Ísland - 12.02.1899, Blaðsíða 1

ISLAND.
1. ársfj.
Reykjavík, 12. febrúar 1899.
3. tölul)l.
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
B
I
THULE

er stærsta lífsábyrgðarfjelag á Norðurlöndum.
Ábyrgðir þess nema nú rúmlega ÍOO mnj. lirÖIlfl.
Ábyrgðir teknar 1897 yoru 8575 að töln;
var npphæð þeirra samtala 14,312,800 Jil*.
,THULE‘ borgar líftryggjendum hærri B 0 X U S en nokkurt annað fjelag.
Umboösmaöur fjelagsins fyrir ísland:
Bernharð Laxdal, Akureyri.
mi
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
M
Heimsins ódýrustu og vönduðustu
OBGEL Oí FOETEPM
fást með Terksmlðjuverðí beina leið frá
Cornish & Co., Washington,
New Jersey, U. S. A.
Orgel úr hnottrja með 5 oktövum, tvöföldu
hljóði (122 fjöðrum), 10 hljóðbreytingum, 2 hnje-
spöðum, með vönduðum orgelstól og skóla, koatar
i umbúðum c. 133 krónur. Orgel úr hnottrje með
sama hljóðmagni kostar hjá Brödrene Thorkild-
sen, Norge, minnst c. 300 kr., og enn þá meira
hjá Petersen & Steenstrup. Öll fuilkomnari orgel
og fortepíanó tiltölulega jafnódýr og öll með 25
ára ábyrgð. Flutningskostnaður á orgeli til
Kaupmannahafnar c. 38 krónur.
Allir væntanlegir kaupendur eiga að snúa sjer
til mín, sem sendi verðiista meðmyndum o. s. frv.
Jeg vii biðja alla þá, sem hafa íengið hljóðfæri
frá Cornish & Co., að gera svo vol að gefa mjer
vottorð um, hvernig þau reynast.
Fulltrúi fjelagsins hjer á laudi:
Þorsteinn Arnljótsson.
Sanðanesi.
Hvernig á aö rjetta við
landbúnaðinn?
Það heyrast nú hvaðanæfa kvartanir um það,
að landbúnaðurinn íslenzki sje á fallanda fæti,
jafnvel að kjör sveitabændanna sjeu orðin svo bág-
borin, eða að minnsta kosti fyrirsjáanlegt, að þau
verði það innan skamms, að þeir geti ekki lengur
lifað af búum sínum, ekki haidizt við á jörðunum.
Þetta ástand er mjög ískyggilegt, einkum sje það
eins almennt og af er látið.
Mörgum hefur auðvitað orðið, að reyna að
leita að orsökunum til þessa. Flestir kenna um
markaðsleysinu, óstandinu í verzluninni, síðan fjár-
sölubannið hepti útflutning Iifandi fjár tii Eng-
lands. Aðrir kenna um leysingu vistarbandsins;
verkafólkið streymi til sjávarins, en vinnukraptur-
inn sje orðinn bændum of dýr o. s. frv. Og ráðin
tii umbðta eru ýmisleg: að útvega nýjan markað;
að binda verkafólkið með lögum við sveitavinnuna,
hvernig svo sem hún borgi sig; að auka garðrækt,
túnrækt, nautgriparækt o.s.frv. ö.s.frv.
Mörg af þessum ráðum eru nú án efa mjög góð,
það sem þau ná. En þar sem útlitið er orðið jafn-
ískyggilegt og nú er það, þá er það bersýnilegt,
að það er meira en smábreytingar einar, sem með
þarf, til að rjetta vlð l&ndbúnaðiun; það, sem að
gagni á að verða, má ekki vera neitt smákák.
Hjer getur ekkert aunað dugað en gjörsamleg
breyting á öllum búnaðarháttam, algjörð bylting í
landbúnaðinum.
Það er ekki nema nokknr hluti ísiendinga, sem
lifir á landbúnaði; hinir lifa á sjónum. Ef svo
þessir fáu menn, sem á landbúnaðinum lifa, sjá nú
ekki fram á annað en örbirgð og dauða, svo að
þeim finnst yfirleitt, að þeir verði að yfirgefa hin
stóru Iandflæmi, sem þeir nú hafa ylirráð yfir,
með þeim vitnisburði, að þau sjeu ekki fær um
að veita þeim uppeldi, þá virðis helzt svo, sem
með því sje uppkveðinn dauðadómur yfir öllum
landbúnaði hjer á íslandi um óyfirsjáanlega fram-
tíð. Landið ætti þá ekki að vera til annars hæft
en að vera fiskiver, að minnsta kosti ekki fyrst um
sinn. Vonir okkar gætu að eins leikið sjer með þá
hngsun, að síðar meir yrði það iðnaðarland, þegar
rafurmagnið væri orðið aðalvinnuafl mannkynsins
í stað gnfuunar.
Dauðadómur þarf þetta þó ekki að vera. Því
verið getur, að til þess að I&ndbúuaðnrinn gæti
borgað sig, þyrfti að eins meira fjármagn en bænd-
ur hjer hafa ráð yfir; það, sem vauti, sje að lagt
væri meira fje og vinna, en íslenzka þjóðinn hef-
ur ráð yfir nú sem stendur, í það, að rækta jörð-
ina og nota. Þá borgaði hún tilkostnaðinn.
Ráðið til þess að rjetta við landbúnaðinn hjer,
væri þá að fá útlenda auðmenn til að verja fje
til hans.
