Alþýðublaðið - 23.08.1935, Blaðsíða 2

FÖSTUDAGINN 23. 'ágúst 1935.
ALÞTÐUBLAÐIÐ
Njésnari Hita eða Stalins?
Þýzki njósnarlnn Franz Glienke segir
8rá æfintýrnm sfnnm.
VAR Franz Glienke njósnari fyrir Nazista? Eða var hann
njósnari fyrir rússnesku leynilögregluna ? Hvaða svar
gefa lesendurnir við þessum spurningum, eftir að þeir hafa
lesið eigin frásögn Glienkes um hið æfintýraríka líf sitt?
Frásögn Glienkes byrjar á götuvígum Hamborgar 1918.
Skýrt er frá dvöl hans í útlendingahersveitinm í Afríku. En
þaðan fer hann með lesandann inn í innstu fylgsni hinnar
pólitísku þýsku leynilögreglu og hinnar rússnesku GPU.
Greinar Glienkes, sem birtast hér í blaðinu gefa einstætt
tækifæri til að kynnast hinum myrkustu skúmaskotum
Evrópu nútímans.
IV.
Fyrirætlánir GPU í Þýzkalandi.
TtU daga dvaldi ég í Moskva:.
Sama daginn, sem ég kom
(þangað, dó í Rússlandi hin aldr-
,aða byltingahetja Klara Zetkin.
Daginn eftir afhendi ég félaga
iMeiier skrifaða skýrslu mína, og
enn er endurtekið við mig, að
ég megi ekki yfirgefa herbergi
mitt.
Næstu dagar finst mér að ætli
aldrei að taka enda. Hvers vegna
er þessi drepandi þögn? Að
kvöldi þriðja dags hringir síminn.
Það er félagi Meier, sem ákveður
að hitta mig næsta dag kl. 12 við
Ríkisleikhúsið. Ég er kominn
þangað á mínútunni, en ég sé
engan Mieier.
— Hvað hefir þú fyrir stafni
hé<r í Moskva? er alt í einu sagt
þróttmikilli röddu bak við mig,
og um leið er slegið kunnuglega
á öxl mér. Þetta er hinn þekti
rithöfundur Johannes Becher og
við byrjum að tala saman. Alt í
einu er hrópað:
— Halló! Þarna kemur Poul
Dietrich fyrverandi ritari' Thal-
manns.
Nú kemur félagi Meier. Hann
er í fylgd með yngri bróður þýzka
þingmannsins Gohlke. Hann kem-
ur hlaupandi beint til mín.
— Hallo, gamli vinur. Hvað
gerir þú hér ?
En hvað heimurinn virðist alt í
einu vera orðinn lítill, hugsa ég
með mér.
— Þekkist þið? segir félagi.
Meier.
— Já, ég held nú það, við Gli-
enke vorum árið 1931 saman á
ferðalagi hér í Rússlandi.
— Þá er þetta klappað og klárt,
segir Meier, og svo heldur hann
áfram, eftir að hinir eru farnir:
— f dag fékk ég skýrslu um þig
og þitt líferni. Og það gleður
mig, að hún er í öllum atriðum
þér hliðholl og sannar þína eigin
sögú. Já, það gleður mig sann-
arlega.
Grunur minn hefir því reynst
réttur. í þrjá daga hefir GPljí
unnið að því að afla sér upplýs-
inga um hver Glienke væri i
raun og veru.
Um kvöldið er ég á Rauða torg-
inu, en þar er verið að jarðsatja,
Klöru Zetkin. Næsta dag kemur
Meier stundvislega eins og hann
hefir gert ráð fyrir.
— Glienke, þetta er stórkost-
legt mál, byrjar hann. Þú hefir
ekki hugmynd um hve stórt það
ier í raun og veru. Við hljótum
að geta fengið Rauða-hers-orð-
una fyrir það ef alt gengur að
óskum.
Síðan skýrir hann mér frá fyr-
irætlunum GPU.
— Þú átt að verða forstjóri
fyrir njósnarasveit nazista í Sov-
ét-Rússlandi! Hvorki meira né
minna. Upplýsingarnar, sem við
höfum fengið um þig, segja, að
þú sért ekkert sérstaklega slyng-
ur í smámálum, en hafir mikla
hæfileika til hins óvenjulega og
stórfenglega.
Mér þykir vænt urn að vera
hrósað af þessum manni.
— Það ríður mest á því að
lokka umboðsmenn hinnar leyni-
legu þýzku lögreglu hingað, hafa
upp á samböndum þeirra. Þess
vegna átt þú ekki að vinnameira
í Þýzkalandi, heldur hér í Rúss-
landi. Þú átt að verða sú mið-
stöð, sem GPU sækir alt til, sem
snertir Þýzkaland.
