Fram - 06.05.1922, Blaðsíða 1
s^kskskskaítaka/iuksltkx
Tilbúin t
Fermingarföt t
fást hjá ^
Páli S. Dalmar. |
VI. ár.
Siglufirði 6. maí 1922.
16. blað.
Frá Alþingi.
Till. til þingsál. um breyt. á reglu-
gerð um hina ísl. fálkaorðu. Flm.
Gunn. Sig.: Alþ. ályktar að skora
á landssíjórnina að fá þvi fram-
gengt við konung, að hann breyti
á þá leið reglugerð 3. júlí 1921 um
hina ísl. fálkaorðu, að henni verði
eigi aðrir sæmdir en útlendingar.
Við 2. umr. í n. d. um frestun
fræðslulaganna urðu langar umræð-
ur, svo að fresta varó þeim til
næsta [dags, en annars var lítið á
þeim að græða og kom fátt nýtt
frani, annað en þrjár breyt.till. Ein
frá Magn. Guðm., er fór fram á,
að kostnaðurinn við barnafræðsl-
una færðist meir en verið hefir yfir
á sveitasjóðina. Önnur frá Ing.
Bjarnas. í þá átt, að veitt sé und-
anþága frá skólaskyldu og skóla-
haldi ef sjáanlegt er, að heimilin
geti séð börnunum fyrir fullnægj-
andi kenslu. Priðja frá fj.v.n. um
það, að framkvæmd fræðslulaganna
sé frestað um tiltekinn tíma, til 1924,
svo að þjóðinni gefist kostur á
undan næstu kosningum að láta
álit sitt í Ijós um það, hvort hún
vilji una við núverandi fræðslukerfi
eða breyta til. Ennfr. var i þessum
breyt.till. kaupstöðunum heimilað
að halda barnaskólum uppi og þeim
ætlað fé til þess, en ekki kveðið á
um það, hvaða stjórnarvöld eigi
að ráða því, hvort skólahaid skuli
vera eða ekki. í umræðum þessum
þótti mestur matur í orðahnipping-
um milli fors. ráðh. og Bjarna frá
Vogi. Taldi Bjarni að ekki þýddi
að visa þessu máli til stjórnarinnar,
því að vitanlegt væri, að hún hefði
ekkert vit á þessum málum og
kvaðst hann geta tekið fors. ráðh.
á kné sér, og kent honum það að
minsta kosti,‘ að hann bæri ekkert
sxynbragð á þeua. Eors.ráðh. kvað
Bjarna telja sig einan hafa vit á
fræðsiumálum á þessu landi og
hefði ætíð svo verið; mundi of-
dramb þetta stafa af því, að Bjarni
hefði aldrei í neinn barnaskóla geng
ið, svo að hann skorti undirbún-
ingsmentunina og dómgreind um
þetta mál.
Umr. um fjárhagsár ríkisins urðu
nokkrar í n d. Töldu sunúr þing-
menn heppilegra að færa tii þing-
tímann og taka upp haustþing í
stað þeirrar breyt. sem frv. fer fram
á. Frv. var vísaó til 3. umr., en
sennilega verður því ekki ráðið til
lykta fyr en séð er, hvernig þingið
tekur í till. frá sparnaðarnefndinni
um að hafa þing aðeins annaðhvort
ár.
Mentamálanefnd skilaði frá sér
áliti um frv. um kennaraskóla. Lagð-
ist hún á móti því sökum kostn-
aðaraukans, sem frv. hefði í för
með sér, bæði fyrir ríkissjóð og
nemendur. Var frv. síðan vísað frá
með rökstuddri dagskrá og er því
úr sögunni á þessu þingi.
Frv. til laga um að veita ríkinu
einkasölurétt til að selja alt silfur-
berg, sem unnið verður í landinu.
— Atv.málaráðh. kvað Helga Her-
niann hafa talið, að hægt væri að
vinna á ári um 3000 kg. af silfur-
bergi í Helgustaðanámunni ogmundi
að minsta kosti óhætt að áætla kg.