Spor í þá átt er nú gert með jarðakaupum
Boilleaus baróns og er því mikils um vert, hvernig
honum reiðir af. En verði fóturn komið undir
landbúnaðinn hjer á landi með útlendu fje, þá
leiðir af sjálfu sjer, að á honura hlyti að verða
stórmikil breyting. Búskapurinn yrði rekinn í
stórum stýl; hjer kæmu upp stórbú, en smábænd-
urnir, sem nú eru, yrðu verkamenn hjá eigendum
þeirra.
Það er líka hugsanlegt, að með því fje og vinnn-
afli, sem til er hjer í landinu, mætti rjetta nokkuð
við landbúnaðinn, ef breyting kæmist á í þessa átt;
jarðirnar yrðu eign tiltölulega fárra manna, sem
svo rækju landbúnað í stórum stýl, í stað þess að
nú hokrar hver á sínu koti. Allur fjöldinn yrði
svo verkafólk, ársvinnumenn, eða daglaunamenn,
sem ynnn hjá hinum, án þess að þurfa að hafa
útsjón eða umhugsun um búskapinn eða rekstur
hans nema sem hjú.
Það mætti leiða ýms sennileg rök til þess, að
breyting þessi gæti leitt til að bæta ástandið, og
skal nánar minnzt á það síðar.
Búfrœðingur.
Reikningslist „keppi-nantsins44.
„ísaf.“ reiknast svo til, sem hún sje núrjettum
heimingi ódýrari en „ísl.“ Væri nú þetta satt og
rjett, þá væri ekkert móti því að hafa, þótt Björn
tæki það tram til meðmæla með blaði sínu, því
tigla verður hann því, sem til er. En það er langt
frá því að svo sje, og skulum við nú gá betur að
þessu og sjá svo, hvað ofan á verður.
Auglýsingarnar i „ísaf.“ reiknar hann kaupend-
unum sjálfsagt ekki sem lesmál; mig minnir, að
þess hafi einhvern tíma verið getið þar í blaðinu,
að svo ætti ekki að vera. Því er nú að byrja á
því, að draga auglýsingarnar frá. Þær eru í því
blaðinu, sem samanburðinn flytur, 6^/2 dálkur vel
mældur. Og að því er ráða má af mörgum blöð-
um, sem við lítum nú í frá fyrra ári, má ætla, að
auglýsingarnar taki að meðaltali þetta rúm upp
í hverju einstöku tölubi., nokkru minna á veturna,
en aptur meira vor og hanst. Samtals taka þá
auglýsingarnar upp á árinu 6^/2 X 80 = 520
dálka. Allt rúmtak „ísaf.“ er 15V2 fullur dálkur;
árg. þá (15^2 X 80 =) 1240 fullir dálkar. Er
þállesmál blaðsins alls á árinu (1240: lð1/^) 46
tölubl., eða vel það. Hitt er auglýsingar. Lesmál,
sem svarar einu tölubl. af „ísaf.“, kostar þá sem
næst 9 aura.
Þau yrðu ekki nema 46 tölubl., semútkæmuaf
„ísaf.“ ef ekki fylltu auglýsingarnar töluna. Dá-
lýtið yrði auðvitað einnig að dragast frá „ísi.“
vegna auglýsinga. En það mun láta nærri um
verð biaðanna, sje rjett tillit tekið til þessa. „ísl.“
verðnr lítið eitt ódýrara tiltölulega í Rvík, en lít-
ið eitt dýrara út um landið.
En hjer gæti líka annað komið til greina, sem
vert er að líta á. „ísaf.“ kostar í raun og veru
miklu meir en 4 kr. Því landssjóður borgar útgáfu
blaðsins að nokkru leyti. Fyrir þetta blað, sem
„ísl.“ hefur nú fyrir sjer, mun landsjóður borga
um 30 kr., fyrir næsta blað á undan álíka mikið,
næsta blað á eptir nokkru meira. Eu gerum nú
ráð fyrir, að landsjóður borgi að meðaltali 30 kr.
fyrir hvert tölubi. Það yrði á ári 30 X 80 = 2400
kr. Það er óneitanlega töluverður styrkur. Ef
Björn hefði ekki þennan styrk og vildi halda
blaðinu út í sömu stærð og nú, án þess að líða
tekjumissi, mundi hann verða að selja það á 6 kr.
minnst.
Og þrátt fyrir þetta er Björn að víla og vola
um það framan i menn hjer í bænum, að „ísaf.“
borgi sig illa; er að reyna að telja mönnum trú
um, að hann af tómum höfðingsskap gefi þjóðinni
„svona stðrt“ blað; útgáían borgi sig svo sem ekki!
Og ailt af kvað hann vera að klípa af launum
meðritstjórans, mannsins, sem nú heldur einn líf-
inu i blaðinu. Því á Einari en ekki Birni lifir
„ísaf.“ nú. Ef hún hefði ekki annað af að lifa
en sálargróður Björns, mundi húu margfalt dálka-
berari en hún er, þótt reyndar sje ekki miklu fyrir
að fara. Maðurinn hefur aldrei annað verið
en andlaus rubbari. Og þó má nú segja, að
lítið var, en lokið er. Nú kvað hann ekki geta
annað skrifað hjálparlaust en frjettarugi; heila-
vjelin (sem aldrei var af fyrsta „klassa") fariu að
stirðna svo og steingjörast, eins og perlurnar bera
vott um, sem „ísl.“ hefur haft þaðan til sýnis
undanfarandi.