Alþýðublaðið - 12.10.1935, Blaðsíða 3

LAUGARDAGINN 12. OKT. 1935
ALÞÍÐUBLAÐIÐ
Frnmsýning á Skngga- Sveinifá miðvikudagskvðld.
Viðtal við leikstjór-
HELLISDALURINN.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
OTGEFANDI:
IXÞ'S'ÐUFLOKKURINN
RITSTJÖRI:
E. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 16.
SIMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingat
4901: Ritstjórn (inulendar fréttirl
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S.Vilhjalmss (heima)
4904: F. R. Valdemarsson i heima <
4905: Ritstjóm
4906: Afgreiösia.
STEINDÓRSPRENT H.F.
Samiðkiti efíast.
O VEINAFÉLAG HOSGAGNA-
^ SMIDA gekk í Alþýðusam-
bandið í gær.
Félag þetta hefir um alllangt
skeið átt í dieilu við meistara
út af 'kaupi og kjörum.
Kröfur sveinanna em sann-
gjarnar og hóflegar, enda er
sennilegt að þær hefðu náð fram
aö ganga, ef þeir hefðu þegar í
upphafi leitað styrks hjá sam-
tökum verkalýðsins — Alþýðu-
sambandinu.
Hinn glæsilegi árangur, sem
„Iðja“ hefir náð með áðstoð Al-
þýðusambandsins, mun hafa opn-
að augu sveinanna fyrir því, að
þeim bæri ekki að skerast úr
Leik, beldur ættu þeir að standa
við hlið annara verkialýðsfélaga,
og nú hafa þeir gierst liður í
allsherjarsamtökum verkalýðsins,
iog eru boðnir velfcomnir og þeim
heitið allri þeirri aðstoð, sem
sanngjörn er.
Til þessa hafa þær stéttir, sem
stunda iðju og iðnað, helzt skor-
ist úr leík hvað baráttu laun-
þeganna snertir hér á landi.
Erlendis er það aftur á móti
svo, að einmitt þessar stéttir
mynda kjarna verklýðsfélaganna.
Nú er þetta að færast í rétt
horf hér á landi, og fyrri en
varir verður það svo, að verka-
menn við iðju og faglærðir iðn-
aðarmenn verða einin öflugasti
þátturinn í starfi stéttarfélaganna.
Sjómannafélagið Víkingur.
Sjómannafélagið Víkingur á
ano Baraid Björnss.
SÝNING á þessum leik, í til-
efni af aldarafmæli Matthí-
asar Jochumssonar, hefir nú ver-
íð í undirbúningi hjá Lei'kfélagi
Reýkjavíkur síðustu vikur, og
verður frumsýningin miðvikudag-
inn 16. þ. m.
Þar sem blaðið hafði heyrt, að
leikurinn færi að þessu sinni upp
í alveg nýrri „instuderingu“, og
að betur vari vandað til sýn-
inganna á honum en nokkurn
tíma áður hefir verið, bæði um
leikendaval og allan frágang
leiksviðs, búninga og annarar
undirbúningsvinnu sýningarinnar,
snéri blaðið sér til hr. Haraldar
Björnssonar, sem setur leikinn á
leiksvið, til að fá nánari upp-
lýsingar.
„Meðal annars hafa leikend-
(írnir í þessa sýningu á Skugga-
Sveini verið valdir með sérstöku
Siglufirði g-ekk einnig í Alþýðu-
sambandiið í gær.
Eins og kunnugt er, tókst
Kommum að eyðileggja samtök
verkalýðsins á Siglufirði 'um éitt
sfceið.
Siglfirzkir verkamenn hafa til
fulls áttað sig á því, að málum,
þ-eirra var stofnað í ó-efni með
brölti Kommanna og hafa nú til
fulls losað sig undan áhrifum
þ-eirra, enda hafa ýmsir af 1-eið-
t-ogum Kommanna sjálfra h-orfið
frá villu sins veg-ar.
Alþýðublaðið óskar siglfirzkum
v-erkalýð til hamingju meðbreyt-
inguna.
í tvær áttir.
Af þessu er ljóst, að samtök
verkalýösins -eflast í tvær áttir,
nýjar stéttir sam-einast þeim, -og
það stéttir, s-em eru og v-erða
mikils m-egnugar. Hins vegar
hv-erfa nú sundrungaráhrif K-omm-
anna, -og sá hluti verkalýðsins,
sem þ-eim tókst að blekkja um
stund, sameinast aftur hinum
heilbrigðu v-erkalýðssamtökum
undir f-orystu Alþýðusambands-
ins.
tilliti til söngvanna, segir leik-
stjórinn. Þ-eir -eru það fegursta í
leiknum -og gefa h-onum þann
yndislega hlæ, sem hefir g-ert
hann svo vinsælan, að hann h-ef-
-ir v-erið leikinn miklu -oftar en
nokkur annar íslenzkur 1-eikur, —
sv-o oft, að enginn v-eit tölu sýn-
inganna. Söngvar hans eru sungn-
ir um alt land, -bg efalaust líka
af mörgum, s-em litið þekkja
Matthías."
