Ísland - 29.01.1898, Blaðsíða 2

14
ISLAND.
„ ± s Xj jSl. 3xr :d “
kemur út á hverjum laugardegi.
Á.skrift bindaudi 6 máuuði, í Rvík 3 mán.
Kostar íyrirfram borgað tii útg, eða pðst-
stjðrnarinnar 3 kr. 20 au., annars 4 kr.
í Rvík 3 kr., erlendia 4 kr. 50 au.
Ritatjóri:
t»orsteinn Gíslason
Laugaveg 2.
Reikningsbaldari og afgreiðslumaður:
Haunes Ó. Magnússon
Austurstræti ©.
Prentað i Pjelagsprentsmiðjunni.
hefur verið með árlega) er með
öilu óhugsanlegt, þar sem heita
má, að markaður fyrir kjöt sje
sem stendur að miklu leyti lok-
aður, og má búast við að það
haldist leingri eða skemmri tíma,
nema því að eins, aðoss íslendingum
gæti þokað svo í menningarátt-
ina, að vjer innan skamms kom-
um á hjá oss útflutningi á ísvörðu
kjöti, og gætum staðið þannig
jafnfætis öðrum þjóðum á mark-
aðinum, en það er ekki að gera
ráð fyrir því fyrst um sinn.
Margir munu segja — og hafa
sagt — að það þurfi ekki annað
en taka upp gamla lifnaðarháttinn,
skera fjeð allt til búsins, lifa svo
á kjöti, fiski — þar sem hann er
til — og mjóikurmat, taka svo
sem ekkert úr kaupstað af korn-
mat nje öðru, en lifa að mestu
leyti á afurðum iandsins. Þetta
er nú í rauuinni allt gott og
blessað, ef þaðværi framkvæman-
legt í verkinu, en því miður mun
það verða óframkvæmanlegt með
öllu. Þarfirnar eru orðnar svo
miklar og margbreyttar, að það
er einginn samjöfnuður við það
sem áðnr var. Það er ómögu-
legt fyrir bændur, sem ekkert
annað hafa við að styðjast en iít-
inn fjárstofo, því hvaða verð verð-
ur á ull framvegis, þar sem hún
er nú að lækka sem óðast í verði
erlendis? En sjálfsagt er að
minnka fjársöluna eftir því sem
frekast er unnt, því það er mín
skoðun, að við höfum almennt
versl&ð langt um of mikið með
fje þessi undanfarandi ár og það
okkur í stórskaða, eins og verða
vill með marga nýbreytni fyrst í
st&ð, en mönnum lærist það smám-
saman að versla skynsamiega.
Samkvæmt því sem þegar hef-
ur sagt verið, virðist mjer það
hreint og beint óhugsandi fyrir
kaupfjelögin &ð hætta alveg við
útflutning á lifar.di fje, enda má
segja, að þau standi og falli með
fjársölunni; en sjálfsagt or að
minnka hana, og senda að eins
sauði til slátrunar á Einglandi.
í öðru lagi hefur komið fram
uppástunga frá íifirðingum um
að koma á fót versluu með fje
á milli Dalafjelagsins og kaupfje-
lags ísfirðinga, eða jafnvel hverra
sem viil af ísfirðingum, móti ávÍ3-
unum aftnr þaðan. Gæta þetta
orðið þægileg viðskifti fyrir vest-
urhluta Dalafjelagsius og ísfirð ■
inga, og mun jeg minnast lítið
eitt á það frekar á öðrum stað.
Þriðja ráðið, er gilt gotur um
öll verslunar- og kaupfjelög, —
er að taka peningalán úr bank-
anum eða hvar sem það feingist
með bestum kjörum, og einkum
til langs tíma. Helst þyrfti lán-
ið að fást í 12—14 ár, og af-
borganalaust í 2 fyrstu árin; og
ætlast jeg til að fjelögin geingju
í ábyrgð íyrir láninu að minnsta
kosti að nokkru leyti, en aðjarð-
eignamenn í deildunum lánuðu
jarðirnar í veð fyrir nokkru af
því, þannig, að hver deild sæi um
að útvega veð fyrir sínum hluta
lánsins, ea að deildarmenn ábyrgð-
ust hoaum eða þeim möDnum,
sem lánuðu jarðirnar í pant, einn
fyrir alla og allir fyrir einn. Eða
að öll deildin væri sem sjálf-
skuldar-ábyrgðarfjelag, og ætlast
jeg til, að deildarstjórarnir taki
ekki aðra inn í deildirnar en þá,
sem þeir vita að eru vandaðir
og áreiðanlegir menn, og sem
mundu standa í skilum meðan
þeim væri unnt.
