Bjarki


Bjarki - 11.10.1901, Blaðsíða 2

Bjarki - 11.10.1901, Blaðsíða 2
nýúng. Það er reyndar hið sama, sem hægri- mannastjórnin hefur áður sagt. Blaðið sjer ekkert því til fyrirstöðu, að ráðgjafiun sje bú- settur á Islandi, og hinu, að hann sje laufi- aður af landssjóði, en ekki ríkissjóði, hefur það auðvitað ekkert á móti. En það bendir ekkert á, hvernig breytíngunni um búsetu- ákvæðið skuli fyrirkomið, svo að tryggilegt sje fyrir báða parta. Og það er einmitt þetta, sem þíngið í sumar ekki gat fundið, og því var breytíngin feld. j Hvernig nýja stjórnin lítur á málið er öll- um ókunnugt um. Hannes Hafstein hefur fyrir hönd minnihlutans ekki farið fram á aðrar breytíngar en þær, sem hjer eru nefndar. En án efa verður grennslast eftir þvf af Valtý og fiokk hans, hve Iangt vinstrimanna- stjórnin sjé tilleiðanleg að fara. Vesturheimsbrjef. Efnahagur og ástæður íslendínga vestra. — :o: — West Duluth 28. júlí 1901. fað er ekki ællun mín, að tæma þetta um- ræðucfni. og ekki ætla jeg mjer heldur þá dul, að leggja hjer á þann dóm er allir hljóta að segja rjettan, eða una vel við. En von mín er, að jeg geti sagt ýmislegt er til góðs mætti verða í deilum þeim er við og við rísa upp út úr efnahag manna hjer og vesturflutning- unum og orskökum til þeirra. Um þetta hef- ur síra Hafsteinn Pjetursson ritað í dönsk blöð og get jeg ekki sagt, að það sem hann segir sje allskostar rjett. En því ver tekur Lög- berg í streinginn, að svara með tómum íllyrð- um. A því græðir málefnið ekkert. Og yfir höfuð hefur oft verið lítið á þvi að græða sem sagt hefur verið um efnahag og ástæður landa hjer. Fyrirlestur Jóns Olafsonar er eitt hið besta. En það var reynt af óvinum Jóns að telja hann ómerkan og hlutdrægan. Eitt er að athuga í þessu efni, er jeg man ekki til að tekið hafi verið fram áður, og það er, að Islendíngar eru hjer svo dreifðir, stunda svo mismunandi atvinnu, að það er nálega ó- mögulegt að segja ákveðið, eða í stuttri blaða- grein, hvernig atvinnu þeirra er háttað, hve miklu þarf til að kosta og hve stöðug og arð- berandi hver atvinnugrein fyrir sig er. Og þótt gefnar sjeu tölur yfir eignir manna hefur það lítið að þýða fyrir menn heima á Fróni, sem ekki vita, hvernig eignir eru virt- ar hjer. En til þess að geta gefið sanna og Ijósa hugmynd um efnahag og ástand Vestur- Íslendínga yfirleitt, þyrfti maður að hafa dval- ið í eitt eða tvö missiri í hveriu byggarlagi og annað cins í hverri borg sem þeir hafa tek- ið sjer bólfestu í. Því þótt Íslendíngar sjeu ekki ýkja fjölmennir í neinni borg nema Winni- peg, þá eru þó töluverðir hópar af íslensk- um daglaunamönnum til og frá um borgirnar í Bandaríkjunum, Duluth, Chicago, Minneapol- is og eins í smábæjunum í North-Dakota: Grandfork, Grafton, Glaston, Crystal, Cavalier, Edinburg og víðar, vestur við haf í Victoria og jafnvel San Francisko. ■ í Canada eru þeir dreifðir um allar borgir og smábæi, allt frá Toromo og Montreal og vestur^um Manitoba og Alberta, *þótt í Winnipeg, Selkirk og Bran- don sjeu þeir fjölmennastir. íllt er að koma tölu á þetta hrafl af Islendíngum; en