Hann býr til sögu um leyni-
legan fund í Komintern, sem ég
á að skýra Gestapo frá að hald-
inn hafi verið. Á þessum fundi
áttu að hafa mætt auk Gernins,
Bela Kun og Dietrich, hermála-
og stjórnmála-ritstjóri „Pravda“,
og einnig tveir menn, sem ég
kannast alls ekki við, en á að
segja að séu áreiðanlega, í stjórn
Rauða hersins. Meier fer* mjög
gaumgæfilega gegnum alt málið
hvað eftir annað og skýrir mér
nákvæmlega hverju ég skuli
svara í hverju einstöku tilfelli
spurningum Gestapo.
— Aðalatriðið er að vekja
traust á sér. Þess vegna verður
þú að skýra hreinskilnislega frá
því, að dvöl þín í Moskva hafi
verið svo stult, að þér hafi reynst
ómögulegt að leysa jafnvel eitt
af spursmálunum svo að nokkru
gagni megi koma. Þó getur þú
sagt eitthvað um heimskreppuna
og Ríkisþingshússbrunann. Þú
verður umfrarn alt, kæri Glienke,
að sveigja umræðurnar að hinu
hernaðarlega og stjórnmálalegaji
Það er þetta, sem okkur vantar.
Það er okkar ætlun, að þú farir
sem allra fyrst héðan og kornir
hingað aftur eftir 14 daga. Segðu
þeim, að þú hafir tekið við stöðu
í Komintern, sem geri það nauð-
synlegt, að þú verðir hér að
minsta kosti í fjóra mánuði.
Segðu, að þú ætlir að skrifa bók
um nazismann.
Hann er fullur af ákafa og ég
hrífst með.
— Segðu þeim, heldur hann
áfram, að hér þýði ekkert að
reyna að beita mútum. Hér sé
aðeins hægt að fá upplýsingar
með einum hætti, nefnilega þeim,
að bjóða viðkomandi upp ákaffi,
vín eða te og sveigja svo við-
ræðurnar inn á það efni, sem
maður vilji fá upplýsingar um.
Láttu þá gefa þér eitt hundrað
mörk á rnánuði til að kaupa fyrir
kaffi, góða vindla, vín eða annað.
Áttunda daginn sem ég dvel
í Moskva kemur félagi Meier til
mín og hefir meðferðis 80 dollara.
Þá á ég að nota til ferðalaganna.
Næsta dag á ég að fá vegabréf
mitt og næsta dag þar á eftir á
ég að leggja af stað til Þýzk?(-
lands. Þegar ég segi Becher, að ,
ég eigi að fara daginn eftir, hlær
hann og segir, að ég geti alls
ekki fengið áritun á vegabréf mitt
á minna en tveimur viku, ef að
GPU sjái þá ekki um það, en ég
fæ vegabréf mitt þegar næsta
dag. Enn einu sinni fer GPU yfir
fyrirskipanir mínar. Maður sá,
sem ég hefi kynst undir nafninu
Meier, kveður mig:
— Tekst það? Við búumst við
þér brátt aftur.
Kvöldlestin flytur mig til Len-
ingrad. Þaðan held ég áfram yfir
landamærin. Við músík vagna-
skröltsins fell ég í djúpar hugs-
anir. Tekst mér að blekkja leyni-
lögreglu þýzku nazistanna, eða
ligg ég eftir fá daga dauður í
einhverju fangelsi nazistanna?
Afhjúpaður!
GPU gegn Gestapo.
Eftir fyrirmælum Hellers sendi
ég undir eins og ég kom til
Þýzkalands símskeyti til Berlínar.
Þó var enginn til að taka á móti
mér, er ég kom á járnbrautar-
stöðina. Þær ætla að verða mér
erfiðar, þessar járnbrautarstöðvar!
Þegar ég hitti Heller, segir
hann mér, að ég verði að bíða í
nokkra daga, því að leynilögregl-
an sé að flytja frá Búlowplatz
til Prins Albrechtsstrasse, og að
ýmsar breytingar hafi verið gerð-
ar, svo að ég verði að hitta nýj tn
mann, dr. Braschwitz. Heller seg-
ist ætla að skýra honum áður
frá öllum málavöxtum.
Eftir tveggja daga óþreyjufulla
bið fer ég á höfuðstöðvar Gesta-
pos í Prins Albrechtsstrasse. Dr.
Braschwitz er önnum kafinn á
fundi, svo að ég verð að bíða á
ganginum. Út um lokaðar dyr hin-
um megin á ganginum heyri ég
högg og angistarvein. Það er
hræðilegt að hlusta á þetta. En
ég verð að láta sem ekkert sé.
