stór. Sv-o t-ekur hann
annað glas drjúgum minna -og
h-ellir á milli. Business -er busin-ess.
M-enn k-oma -og fara. Þykk
reykjarský blandast saman við
auramburslykt af nýbrugguðu
hvítöli. Borðið -og gólfið meðfram
því -er rakt af þessum samia svala-
drykk. Nálægt v-egg b-eint á móti
dyrum er stór vot klessa; „bar-
órar ‘ ganga ekki úr 1-eið að s"ý!u»
bökkum.
Við tæmum glösin -og hneppum
að -okkur kápunum. Breiðvaxinn
maður m-eð glas í h-endi hefir axl-
að sér leið til okkar. Hann sting-
ur þumalfingri vinstri handar
undir vestisboðunginn -og s-etur
upp m-erkissvip. I dag talar h-ann
ekki íslenzku; ja, sei, sei, nei.
„M-e írorn K-eflavík,“ segir hann
og bendir drýgindalega á brjóst
sér. „Rétt,“ segjum við. „Góður
Frh. á gíðu.