Alþýðublaðið - 20.10.1935, Blaðsíða 3

SUNNUDAGINN 20. OKT. 1935.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
OTGEFANDI:
ALÞfÐUFDOKKURINN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 16.
SIMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir)
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heimai
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Ritstjórn.
4906: Afgreiðsla.
LEIKDÓHR AR ALÞÝÉlBL&BSI^St
STEINDÓRSPRENT H.F.
iiineroar skjrast".

gga ^ sveinn
Elftir BflaftftlBías JocIiiiebissois.
Lelfcsft^óri Har&ldar E|omssoa.
ILEIÐARA Morgunblaðsins í
gær voru tvö orð af viti, að
fi'rirsögninni meðtalinni, og þaö
voru orðin „línurnar skýrast".
Þegar nokkrir íhaldsmenn
fundu upp það snjallræði í vor,
að 'kalla sig Bændaflokk, var
langt frá 'þvi, að sagt yrði með
sanni að línumar væru skýrar.
Þær á:tu að vera óskýrar, því til-
gangurinn var, að fleka bænd-
ur undir íhaldsokið, ýmist með
nafninu Bændaflokkur eða með
nöfnum manna, sem eitt sinn voru
framgjarnir og framsýnir, en voru
nú orðnir þreyttir og farnir.
En fát-r bændur lít uflekast:
þeir sáu úlfinn undir sauðargær-
unni, íhaldið undir bændaflokks-
nafni. f*-
Þess vegna finst íhaldinu nú
thni til kominn að kasta grímunni.
og Morgunblaðið er látið vinna
verkið. Því farast svo orð:
„Á fundum þeim, se,m haldnir
voru út um land í sumar, kom
(alls staðar í ljós, að fiokksmenn
beggja þessara flokka töldu nauð-
syn bera til þess ,að samvinna:
tækist. Það virðist því liggja fyrir
nú, að forystumenn Sjálfstæðis-
og Bændaflokksins komi sér sam-
an um drög að málefn.isamningi,
sem flokkarnir standi sanian urn
í framtíðinni.
Svo að endanlega yrði gengið
frá samninguin þessum, yrði auð-
viíað að boða til landsfunda
beggja þessara flokka, seni haldn-
ir yrðu samtímis á komandi vetri.“
Bændur þurfa ekki framar að
efast. Sjálfstæðisíhaldið hefir
viljað sanna, að Briem, Hannes,
Svavar og Jón munU allir með
tölu leita heim til föðurhúsanna.
hdVn til íhaldsins, en þeir fáu
bændur, sem þeim tókst að ginna
til fylgis við sig í síðustu kosn-
ingum, munu gjalda þeim gabbið
með fyrirlitningu.
Líinurnar skýrast. íhaldið þekk-
i ist, hvað anafni sem það nefnist,
|| og þeir, sem þekkja það, fyrir-
líta það.
Stórt jarðepli.
Jarðepli, sem vóg 920 grömm
eða tæplega kílógramm, kom í
haust upp úr jarðeplagarði Garð-
ræktarfélags Reykhverfinga í
Suður-Þingeyjarsýslu. — Sérfróð-
ir menn hér syðra vita ekki til, að
svo stórt jarðepli hafi komið áður
upp úr garði hér á landi, og
segja, að þetta muni mega telja
til einsdæma, þó víðar sé leitað.
— Stærstu jarðepli, sem áðiur I a'a
fengist úr görðum Garðræktarfé-
lags Reykhverfinga hafa vegið
400—500 grömm. — Garðræktar-
félag þetta hefir nú verið starf-
raðkt í 30 ár. Aðaltilgangur þess
er jarðeplarækt. Uppskera á ári
er venjulega 100—200 tunnur. Eitt
árið var uppskeran þó 360 tunnur.
— Félagið reisti gróðrarhús við
Uxahver 1933 og ier nú byrjað
að reisa annað, sem hitað verður
með gufu. — Framkvæmdarstjóri
félagsins er Baldvin Friðlaugsson.
SKUGGASVEINN OG KETILL
Ragnar E. Kvaran, Jón Leós.
að fullyrða,
Það er óhætt
hvað sem sagt er um listgildi
Skugga Sveins, að ekkert leikrit
á eins miklum vinslædum að
fagna hér á landi. Hvað búið er
að sýna hann oft veit enginn og
ómögulegt að fá að vita það hve
víða á landinu hann hafi verið
sýndur mun heldur enginn geta
gefið uplýsingar um, en það er
aðeins hægt að fullyrða, að hann
hefir verið sýndur svo að segja
í hverjum stærri kaupstað á
landinu og mjög víðar. Það er
engin furða þó að Skugga
Sveinn sé vinsæll hér á landi.