almennt er nú álitð. að nú sjeu allt að 20,000 íslenskra sálna hjer vestanhafs, því nú er það orðinn fjöldi sem fœðst hefur hjer og alist upp. Af kunnugleik mínuui er það að segja, að jeg hef Ieingst dvalið í Duluth. í Ontario hef jeg verið og unnið bæði hjá bændum ®og í sögunarmillum. í Winnipeg hef jeg dvalið svo vikum skiftir. I Nýja íslandi hef jeg ver- ið bæði að sumarlagi og vetrarlagi. I Dokota hef jeg verið og til Chicago hef jeg komið. Og auðvitað lýsir frásögn mín lífinu hjer cins og það hefur birst mjer í þessum byggðarlög- um. »Hvernig er þá efnahagurinn«? Svona upp og niður, eins og Jón Olafsson kemst að orði. En það er nú reyndar lítið á því svari að græða, ef ekkert er skýrar ákveðið. í Winnipeg stunda landar mest strætavinnu eða eru við húsabyggíngar. Allmargir hafa.versl- un að atvinnu og geingur þeim flestum allvel og sumir eru ornir töluvert ríkir. Daglauoa- mönnum geingur allt ver og hygg jeg að fá- ar borgir fari ver með daglaunamennina en Winnipeg. Að sönnu er kaupgjald eigi mjög lágt yfir sumartímann þar, 1,75 og 2. dl. um daginn. En vinnan er hin versta. Það er þreytandi dag eftir dag að moka þessum am- eríska lerr, kleyi (clay) sem Vestur-íslendíngar kalla svo. Við byggíngar er verkið að alca steinlími í hjólbörum, eða þá múrsteini, eða grjóti. Þessi verk við byggíngarnar eru nokkru skárri en hin, við skurðina. Steinhöggvarar hafa hátt kaup og eins trjesmiðir, en stopul er sú vinna, og þó ekki eins og strætavinnan. Á veturna er því nær sem ekkert að gera. Þó geta konur haft atvinnu við þvotta allt ár- ið, En oft hef jeg furðað mig á því, hvern- ig allur sá fjöldi af fjölskyldumönnum sem er við strætavinnu eða húsabyggíngar á sumrum fer að lifa, enda hygg jeg að fæstir þeirra leggi upp penínga. Þó reyna þeir flestir að hafa heldur gott fæði og hleypa sjer oft held- ur skuldir yfir veturinn en láta það vanta. Þó má telja það kost hjer, að eigi er eins hægt um vik að fá lánað hjer eins og heima. Margir stunda mjólkursölu, ýmsir skósmíði og fleiri handverk og geingur þeim öllum betur. Daglaunavinnan er hið versta sem hægt er að leggja fyrir sig í þessu landi. Og þó er betra að vera daglaunamaður hjer en hcima, eftir þcirri reynslu er jeg hafði í þau 6 ársemjeg þekkti til núna sfðast. Því þar var einginn að heita mátti sem fær var um að borga, en nóg var til að gera. Hjer í Duluth er það mest mjólkursala og vinna í sögunarmillum er landar stunda, og er sú vinna töluvert betri en strætavinnan í Winni- peg og er þó ekki allskostar góð; þetta sífelda org í sögunum allt í kríng svo ekkert orð er hœgt að segja, allt verður að gerast með bendfngum. í sögunarmillum og á járnverk- smiðjum verður maður að nokkurskonar verk- vjel, sömu handtökin, sama hreyfíngin dag eft- ir dag og er það ekki tilbrytíngasamt líf, en fremur áhyggjulítið, aðeins þess að gæta, að verksmiðjan eða millan stansi ekki.' Nú er að athuga hvað vel geingur að græða á þessu. Vinnan stendur yfir í 6 eða 7 manuði af ár- inu þegar best gerir, og er borgað frá 1,50 og upp að 1,75 og 2. dl. fyrir vanalega al- menna vinnu. Sje maður nú