Plógur - 25.05.1901, Blaðsíða 3
35
irm kaldan og óhentugan til að
framleiðaþroskamikinn jurtagróður.
Þegar talað er um, að þurka
jörðina, er átt við þetta vatn, að
fjarlægja alt laust vatn úr jarð-
veginum, ræsa hann svo vel, að
jarðbotnsvatnið standi ekki svo
hátt í honum, að jurtaræturnar nái
niður að vatnsfletinum.
Ef grafinn er djúp hola í jarð-
veginn safnast vatn í hana. Þetta
er einmitt laust vatn úr jarðv.,
sem safnast í hana (jarðbotns-
vatn). Ef t. d. I fet er niður að
vatninu í holunni, segja menn að
I fet sé niður að jarðbotnsvatninu,
eða niður að vatnsfletinum í jarðv.
Fyrir ofan vatnsflötinn í jörðinni
er jörðin að vísu vot af vatni,
sem jörðin heldur í sér með hár-
pípuafli sínu, en hve mikið það er,
fer eptir eðliseinkunum jarðv.egs-
ins, hvort jörðin er t. d. laus eða
föst, með öðrum orðum: hvort
hún er sendin, leir- eða moldkend o.
s. frv Þétt eða föst jörð heldur
í sér meira af liárpípuvatni en laus
jörð, og sé djúpt niður að vatnsflet-
inum (jarðbotnsvatninu) er minna
af hárpípuvatni í gróðrarlaginu
(efsta jarðvegslagið, sem einniger
nefnt gróðrarmold), ef grunt er nið-
ur að því. Það hefir afarmikla
þýðingu fyrir jurtagróðurinn, að
hæfilega djúpt sé niður að vatns-
fletinum; jörð, sem er þétt og
hefir því mikið hárpípuafl, er ot
vot af hárpípuvatni ef jarðbots-
vatnið stendur hátt í henni, eða
grunt er niður að vatnsfletinum.
Aptur á móti gerir það minnatil,
og er jafnvel stundum nauðsyn-
legt, ef jörðin er sendin og þar
af leiðandi hefir lítið hárpípuafl.
Ekki þarf mikla úrkomu til þess,
að jarðbotnsvatnið hækki til muna í
jörðinni; !/2 þuml. úrkomumagn
eykur vatnshæðina í leirjörð 10—
15 þuml. og í sandjörð 5 — IO
þuml.
Hve djúpt er niður að jarðbotns-
vatninu fer eptir ýmsu: úrkomu-
magni, árstíðum, jarðvegsgerð,
landslagio. fl. A sumrum gufarupp
mikið vatn úr jarðveginum og
lækkar þá jarðbotnsvatnið mikið
í jörðinni, enda þótt úrkomumagn-
ið sé þá venjulega mikið. Þar
sem árennsli er mikið frá uppsprett-
um t. d. í mýrum, þar nær jarð-
botnsvatnið opt upp úr yfirborð-
inu, jaft sumar og vetur. Ef miklir
þurkar eru verður oft svo djúpt
niður að vatnsfletinum, þar sem
ekki um uppsprettuvatn er að
ræða, að gróðrarmoldin þornar
um of og jurtagróðurinn annað
hvort þroskast illa af vatnsskorti
eða deyr; — grasið »brennuraí“,
sem kallað er. Þetta kemur þó
sjaldan fyrir, nema jörðin sé mjög
laus, vanti hárpípuafl til að draga
til sín vatn frá jarðvegsbotn-
inum.
Þegar úrkomuvatn sígur niður
í jörðina staðnæmist það, þegar
það hittir á vatnshelt jarðlag.
Opt eru slík lög fleiri en eitt og
eru þau hvort niðraf öðru, og vatns-
leiðandi jarðlög á milli. Efsta