Leikritið er þrungið af róman-
tík síðustu áratuga, hetjusögn-
um kvöldvakanna í sveitum
landsins og dulmælti svakalegra
útilégumannasagna, sem lifað
hafa á vörum þjóðarinnar óra-
lengi.
Hverjum einasta Islendingi
hafa verið sagðar sögur af
Skugga Sveini, Grasa Guddu,
Gvendi smala, garminum hon-
um Katli og Galdra-Héðni og
fjölda mörg börn hafa lengi
ekki vitað annað en að þessar
sögur væru virkileiki, en ekki
æfintýri, tekin úr leikriti skálds-
ins, sem orti þjóðsönginn.
Og af tilefni 100 ára afmælis
þessa skálds hefir Leikfélag
Reykjavíkur tekið Skugga
Svein til sýningar. Við Reyk-
víkingar höfum svo sem fengið
að sjá Skugga Svein undanfar-
in ár. íþróttafélög tvö hafa sýnt
Svein kvöld eftir kvöld fyrir
fullu húsi, og einmitt sýnt hann
til að geta fengið eitthvað í
kassann svo að starfsemi þeirra
kæmist yfir hin dauða punkt
fjárhagsvandræðanna og altaf
hefir Sveinki bjargað þegar á
reyndi.
En við höfum víst aldrei feng-
ið að sjá leikinn öðruvísi en í
höndum algerra viðvaninga í
leiklist og hefir það auðvitað
dregið úr mætti leiksins.
Um Ieið og Leikfélagið ákvað
að sýna leikinn af tilefni 100
ára afmælis skáldsins mátti
ætla að það veldi aðeins vana
leikara til að fara með hlut-
verkin. En að vísu er það ákaf-
lega erfitt fyrir félagið, að gera
það, þar sem leikritið krefst
töluverðra sérhæfileika, sem
ekki eru á hverju strái. Enda
gerði Leikfélagið þetta ekki og
má segja það strax að þetta er
það eina, sem gerir sýningu
Skugga Sveins nú ekki að stór
sigri fyrir félagið.
Það skal þó sagt strax að
leikstjórinn hefir unnið mikinn
sigur með leikstjórn sinni. Þar
er alt svo hnitmiðað, frumlegt,
áhrifaríkt og smekklegt. Má þó
búast við að ýmsir, sem eru
orðnir rótgrónir í hinum gömlu
formum leikritsins þyki, sem
ýmislegt vanti, sem þeir hafa
tekið ástfóstri við, t . d. Galdra-
Héðinn og ýmsar senur sem
leikstjórinn hefir slept. Sumum
mun og finnast minna bragð að
Sveinka gamlá eins og hann er
nú. Leikstjórinn hefir í stórum
dráttum dregið hið ,,banala“ úr
leiknum og fágað liann allan. Er
ekki hægt að finna að því, held-
ur þakka.
allri tilgerð. Krafturinn er ó-
svikinn í öllum leik Kvarans,
nema þegar hann er séttur út
frá sýslumanni, þá er eins og
krafturinn f jari út, en hvað gef-
ur tilefni til þess? Annars var
leikur Kvarans mjög fullkom-
inn, en ofurlítið eymdi eftir af
hinum sérkennilega framburði
Kvarans á stöku stað. Bezt væri
að það hyrfi alveg.
Sigurður í Dal: Haraldur
Björnsson: Bóndagerfið fór
Flaraldi vel. — Hreyfingar
Haralds og látæði var bóndans
og einskis annars.
Grasa Gudda: Tryggvi Magn-
ússon: Reykvíkingar þekkja
Tryggva í þessu hlutverki og af
því hefir liann náð miklum 'vin-
sældum. En þó virðist mér að
honum hafi heldur farið aftur.
Hann veit aldrei hvað hann á að
gera við garnlar og beinaberar
hendurnar. Sá er mestur ljóður-
inn á ráði hans í þessu hlutverki
nú.
Gvendur smali: Soffía Guð-
laugsdóttir: Soffía á yfir töhi-
verðum hæfileikum að búa sem
gamanleikari og málfærið sem
hún hefir valið Gvendi er gott.