Hv-erjir -eru það, s-em 1-eika?
„Hið gustmikla yfirvald, 'sýslu-
manninn Lárensíius, l-eikur hr.
Pétur Jónsson óperusöngvari,“
segir Haraldur. „Er þetta í fyrstia
sinn, s-em þessi ágæti söngmaður
kemur fram í 1-eikhlutverki í
sí:nu -eigin landi, -eftir sína löngu
dvöl við útlend 1-eikhús. Er ekki
að -efa, að margan fýsi að sjá
fciann í þ-essu Ieikhlutverki,sem -er
mjög v-el við hans hæfi, og sem
g-efur honum g-ott tækifæri til að
njóta söngraddar sinniar í hinum
mörgu -og fögru sönglögum, sem
Lár-ensius á að syngja."
Já, -en hver leikur aðalpersón-
una, „Skugga“ sjálfan?
„Nú, vitið þér það ekki?“ s-egir
Haraldur. „Hr. Ragnar E. Kvaran
leikur Skugga-Svein, -og h-efir á-
reið-anlega -ekki v-erið völ á betri
manni hér um slóðir í það hlut-
v-erk. Þræl hans, Ketil skræk, leik-
ur hr. Jón Leós.“
En hv-erjir 1-eika elskendurna?
„Hin unga söngkona, ungfrú
* Guðrún Þorsteinsdóttir, dóttur-
dóttir skáldsins, leikur Ástu í
Dal. Og sá, sem leikur Harald,
útlagann Har-ald, elskhuga h-enn,
ar, h-eitir H-ermann Guðmunds-
son; hafa þau bæði hina fegurstu
söngrödd. En nýliðar eru þau á
leiksviðinu. Við v-orum líka svo
h-eppin, að geta ráðið aðr-a ágæta
söngkonu, ungfrú Jóhönnu Jó-
hannsdóttur, til að leika hina kátu
-og fjörugu þjónustustúlku Mar-
gréti. Og stúdentarnir verða þeir
hr. Kristján Kristjánsson og fir.
Brynjólfur Jóhannesson.“
Það v-erður þá vel fyrir söngn-
um séð.
„Það v-ona ég,“ segir Har-aldur.
En er það satt, s-em h-eyrsí h-ef-
ir, að þið ætlið ekki að nota
gömiu góðu lögin við söngvana?
„H-efir það nú h-eyrst?“ spyr
Haraldur. „N-ei,“ segir hann svo
mjög ákv-eðið. „Við notum auðvit-
að hin yndislegu gömlu lög.
sem nú um hálfrar aldar sk-eið
hafa v-erið á hv-ers manns vörum
í þessu landi. Ný lög verða næst-
um -eingöngu við þá söngva, sem
ekki h-afa verið sungnir áður, -og
sem engin lög hafa v-erið til við.
Eins -og t. d. við mon-olog ög-
mundar í öðrum þætti, sem hr.
Hjörl-eifur Hjörleifsson leikur.“
Hv-erjir 1-eika svo hin alkunnu
vinnuhjú í Dal?
„Alkunnu! Allar persónur þessa
1-eiks -eru landskunnar fyrir
löngu,“ segir Harald-ur. „En
Guddu leikur hr. Tryggvi Magn-
ússon. Mun mörgum hann minn-
isstæður, síðan hann lék betta
hlutv-erk hér síðast. Gv-endur er í
höndum frú Soffíu Guðlaugsdótt-
ur, en hr. Valdimar Helgason leik-
ur Jón sterka. Hr. Alfneð And-
résson leikur Hróbjart, húskarl
Lár-ensíusar.“
Og þér leikið Sigurð lögréttu-
mann hinn ríka í Dal?
„Já,“ svarar Haraldur. „Músík-
ina annast hr. Karl Runólfsson.
H-efir hann samið forspil við 1-eik-
inn, auk þriggja nýrra tónv-erka,
s-em notuð eru sem undirspil við
sum atriði leiksins. Eru þau hin
fegurstu. Hr. Þórarinn GuÖ-
mundsson hefir -einnig lánað okk-
ur tvö tónv-erk eftir sig til notk-
unar.“
Það hefir h-eyrst, að 1-eiktjöldin
séu máluð eftir gömlu tjöldunum
eftir Sigurð Guðmundsson mál-
ara.