Þetta er alt gert fyrir flokkinn.
Loksins næ ég samtali við dr.
Braschwitz, en það kemur fljótt
í Ijós, að hann hefir ekkert feng-
ið að vita um mál mitt og að
hann veit ekkert hver ég er. Dr.
Braschwitz er hár og kraftalegur
maður. Hár hans er mikið og
greitt aftur af enninu. Þetta er
maðurinn, sem hefir í höndunum
alla þræð|jj' í baráttunni gegn kom-
múnismanuxn og ákveður hvernig
farið skuli með hina pólitísku
fanga.
Ég fæ skipun um að lesa
skýrslu mína fyrir éinkaritara
hans, sem er stúlka. Áður en ég
byrja, segi ég við dr. Brasch-
witz, að ég álíti að það sé ekki
hægt að gera pólitíska andstæð-
inga að nazistum með því að mis-
þyrma þeim. Þegar hann spyr
hvað ég eigi við, segi ég honum
frá ópunurn út um lokuðu dyrn-
ar. Hann svarar stuttaralega, að
hann skuli rannsaka það.
Síðan byrja ég að lesa stúlk-
unni fyrir. 1 anda sé ég félaga
Meier og orðin streyma viðstöðu-
laust af vörum mínum. Ég svara
hverri spurningu út af fyrir sig.
Segi frá fundinum í Komintern,
skýri frá ummælum ýmsra hátt-
settra sovét-borgara o. s. frv.
Mestalt er tilbúið af mér.
Vélritunarstúlkan vinnur rólega
og hægt. Þessi mál eru henni ekki
ókunnug. í dálitlu hléi fæ ég að
vita, að hún hefir einnig ritað eft-
ir fyrirlestri Dimitroffs, Taneffs
og Popoffs.
Spurningunni um Ríkisþings-
hússbrunann svara ég á þá leið,
að kommúnistarnir í Moskva álíti
allir sem einn, að nazistarnir hafi
IkveiklS íhúsinu. En svo bæti ég
viö ummælum, sem ég hef eftir
Paul Dietrich, að nazistarnir ætli
að flytja málsóknina út af Rík-
isþingshússbrunanum til Leipzig,
og að þar verði skríllinn látinn
drepa fangana.
Dr. Braschwitz les skýrslu mína
í)g ákveður svo að hitta mig í
litlu kaffihúsi nálægt Potsdam-
merplatz. Þar hlýtur ákvörðunin
að verða tekin. Hið versta virð-
ist búið, tortrygni gegn mér virð-
ist ekki vera til.
Þegar ég hitti dr. Braschwitz
næsta dag, fæ ég honum planið
frá Moskva og reyni svo að fær'4
samtalið yfir á hið hernaðarpóli-
tíska svið. Nú hlýtur það að komai
í ljós, hvort áætlun GPU hefir
verið rétt. Félagi Meier hefir lagt
ríkt á við mig, að ég megi ekki
undir nokkrum kringumstæðum
koma sjálfur með uppástunguna,
hún verði að koma frá hinurn
kantinum. Og það kemur.
En þó með dálítið öðrum hætti
en ég hafði búist við. Braschwitz
spyr mig, hvernig bezt myndi vera
að ná beinu sambandi við
Moskva, og áður en ég get svarað
bætir hann við: Er það hægt
gegnunx sendisveitina?
Ég sé strax að þetta er gildra,
sem Braschwitz setur fyrir mig.
Þess vegna svara ég samstundis,
að það sé ekki hægt undir nokkr-
urn kringumstæðum.
Samtalinu lýkur með því, að
dr. Braschwitz segir mér að ég
skuli fara strax til Hamborgaý
og hafa þar tal af Abraham, hann
muni fá skilaboð um sambandið
við Moskva.
Vonsvikinn fer ég til Hamborg-
ar. Tveim dögum seinna fæ ég
að vita það hjá Abraham, að enn
hafi engin skiiaboð komið frá Bs?r-
lín. Hann lætur mig fá 100 mörk,
en svo segir hann: Þér getið skil-
ið vegabréfið yðar eftir hérna hjá
íxxér. Ég skal geyma það, þar til
þér þurfið aftur á því að halda/
Hann segir gelið, en hann mein-
ar skiiluð, og ég verð að fá hon-
um vegabréfið. Og nú fer mér
ekki að lítast á blikuna. Fullur
af örvæntingu leita ég næstu daga
að leið út úr ógöngunum. Ég er
dauðhræddur um, að þá og þeg-
ar verði ég tekinn fustur. Þegar
hálfur mánuður er liðinn fer ég
til Berlínar. Dr. Braschwitz tekur
vingjarnlega á móti mér og virð-
ist ekki vera neitt reiður eða af-
undinn. Hann spyr mig hvort ég
geti komið þeirn í samband við
stjórn kommúnista í Berlin. Ég
neita, því, og hann virðist ekki
reiðast því hið nxinsta. En til
Moskva sendir hann mig ekki. Sí-
felt er ég að hugsa um það, að
bráðum fari félagarnir í Moskva
að búast við mér. Hvað skyldu
félagarnir hugsa? Ég á þess eng-
an kost að ná sambandi við þá.