á 120 kr., en verð á beztu tegund
silfurbergs hefði verið fyrir stríð
um 300 kr. kg. og jafnvel nú fáan-
Iegt fyrir það 500 kr. Eftirspurn
sagði hann mikla, meðal annars
hefði komið fyrirspurn frá Japan
um það. Reksturskostnað námunn-
ar kvað hann eftir áliti Helga um
20 þús. kr.
A fundi í samein. þingi kom fram
þingsál.till. frá sparnaðarnefnd um
það, að Alþingi væri haldið aðeins
annaðhvort ár. — Sig. Stef. var
framsögumaður og taldi hann, að
sparnaður mundi verða allmikill að
þessu og vel mundi mega komast
af með þetta eins og áður hefði
verið. Guðm. Björnss., Bjarni frá
Vogi o. fl. lögðust á móti þessu
og kváðu það verða til þess, að
aukaþing yrði oft haldið og sparn-
aður því enginn. Einnig mundi fjár-
veitingavaldið færast með þessu,
meira en góðu hófi gegndi, úr
höndum Alþ. til stjórnarinnar. Mál-
inu var vísað til 2. umr. með tals-
verðum atkv.mun, en margir gerðu
þann fyrirvara, að það væri aðeins
til 2. umr. Munu því fremur lítil
líkindi á því, að till. nái fram að
ganga.
Frv. um lækkun kola og salttolis '
afgr. sem lög frá Alþ.
Magn. Pét. hefir komið fram með
frv. þess efnis, að alþ.menn sleppi
dýrtíðaruppbót sinni og er í grein-
argerðinni sagt, að nær liggi að
þingm. láti sparnaðarráðstaíanir sín-
ar bitna að einhverju leyti á sjálf-
um sér, einkum þegar þess er gætt,
að gamalmenni og ekkjur séu svift
réttmætri dýrtíðaruppbót. — Fróð-
legt að vita hvernig þingmenn taka
þessu.
Samvinnunefnd viðskiftamálanna
hefir skilað frá sér nefndaráliti um
skiftimyntina. Leggur hún til að
slegnir séu 10 og 25 eyringar úr
nikkel og að slegin séu 300 þús.
stykki af hvorri tegundinni. Verður
það samtals 105 þús. kr.
í Nd. urðu nokkrar umræður um
frv. til laga um að gera Hafnarfjörð
og Siglufjörð að sérstökum kjördæm-
uni. Stefán í Fagraskógi talaði fyrir
frv. af mikilli andagift og sýndi fram
á það, að báðir þessir kaupstaðir
hefðu fulla sanngirniskröfu á þvi að
fá þm. Hafnarfjörð fyrir fólksfjölda
sakir og Siglufjörð vegna sinnar
sérstöku aðstöðu og allra þeirra
framliðar hugsjóna og íyrirtækja,
sem fjarðarbúar hefðu í huga. Magn-
ús Jónsson var með þm. fyrir Hafn-
arfjörð en ekki Siglufjörð og kvaðst
Stefán því ekki geta þakkað honum
nema að hálfu leyti undirtektirnar.
Björn Hallson vildi enga þingmanna-
fjölgun. Kvað hann neðri deild full-
málskrafsmikla eins og hún nú væri,
svo að eigi þyrfti þar á að auka,
og eigi mundi umræðupartur Al-
þiiigistíðindanna styttast við joað.