„Já, að vísu hefir hr. Freymóð-
ur Jóhannsson málari gert teikn-
ingarnar, en með hliðsjón áf
tjöldum Sigurðar, sem eru g-eymd
á f-orngripasafninu. Okkur fanst,
að gaman væri að sýna nútíma
Reykvíkingum, hv-ernig tjöldin
h-efðu litið út á fyrstu sýningum
þ-essa leiks hér í bænum. Enda
eru leiktjöld þessi að mörgu
leyti hin f-egurstu. Annars ann-
ast Fr-eymóður allan tilbúning
1-eiktjaldanna með aðstoð L. Ing-
ólfssonar, -og v-erða þau mjög
glæsileg.“
Hv-ernig farið þið að því að
sýna þ'Okuleiksviðið?
„Það -er nú eitt af 1-eyndarmál-
um Ieikhússins,“ segir Haraldur
-og hlær, „það eigið þið að sjá i
I-eikhúsinu á miðvikudaginn. Bún-
ingarnir verða allir söguleg-a rétt-
ir, -og hefir hr. Lárus Ingólfss-on
teiknað þá eftir búningum á foiin-
gripasafninu frá miðri sautjándu
öld, -og með leiðbeiningum og að-
st-oð hr. fornmenjavarðar Matt-
.híiasar Þórðarsonar, sem hefir
góðfúsl-ega veitt -okkur mikla að-
st-oð og góða í því vandasama
v-erki að setja 1-eikinn á leiksvið-
" .. ....,
ið, og kann ég h-onum miklar
þakkir fyrir.“
Hafa Leikfélagi Reykjavfkur
bæzt nokkrir nýir leikkraftar á
þessu hausti?
„Já, þessir, sem leika Harald
og Ástu (Guðrún -og Hurmann),
og sem þar að auki hafa ágæta
söngrödd."
Hvernig hafið þið svo hugsað
ykkur hátfðasýninguna á sjálfan
afmælisdaginn, ellefta nðvember?
„Það er nú líka leikhúsleynd-
armál,“ segir leikstjórinn gletn-
islega. „Enginn fær að vita neitt
um það, fyr en að því kemur.“
Athngasemd írá
Scemaadl Stefánssyni
Ot af einkaskeyti til Alþýðu-
blaðsins frá Akureyri 9. þ. m.,
sem birtist í blaðinu sama dag,
tel ég rétt að biðja um eftir-
farandi leiðréttingu:
Vegna fjarveru minnar þegar
skipið kom til Reykjavikur, var
nefndur pakki ekki settur upp
á t-ollbúð eins og venja er til
með vörur, sem ekki eru á farm-
sikirt-einum skipsins. Innflutnings-
1-eyfi var fyrir h-endi -og verðmæti
pakkans það lítið (á annað huind-
rað ikrónur), að varla gat nokk-
ur búist við, að hér væri að ræða
um tilraun til tollsvika. Ekki var
heldur gerð nein tilraun til þess
að 1-eyna pakkauum! ’í -skipinu, -og
öll rekistefna tollvarðar var gerð
á meðan stýrimaður sá, er hafði
pakkann meðferðis, hafði brugðið
sér til læknis.
Tollv-erðir hér munu sjálfsagt
geta gefið Alþýðublaðinu upp-
lýsingar um, að sams konar send-
ingar -og hér um ræðir eru fleiri
og færri með hverju s'kipi og alls
ékki teknar sem tilraunir til
smyglunar og tollsvika.
Reykjavík, 10. október 1935.
Sœm. Stefánsson.
Landakotsskólinn
verður settur á þriðjudaginn kl. 9. Börnin hafi
læknisvottorð með sér.
Landið, par sei
Reykinn lagði í gegn um þök
hinna taugreftu kofa þegar drotn-
ingin frá Saba reið frá höfuðborg
sinni til þess að h-eimsækja Sa-
1-om-on k-onung fyrir 2280 árum
síðan.
Kýr -og kjúklingar, sauðfénað-
ur og asnar gengu út og inn
um hýbýli mannanna. Eftir að
hafa boðið drottningunini góðar
stundir, hiurfu k-onur -og börn aft-
ur til hinna reyksýrðu elda, sem
brunnu á leirgólfinu, -en hinn
mjúkl-ega vaxni húsbóndi hallaði
sér 1-etilega upp að leirvieggjum
heimilis sins.
