Kennarablaðið - 01.07.1900, Blaðsíða 5
Í49
annað mesta ólánsárið í sögu vorri á þessari öld, — þá má
segja, að lýðháskólahugmyndin hafi fyrst gagntekið alla þjóð-
ina. Þetta sóst bezt á nemendafjöldanum. 1853—54 sóttu
200 nemendur skólana árlega, og voru það alt piltar; en 1893
—94 er nemendafjöldinn kominn upp í 6000 á ári, og sækja
nú bæði piltar og stulkur skólana. Vil ég biðja þá af tilheir-
endum mínum, sem eigi þekkja þessa hugmynd og þessa hreif-
ingu alla, að íhuga, hve mikla þýðingu það hlýtur að hafa fyrir
jafn-litla þjóð sem Dani, að 6000 ungra manna, (flest 18—25
ára) bæði piltar og stúlkur, safnast saman á hverju ári til að
sitja á skóiabekkjum, án þess þó að búa sig undir neitt próf,
piltarnir oftast í 6 mánuði, stúlkurnar í 3 mánuði. Mönnum
hlýtur að skiljast það, að ríkisskóli, eins og sá í Sórey, hefði
ómögulega getað fengið eins mikla aðsókn, eins og skólarnir
nú hafa, einmitt af því að þeir eru á víð og dreif um alt
landið. Og það vita líka allir, að áður en hinn aldni greppur,
sem hugmyndin kom frá, lokaði augum sínum, sá hann með
gleði ljósan vott um það, að akurinn mundi brátt verða alsá-
inn blómum fyrir kraft þeirrar upplýsingar, sem útbreiddist frá
hinum mörgu mentastöðvum.
En skóli sá, sem Kristján VIII. ætlaði að koma á fót í
Sórey, og sem Grundtvig óskaði eftir, hafði þó stórmikla þýð-
ingu fyrir framgang háskólamálsins. Það loforð konungs, að
eignir þær hinar miklu, sem þar voru fyrir hendi, skyldu not-
aðar til lýðháskóla, gaf stjórninni og þinginu ástæðu til að
hlynna að starfinu, sem einstakir menn höfðu hafið, og þetta
hefir hjálpað afar-mikið til að auka aðsóknina að skólunum,
því fyrir þá sök hafa þeir fátækari líka getað komist þangað.
Ég skal geta þess, að styrkurinn, sem 1853—54 nam 6000 kr.,
er nú (1895) kominn upp í 300,000 kr. á 'ári, bæði til skól-
anna sjálfra og til fátækra nemenda.
Það, að háskólahugmyndin var upphaflega tengd við Sórey,
hefir einnig haft aðra mikilsverða þýðingu fyrir háskólahreif-
inguna. Éað var að vissu leyti hættulegt, að hver einstakur
skóli væri að öllu leyti á valdi forstöðumanns síns. Með því
fyrirkomulagi varð nærfelt óhjákvæmilegt, að ýms sérstök