Nú munu menn segja: Hvað
á þetta íeingi að ganga, á að
taka lán á lán ofan ár eftir ár?
Þar ti! svara jeg: nei. Tilgang-
ur minn er sá: i fyrsta lagi að
koma í veg fyrir, að bændur
þyrftu að láta eins margt af fjo
með eingu verði næsta hauet. Því
það er hreint ekki óhugsandi, að
eitthvað rætist úr með fjársöluna
erlendis, og máske áður langt um
líður. í öðru lagi, að menn al-
mennt gætu komið upp einhverj-
um vísi af sauðum. Því það er
jeg sannfærður um, að fjársala
vor kerast aldrei í gott horf, þó
hún lagist aftur, fyr en vjer get-
um sent út tóma sauði, tvævetra
og eldri. Bæði er það nú, að
sauðir hrakast minnst við flutn-
ínglnn, hafa holdmest kjöt, sem
Einglendingar einmitt sækjast eft-
ir, og svo jafngildir einu sauður
oft og einatt tveimur kindum vet-
urgömlum, en kostnaður allur,
bæði útlendur og innlendur, helm-
ingi minni en á tveimur kindun-
um, sem ekki munar svo litlu
sem maigur hyggur. Ef nú lánið
væri tekið, og gott væri í ári
næsta ár, þá væri mönnum eing-
in vorkunn að koma á dálitlum
visi til sauðaeignar, enda veit jeg
til, að stöku menn hjer hafa þegar
gert það í ár.
Jeg geing nú að því sem vísu,
að menn muni segja sem svo: Er
nokkurt vit í að fara að t&ka lán
nú, þar sem alit útlít í verslunar-
sökum er mjög dauflegt, og alveg
óviss fjársalan framvegis? Er það
þá ekki stórkostlegur voði, að
hleypi sjer í stórskuldir til &ð geta
lifað, og þarf ekki að lifa leingur
eri þetta næsta ár? Þess vegna
vil jeg með dæmi leitaat við að
sýna, hversu voðalegt lánið yrði.
Jeg set þá svo, að Dalafjelagið
tæki 30,000 kr. lán til 14 ára,
þannig Isgað, að það þyrfti ekki
að borga nema renturnar 2 fyrstu
árin, en svo höfuðstól með rent-
um á 12 árum. Jeg geri einnig
ráð fyrir, að íjelagið verslaði með
þessar 30,000 kr. og 30,000 kr.
að auki, svo ársverslunin yrði þá
öll 60,000 kr. Nú verður að
borga renturnar strax á fyrsta ári
og eru þær 1200 kr. og koma þá
2 kr. á hverjar 100 kr. af versl-
unarupphæðinni, og eins næsta
ár. En þriðja árið kemur til &ð
fara að borga afborgun af höfuð-
stólnum, eftir uppástungu minni.
Þá verður renta og aíborgun 3,700
kr., og verður það því sem næst
6 af hundraði, ef jeg held sömu
verslunarupphæðinni. 'Það er ein-
ungÍ3 2 °/o meira en vjer höfum
lagt í varasjóð þessi síðustu ár,
og sem einginn hefur fandíð neitt
til. Væri nú verslunarupphæðin
sama í næstu 3 ár frá þessu, þá
væri búið að borga Vslánsius, og
þá væri renta og afborgun það ár
(6. árið) nálægt 5 af hundraði,
en svo minnkar rentan smámsam-
an, svo að eftir 8 ár eru vextir
og afborgun ekki orðið nema rúm-
Iega 4j/2 °/o eða litlu meir en vjer
leggjum nú fyrir í varasjóð þessi
árin.
Af þessu geta allir sjeð, að það
yrði ekki mjög tilfinnanlegt að
borga lán, sem feingist með svona
laungum fresti; þó er það nokkuð
komið undir verslunsrupphæðinni.