1935 þj-óta konur og börn upp
til handa -og fóta -?g í þvögu
af kúm, kjúklingum -og sauðfén-
aði gl-enna þau upp skjáina m-eð
sigurbros á vör, þ-egar Haile Se-
lassie ekur fram hjá í traustri
bifreið, á 1-eið að skoða síðustu
stríðstólasendingu.
Og þegar hann er úr augsýn,
snúa fconurnar inn aftur til að
spinna bómull á handsnældur, -og
krakkarnir halda áfram að veltast
á 1-eirgólfinu innan um gaggandi
kjúklinga, og mennirnir v-efa
bómiull á gamaldags v-efstóla; —
hálf hláleg atvinna, þar sem Ja-
panir hafa nú lagt undir sig
mahkaðinn nú á dögum.
tíilim lliiir ékkl.
Dr-ottningin frá Saba eða Hail-e
tSelassi-e? Það skiftir engu máli.
Umhv-erfið hefir ekki br-eyzt og
hinir daglegu hættir h-eldur -ékki.
Sabadrottning reið á múlasna;
Hail-e Selassie ékur bifreið, -en
geymir sér múlasnann til kirkju-
ferða á hátíðum og tyllidögum.
Að öðru leyti h-efir -engin br-eyt-
ing á -orðið, svo að ef hin f-orn-
kunna drottning gengi aftur til
þess að stofna nýja k-onungsætt,
myndi hún vissul-ega kannast v-el
við sig. Hún myndi sjá lága taug-
r-efta 1-eirkofa. Byggingarsaiðið
hefir haldist óbreytt öldum sam-
an. Á 16. öld bygðu P-ortúgalar
kirkjur brýr og hallir, en svo
k-omu Jesúítarnir -og -ofsóttu
þá, -og P-ortúgölunum var sópað
burt.
Framfarir í Abessiníu? Það
h-efir lekfcert verið bygt, sem jafn-
ast á við súlurnar hjá Axur, sem
v-oru reistar fyrir 2500 árum eða
meir, að undantéknum n-okkrum
kirkjum, höggnum í stein í af-
sk-ektu héraði við Tanav-atnið.
Hugmyndir um þægindi námu
staðar við það, -er m-enn höfðu
komist upp á lag með aö rek-a
staura niður í jörðina, þétta rif-
urnar m-eð 1-eir -og þékja síðan
yfir með tágum og þurru grasi.
Þessar byggingaraðferðir eru n-ot-
aðar -enn þann dag í dag, því
þær -eru þær einföldustu. Land-
skiki -er ruddur af eucalyptus-
trjám, sem vaxa um það bil -eins
foétt í Add-is Abeba eins og hárin
á höfðinu á þér. Trjen eru klofin
í grófar fjalir. Ef ekki -er nógur
viður fyrir h-endi, -er maður send-
ur út að kaupa unga viðu. Þeim
er stungið niður í jörðina og
leiri klístrað á milli, síðan -er ’
g-erður dyraumbúningur, serr
sk-ekkist fljötl-ega, og ofan á
þ-etta er síðan hlaðið kúlumynd-
uðiu þaki með flösku -eða keiiu-
mynduðum steini í t-oppinum.
Undir þessu þaki í hin'u litla,
'kringlótta og gluggalausa húsi -er
maðurinn tilbúinn að st-ofna h-eim-
ilið.
Það -er auðv-elt að ná sér í |k|o:n]u
og hjónabandið er st-ofnað, áin
þ-ess að ónáða prestinn. Oft er
það blátt áfram samk-ómul-ag
milli manns og k-onu um að slá
saman reitum sínum, og stundum
er stúlkan fceypt af föður hennar.
Hún fcemur m-eð sitt búsílag.
hann m-eð sitt. Hvorugt ier mikið.
Búsáhöld -eru fá. Körfur, -ofnar
úr grænum og rauðum tágum.
1 þ-eim eru geymdar eigur fjöl-
skyldunnar ásamt korni >og grjón-
um, í brauð -og súpu. Þær -eru
tvö f-et á hæð og með mjóiv'
hálsi, til að rotturnar g-engi ekki
í þær.
Borð? Tréhnyðja á þrem fót-
um m-eð íhvolfum fleti, sk-orin úr
einu stykki. Önnur borð eru blátt
áfram stórir diskar, ofnir úr strá-
um, sígrænir eða rauðir, og
standa á klunnalegum þrifæti, -og
við miðd-egisverðinn húkir fjöl-
skyldan á gólfinu í hring.