Félagi Meier hefir stranglega
bannað mér að hafa tal af
Moskvamönnunum í Þýzkalandi.
Þeim er ekki trúandi fyrir leynd-
armálum, sem mikla þýðingu
hafa, hafði hann sagt. Hann þekk-
ir sína!
(Næst: Glienke hjá ríkisvarnar-
liðinu þýzka.)
íslenzku meðlimum
dansk-íslenzku löggjafar-
nefndarinnar hefir verið boðið
að kynna sér fiskiðnað Dana.
Einnig steinlímsverksmiðjur og
tóbaksverksmiðjur og starfsemi
þorskaveiðafélagsins. (F.U.)
Jarðarfðr Will Rogers
og Wiley Posts fór
fram í gær,
LONDON 22./8. F.Ú.
Jarðarför þeirra Will Rogers
og Wiley Post fór fram í dag.
Var minningarathöfn haldin í
mörgum borgum í Bandaríkjun-
um. Ein þeirra fór fram í Holly-
wood-skálinni í Hollywood, sem
er samkomustaður undir beru
lofti í Hollywood, sem tekur í
sæti um 35 þúsund manns
Þar voru viðstaddir fjölda-
margir leikarar og rithöfundar.
Öllum myndatökustofum í
Hollywood var lokað og er það
í fyrsta skifti, sem nokkrum
manni hefir verið sýnd svo
mikil viðhöfn í Hollywood.
S&ozka sildin, sern koni-
in er á mar&aðíoo,
er ágæt svara.
Einkaskeijti til Fú.
KAUPMANNAHÖFN 20/8.
Það af skozkri síld, sem komið
er á markaðinn, er álitin ágætis-
vara. Síldarveiði við Skotland er
að verða lokið.
Töluverðar franxfarir hafa orð-
ið hér í síldarútvegsmálum, og
hefir síldarmálanefndin skipulagt
íf', Kfuhxuk' fT^7hA.URA
y, Ujrl A.UI UjnA
Vantar 2 herbergi og eldhús
í Hafnarfirði. Upplýsingar gefn-
ar í verzlun Jóns Mathiesen.
og endurbætt þessa atvinnugrein
með yfirgripsnxikilli löggjöf, sem
koxn til framkvæmda í júní. sl.
Síldarmálanefndin veit, að þessi
atvinnugrein á framtíð sína und-
ir þvx, að það takist að selja;
meira af síldinni á erlendum
markaði, en Skotar hafa nú tap-
að miklu af þeim markaði, sem
þeir höfðu áður, og þurfa því að
leggja kapp á að vinna þá aftur.
Innanlandsmarkaðurimx er mjög
lítill, og sýna tölur, að þrátt fyrir
það, að fiskneyzla á mann hefir
farið vaxandi í landinu síðustu
| fimtán árin, þá hefir neyzla síld-
ar minkað.
Sérstök nefnd hefir það verk
með höndum, að grenslast eftir
ástæðum fyrir þessari þverrandi
neyzlu og gera tilraunir með að
auka hana.
Sjómannakveðja.
• F.B. 22. ágúst.
Lagðir af stað til Þýzkalands.
Vellíðan. Kveðjur.
Skipverjar á Sindra.
Til Aknr éyrar.
Á tveimur dögmn:
Á einum degi:
Alia þriðjudaga, fimtudaga, laugar-
daga
Hraðerðir um Borgarnes, alla
þriðjudaga og föstudaga.
Frá Akureyri áframlialdandi ferðir:
Til Austf jarða.
Afgreiðsla í Reykjavík Bifreiðastöð Islands. Sírni 1540.
Bifreiðastðð Akureyrar.
Alla mánudaga, miðvikudaga og föstudaga.
Frá Akureyri
Alla mánudaga, miðvikudaga og föstudaga.
Afgreiðsla á Akureyri er á bifreiðastóð
Oddeyrar.
Bifreiðastðð Steindórs,
Reykjavík. — Sími 1580.
Kaupið Alpýðublaðið. ~
Verðlækkun, nýjar kartöflur á 15 kr. karfan, 50 kg. Drffandf, Laagavegi 63, Simi 2393.