barnamaður, hafi 4 — 6 börn er það hæpið að maður geti nokkuð lagt upp. Þegar af þessu kaupi þarf kannske að borga húsaleigu 3 til 6 dl. um mánuðinn. En þótt ekki þurfi þess, en mað- ur komist einhvernvegin yfir að eignast lóð eða hús, þá er að kaupa eldivið fyrir 1,25 uppað 3 dl. á mánuði. Svo er að kaupa mjólk fyrir 1,50 eða 3 dl. eftir því hvort maður kaupir 1 eða 2 potta á dag. Er þá ekki mik- 11 von til að sá leggi mikið upp af peníngum er hefur 3 til 5 börn og þar yfir og aðeins hefur stöðuga vinnu 6 eða 7 mánuði úr árinu. Það er aðalgaliinn hjer, að vinnan er ekki stöðug nema fyrir einstaka menn og jcg held það sje eigi orðum aukið, að varla 1 af hundraði leggur upp penínga af þeim sem lifir á dag- launavinnu og hafa fyrir konu og einu eða fleiri börnum að sjá. En þá eru lausamenn- irnir; þeir geta haft tækifæri ef þeir nenna að nota það, að hafa vinnu árið um kríng, ýmist í borgunum eða útí skógum og á járnbrautum. En hyggilegast gera þeir er aldrei koma í borgirnar en vinna hjá bændum þar til þeir eru færir um að reisa bú sjálfir. Fyrir upp- vaxandi kynslóðina eru tækifæri ótal; menn geta Iært Jivað helst gáfur þeirra girnast, allt frá skósmíði, trjesmíði, steinhöggi, prentlist, upp að embættismanna Iærdómi og vísinda- mennsku, og er þetta aðalkosturinn við Ame- ríku og hefur Island mjög fátt að bjóða þar á móti. Þótt embættismannastaðan á íslandi sje eftirsóknarverð, þá geta fáir hennar notið og að kunna handverk er lítill gróðavegur þar heima. Bændalífið hjer vcstra er margfalt betra og þægilegra en heima, en það dugar ekki að krympa sig, þótt ílla gángi í fyrstu, þegar maður kcmur fátækur og allslaus heiman af Fróni. Sjálfsagt er fyrst að byrja við daglaunavinnuna og vita, hvort maður getur ekki safnað saman nokkrum dollurum til þess að byrja búskapinn með. Og ef maður er sparsamur og lætur ekki bug- ast með þá hugmynd að verða sjálfstæður bóndi tekst flestum það eftir nokkur ár. Margir byrja auðvitað á því að fá lánaða penínga, og hefur sumura tekist að komast fram úr því, en sumum ekki, því vextir af lánum eru frá 8 til 12 af hundraði. En bændurnir íslensku eru samt sú stjett, er virðist gánga jafnbest. Að fara um Dakota nýlenduna til dæmis er mjög skemtilegt. Alstaðar snotur hús og lag- leg áhöld; næstum hver bóndi á eitt og sumir tvö pör af hestum, en eftir því þóttist jeg taka þar, að eigi væru peníngaeigur miklar neinstaðar, og nær er mjer að halda, að margir af þeimVestur-Islendíngum, sem penínga sendu heim til íslands á síðastliðnu sumri, hafi feingið þá lánaða ýmist hjá þeim fáu löndum, sem betur geingur, eða hjá agcntunum. Það væri þarft verk að hrekja úr hugum manna heima þá heimsku, að allir landar hjer vestra hafi vasa fulla af peníngum. Eftir því sem jeg komst næst var sú trú ærið almenn heima, að nóg væri að komast einhvernveginn á land í Ameríku; þá væri maður efnalega hólpinn, en heima fengjust eingir peníngar fyrir vinnuna.

x

Bjarki

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bjarki
https://timarit.is/publication/28

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.