T.d. ef vjer versluðum með 90,000
kr. eftir að 8 árin eru liðin, sem
mun samsvara nokkuð mestu versl-
unarupphæðinni, sem verið hefur
i Dalafjelaginu að undanförnu, þá
mundi renta og afborgun ekki
vera nema 31/* %, eða minni en
vjer leggjum nú árlega fyrir í
varasjóð, Jeg vona þá, að al-
menningur sjái og sannfærist um,
að svona lagað lán er ekki sú
grýla, að menn þurfi að vera mjög
óttaslegnir út af uppástungu minni
í þessa átt. Eitthvað verður að
gera, og mjer fyrir mítt leyti sýn-
ist ekki annað tiitækilegra í bráð.
Lánið má vera svo lítið og mikið
sem menn koma sjer saman um.
Jeg tók einungis þessa upphæð til
að hafa eitthvað fast fyrir mjer
að miða við.
í desember ’97.
F. Jónsson.
Um samsaunginn.
Vjer vildum Ieyfa oss að gera
fáeiuar athugasemdir við dóm hr.
Árna Thorsteinson um samsaung-
inn, sem haldinn var 15. og 16.
þ.m. Dómur þessí er mjög ófull-
kominn og villandi, og á ilia við
okkar sraávöxnu kringumstæður
hjer á landi, að dæmt sje um
fagrar íþróttir, svo sem sauag,
hljóðfæraslátt, sjónleiki og þvílíkt
einblínandi á það, hvernig þessar
íþróttir eru sýndar í öðrum lönd-
um, þar sem úrval er af vönum
mönnum, sem gera sjer frá unga
aldri íþróttir þessa? að atvinnu-
vegi. íþróttir þessar í landi hverju
eru venjulega samferða menningu
og smekk þjóðanna yfir höfuð, og
verða því að dæmast eftir ástand-
inu, sem er í því landi, þar sem
þær eru íeiknar. Þá verður og
að taka tillit til þess undir hvaða
kringumstœðum menn hjer sýna
íþrótt sína, eigi dómurinn að vera
sanngjarn.
Og um fram allt verður dómur-
inn að vera sannur og á rjettum
rökum byggður.
Hr. Á. Th. segir: „Program
„Musikfjelags Reykjavíkur" hafði
að innihalda 6 kórsaungva; öll
þau hljóðfæri, sem kostur var á,
voru liöfð til að spiia undir með
lögunum; þar voru lúðrar, violin
og harmonium, ef ekki meira“.
Hjer er mjög ónákvæmlega frá
skýrt; horn voru að eins notuð
með kórsaungvunum „Lofið guð“,
„Mikill er guð“ og „Skarphjeðinn
í brenuunni“; útheimta lögin tvö
hin fyrstu beinlínis, að hljóðfæri
væru notuð til að „spila undir“.
Og ekki hefur hr. Á. Th. tekið
vel eftir, að heyra ekki, að horn-
in voru notuð að eins á vissum,
stuttum köflum í laginu „Mikill
er guð“.
Hr. Á. Th. kvartar yfir því, að
kljóðfærin „spiluðu u?idiru, sem
hann kallar svo, og að þau ekki
höfðu aðra raddsetningu að fara
eftir en kórið sjálít. Hvað var á
móti því, að hljóðfærin spiluðu
raddirnar sömu og kórið fór með?
Var það harmoniu-fræðislega rangt?
Nei. Og hefur það hvergi verið
gert nema hjer? Jú, ótal sinnum.
Hr. Á. Th., sem skoðar sig að
vera landsins æðsta dómara um
saung, hljóðfæraslátt, saungstjórn,
og saunglagagerð, ætti að þekkja
svo mikið, að t.d. fullkomið orgel
framleiðir hljóðfæri margra hljóð-
færa í senn, hver rödd þess fyrir
sig hefur siun sjerstaka blæ, og
myndar orgelið því „Orchester^.
Og raddir þær, sem mest ber á í
orgelinu stæla eiamitt hornahljóð-
ið. Ef það er skakkt að nota
horn í rjettri hæð með kórsaung,
þá er Iíka skakkt að nota kór-
saung með Orgeli. En er það þó
ekki gert um allan heim? Og
fer orgelið ekki venjulega með al-
veg sömu raddirnar og kórið?