Og svo er auðvitað geitarbelg-
urinn sem vatnsg-eymir, og alls-
staðar gömul olíukanna. Enginn
búskapur væri í fullu standi, ef
ekki væri olíukanna — full af
vatni. Súpuk-etill, hríssófl og
luiibur til að halda skepnum frá
-og þar m-eð er húsbúnaðurinn
fullfcominn.
S-ex—sjö manna fjöls’kylda kas-
ast saman í -einu herbergi, sem
stundum er þó d-eilt m-eð strá-
t-eppi niður úr þakinu; foreldrar,
börn -og jafnvel afi og amma líka.
Til öryggis er asninn tekinn inn
yfir nóttina og kýrin -er tjóðruð
fá skr-ef frá ranni eigandains.
Rúmin eru úr fléttuðum leður-
r-eimum, strengdum yfir klunna-
lega grind, og virðast hvorki nógu
löng -eða breið til að geta v-erið
þægileg. Ábreiðurnar eru gamlar
sltitnar og slitnar. Konurnar húka.
fyrir framan eldinn og súran
r-eyk 1-eggur upp af illa þurum
eucalyptusviði. Daufa glætu ber
inn um hinar lágu dyr. Á inóttunni
kastar flöktandi ljós á litlum -oliu-
lampa draug-alegum skuggum á
leirlita veggina. Reykurinn fyllir
herbergið og 1-eitar útgöngu gegn
um þakið, þar sem neykháfar eru
sjaldgæfir og ofnar alóþéktir.
Þannig er lífið hjá yfirgnæfandi
meiri hluta Abessiníumanna. —
Minna en l °/o íbúanna búti í bæj-
um, og margir af hinum ls99°/o
myndu fegnir að s'kifta á skinn-
tjöldum hirðingjanna fyrir dálít-
inn leirkofa.
Það er líka önnur húsagerð í
Addis Abeba — einnar hæðar
lengjurnar. Þessi hus eru bygð í
röðum og eru vandaðri en miklu
óþægilegri en kringlóttu kofamir,
þar sem ékki verður lifað n-einu
prívatlífi. V-eggir þessara húsa eru
þunnir, eimn eða tveir þumlungar,
og nábúarnir vita alt, sem gerist
hjá hinum. Þ-eir vita þegar Go-
mor-o, þrem dyrum 1-engra, hefir
skammað konu sína, og þ-egar
krakkar Abdús, 100 f-etum frá,
hafa v-erið barðir.
Hluti af hiuum 70000 ibúum
Addis Abeba búa í þiessum hús-
um, um hundrað fet frá gömlu
k-eisarahöllinni.
Ab-esinskir höfðingjar eða Ras-
ar, s-em halda hús, bú-a mi'klu
'"'v
b-etur. Hús þ-eirra eru tvær hæðir
m-eð marglitum gl-errúðum og
gluggatjöldum. Veggirnir eru
þaktir evrópiskum v-eggpappa.
Hús ráðh-erranna eru eins -og
framast verður á k-osið, því þau
eru sniðin -eftir evrópiskri fyrir-
mynd, með rúmgóðum herbergj-
um, mörgum gluggum -og svöl-
um. Neðri hæðinni er hl-eypt upp
til að halda burtu v-atnsaganum
um r-egntímann. Húsgögn eiu
evrópisk með innl-endum fléttu-
munum til skrauts. í stuttu máli
— hinir efnaðri embættismenn og
norðurálfum-entaðir Abessiníu-
menn hafa samið sig að vestræn-
um hætti.
En alt hitt eða 99°/o eru leir-
kofar,-og ef ítalir hefja skothríð
á Addis Abeba verða þessi hús
áuðv-eldlega reist fi ný.
En hvað fólkinu við kenrur, þá
er iekki hægt að gera mikið fyrir
það. Það er einungis einin djúpiur
Ikjallari í allri borginni, -og ekkert
afdrep fyrir sprengjum af neinu
tagi.
Fólkið mun flýja út á víða-
vang -og þv-ert ofan í fyrirmæl-
in þyrpast saman -og bíða.
Og annarlegan reyk mun Ieggja
upp af húsum þeirra.
Esperanto í ungverska þinginu.
3. júní, þegar rætt var í ung-
verska þinginu um fjárframlög
til kenslumála, stakk Aug. Ben-
ard, fyrv. ráðh-erra, upp á því, að
esperanto yrði kent í skólunum
sem undirstaða k-enslu í erlend-
um málum. Uppástunguna studdi
Ant. Eber, forseti verzlunarráðs-
ins -og Alþjóðamaikaðar Buda-
p-est, -og mælti mjög með því að
gera esperanto að skyldunáms-
grein í verzlunarsfcólunum.
(La Pratiko.)