Ennftemur efaðist hann um það, að
niðurstaðan í málunum yrði betri
þó að þm. fjölgaði. — Gunnar Sig-
urðsson var frsm. minnihl. allsherjar
nefndar, og kvað hana mótfallna
frv., einkanlega vegna þess að í
undirbúningi væri að gera gagngerða
breytingu á kjördæmaskipuninni. Af-
stöðu Bj. Hallsonar kvaðst hann
skilja; mundi hann hugsa sem svo,
að ekki mundi betur gefast heimskra
manna ráð þó að þeir kæmu fleiri
saman. Stefán vítti ummæli Björns
og kvað það smásmuglegan hugs-
unarhátt, að menn skyldu láta sér
vaxa í augum kostnaðinn, sem verða
kynni af prentun lengri umræða,
þegar öðrumegin væri sanngirnis-
og réttlætiskrafa kjósenda. Björn
svaraði aftur. Kvað hann Stefán
leggja áhersluna áþað í ræðu sinni,
sem verið hefði aukaatriði. Aðalat-
riðið væri að liann byggist eigi við
betri niðurstöðu mála, þó þingm.
fjölgaði. Jón Porláksson kvaðst í
raun og veru eigi vera á móti því
að Hafnarfjörður fengi sinn þm., en
kvaðst eigi hafa getað verið með
frv. sökum þess, að eftir því ætti
Kjósarsýsla að vera sérstakt kjör-
dæmi, en til þess væri hún altof
fólksfá í samanburði við önnur
kjördænii. Annars kvað hann sjáv-
arútveginn vera fyrir borð borinn
með fulltrúa á þinginu.
Fór svo, að frv. og brtt. voru feld
með miklum atkvæðamun.
Pá komu klassisku fiæðin til um-
ræðu og urðu enn talsverðar umr.
um grískuna. Höfðu komið fram
brtt. frá Pétri Pórðarsyni og Jóni
Baldvinssyni, þess efnis. að kenn-
arastóllinn væri afnuminn er Bjarni
léti af embætti. Voru till. líkt orðað-
ar og lýsti Pétur því yfir, að hann
tæki sína aftur, því að Jóns tillaga
mundi betur orðuð. — Forsætisráð-
herra kvaðst lítið mundi ræða mál-
ið á þessu stigi og sagði að von
væri á áliti frá háskólaráðinu, en
sagðist endurtaka það, að ófært
væri að kasta embættismönnum rík-
isins fyrirvaralaust út á klakann.Jón
Porláksson kvað ríkinu ekki bera
neina skyldu til þess að sjá embætt-
ismönnum sínum tyrir lífstíðar fram-
færi, og væri fullkomlega heimilt að
leggja embættin niður, ef þau væru
óþörí, án þess að bæta hlutaðeig-
andi embættismönnum það upp.
Magnús jónsson taldi grískuna
vera ómissandi guðfræðisnemend-
um og mundu guðfræðiskennararn-
ir aldrei sleppa þeirri kiöfu, hvern-
ig svo sem um þetta frv. færi.
Einkanlega kvað hann það leitt
metnaðar okkar vegna, að kandi-
datar þeir, seni utanfararstyrk fengju
og álitnir væru þeir efnilegustu,
kynnu eigi grísku, er þeir kæmu til
erlendia liaskóia. Yrði það okkur
til vansa.
Að umr. loknum var svo gengið
til atkv. um fiv. Var fyrst 1. gr.
borin undir atkv. og samþ. að við-
höfðu nafnakalli með 12:11 atkv.
Greiddi Bjarni ekki atkv. síðan var
2. gr. frv. borin undir atkv. var hún
feld rneð 12:11, einnig að viðh.
nafnakalli. Greiddi Bjarni þar held-
ur ekki atkv., en Hákon skarst úr
leik. Síðan var fyrirsögn frv. borin
undir atkv. var hún feld með i2:12
atkv. Var þá Hákon kyr í sínum
fyrri stað, en Bjarni greiddi atkvæði
og gerði þá grein tyrir, að ineð
þessu greiddi hann ekki atkv. um
sig, heldur um afnám kennarastóls
í klassiskum fræðum — svo var
fyrirsögn frv. orðuð — en því kvaðst
hann mótfallinn. Skeði því það ein-
kennilega fyrirbrigði við þessa at-
kvæðagreiðsiu, að Bjarni hjó höf-
uðið af írv., en Hákcn halann og