Hr. Á.Th. segir, að Musikfjelag-
ið „trani fram“ ýmsum hljóðfær-
um, „og er þess íítið gætt hvort
við á eða ekki“. Þetta er beinn
sleggjudómur, órökstuddur með
ötlu. Svona langur saungdómur
hefði þó átt að rökstyðja svo mikii-
vægan galla á notkun hljóðfær-
anna. Er hr. Á. Th. fær um að
dæma um notkun margra hljóð-
færa í senn (Instruraentation)?
Það er laust við, að þessi dómur
hans sanni, að svo sje.
Hr. Á. Th. er auðsjáanlega í
miklum vafa um það, hver hafi
sett raddirnar við kórlögin eins
og hljóðfærin ljeku þau. Hann er
ekki á því hreina, hvort „Musik-
fjelagið“ hafi gert það í leyfis-
leysi eða „komponistarnir“ Ema-
núel Bach og Rolle!! Eu hr. Á.
Th. til upplýsingar skal þess getið,
að raddirnar voru útlendar. Ánn-
ars er það ekki dæmalaust, að
einn býr til lagið og aðrir radd-
setja það á ýmsa vegu, sjerstak-
lega þegar iagsmiðurinn sjálfur
ekki getur gert það, og ætti hr.
Á. Th. að vera vel kunnugt um
það.
Um saunginn segir hr. Á. Th.,
að hann hafi verið miður vel æfð-
ur „og samsetniugin og raddskip-
unin ekki sem best“. Saungurinn
var það vel æfður, að hver kunni
sína rödd og saung hana taktrjett.
Og getur nokkur með sanhgirni
ætlast til þess, að lítt vant saung-
fólk, sem tekið er sitt úr hverri
áttinni og því óvant að syugja
saman, fóík sera hefur mjög naum-
au tíma til saungæfinga og sem
hefur allt öðrum skyldum að gcgna,
geti sungið með smekk (Foredrag)
eins og æfðir sauagmenn? Eins
er ekki hægt í fyrsta sinn að
skipa fólki vel í raddir á meðan
sauagkennarinn ekki þekkir fóík-
ið, sem syagja á. Saungurinn fór
yfirleitt betur fram eu stundum
áður, og að mun betur en t.d.
karlakórsaunguriim í fyrra. En
gallalausau kórsaung höfum vjer
enn þá ekki heyrt hjer á landi.
Þá finnur hr. Á.Th. að því, að
karlmennirnir hafi staðið á haJc við
kvennraddirnar. Átti tenor og bassi
að standa fyrir framan?!
Hr. Á.Th. líkar ekki frumburð-
ur kvæðanna, og tekur sem eitt
hið versta dæmi þetta vísuorð:
„dottar nú þrösturá — laufgræn-
um kviat“. Hann mun eiga hjer
við, að d-ið hafi bundist í fram-
burðínum við „þröstur“. En þeg-
ar hanu gætir &ð nótunum, sem
yfir þessum atkvæðum standa, þá
mun hann sjá, að það er ekki
lcórs meðfæri, að bera á-ið öðru-
vísi fram, þar sem nótan yfir at-
kvæðinu „ur“ er borin svo fljótt
fram. Það er að eins meðfæri
solo-saungvara, að vega framburð
orðanna eins og hr. Á. Th. ætlast
til að kórið geri.
Þá segir hr. Á.Tii., að hr. Br.
Þ. hafi. stjórnað saungnum mjög
laglega, og að vjer munum lík-
lega eiga í honnm mjög gott efni
í sauugstjóra (Dirigent). Þetta er
í fyllsta máta rjett. En hvernig
gat. hr. Á. Th. aæmt um hann,
sem saungstjóra, af því, að sjá
hanu slá takt í þreæur lögum og
sjá að eins á baJtið á honum?
Göð saungstjórn liggur í fleiru en
taktelögunum — annað gat grein-
arhöfundurinn ekki sjeð —, hún
liggur ekki síður í því, að saung-
stjórinn með persónu sinni, augna-
tilliti, svip og öðrum tilburðum
hafi fullt vald yfir saungflokknum,
er hann stýrir, ekki einungis á
samsaungnum sjálfum, heldur einn-
ig mcðan á æfingunmn stendur,
Það heyrir og undir saungstjórn-
iua að skipa saungfólkinu eða