Öðagot hans er reglulega
ósvikið og framsetning spurn-
inganna mátulega forvitnisleg
og bjánaleg.
Lárensíus: Pétur Jónsson:
Pétur Jónsson gerir Lárensíus
að nýrri persónu á leiksviðinu.
Þetta fljótfærna yfirvald er ó-
þarflega hávært og hamagang-
urinn helzt um of. Hann þeyt-
ist eins og fjaðrafok um alla
senuna fram og aftur. Hann
SÝSLUMAÐUR (Pétur Jónsson) OG STÚDENTARNIR
Brynjólfur og Kristján.
Það þarf mikla útsjónarsemi
í leikstjórn við leikrit eins og
Skugga Svein og með litla
senu eins og við eigum og f átæk-
legan útbúnað, en • Flaraldur
Björnsson hefir sigrast á erfið-
leikunum.
Aldrei mun hafa sést hér í
leikhúsinu eins fagur leiksviðs-
útbúnaður og að þessu sinni.
Leiktjöldin eru þau fegurstu
sem hér hafa sést og þá fyrst
og fremst hellisdalurinn sem
Alþýðublaðið hefir þegar flutt
mynd af. Hið sama má einnig
segja um grasafjallið. Hefir
Freymóður Jóliannsson og
Lárus Ingólfsson málað leik-
tjöldin að miklu leyti eftir
fyrstu leiktjöldunum sem mál-
uð voru af Sigurði Guðmunds-
syni málara 1865, en þau eru nú
geymd á forngripasafninu.
Um meðferð leikendanna er
þetta að segja í stórum drátt-
um:
Skugga Sveinn:' Ragnar E.
Kvaran: Hlutverkið hefir aldrei
haft þann sama svip sem Ragn-
ar E. Kvaran gefur því segja
kunnugir menn sem hafa séð
Svein leikinn mjög oft og ég hef
séð Skugga Svein nokkuð oft og
beztur þykir mér svipur gamla
mannsins í gerfi Kvarans. Hann
verður að manni í meðferð hans
en ekki ófreskju. Kvaran hefir
prýðilega rödd og gerfi hans er
ágætt. Leikur hans er smekk-
vís og fágaður og sneyddur
talar svo ótt að lítt mögulegt
er að fylgjast með. En gerfið
er ágætt, maðurinn í vexti eins
og yfirvald í sífeldum bardaga-
hug á að vera og söngur hans
getur ekki tekist betur hér. Pét-
ur Jónsson er áreiðanlega leik-
ari, en hann þarf þjálfun og
hann þarf að losna við óperu-
taktana.
Ketill: Jón Leós: Það er vafa-
mál hvort Ketill hafi nokkru
sinn verið eins vel leikinn og nú.
Jón Leós gerir hann bókstaf-
iega eins og hund, flaðrandi
skríðandi, skrækjóttan hund,
með hundslund og hundseðli,
þegar frá er skilin ótrygð Ket-
ils við Svein gamla.
Hróbjartur: Alfreð Andrés-
son: Ég hefi nokkrum sinnum
sagt það áður að ég álít að Al-
fred Andrésson sé tvímælalaust
bezti skopleikarinn sem við eig-
um og sem ég hefi séð. Hann
hefir að vísu ýmsa smágalla,
sem þó er auðvelt að laga með
æfingu og sem hann ætti að fá
tækifæri til að laga. Alfreð
Andrésson ætti sannarléga skil-
ið að fá styrk til náms í leiklist
erlendis. Eg álít að Leikfélagið
noti Alfreð of lítið og það væri
illa farið ef kraftur eins og hann
hyrfi fyrir handvömm eina.
Hróbjartur er lítið hlutverk, en
Alfreð fór þannig með það, að
húsið skalf af hjartanlegum
hlátrum áhorfendanna.
Jón sterki: Valdemar Helga-
SIGURÐUR í DAL
Haraldur Björnsson.
son: Þarna var hann kominn
aftur kosningasmalinn úr
„Syndum annara“. Nú var hann
aðeins kominn í sveitamannaföt
en málrómurinn var sá sami,
hávaðinn jafn, fasið eins.
Ögmundur: Hjörleifur Hjör-
leifsson: Hjörleifur fór snotur-
lega með hlutverkið. Hann var
éins og sekt göfugmenni á að
vera. Dulur, sterkur I lund,
tryggur verndari. En af hverju
var hann að kippa upp rifnum
og trosnuðum buxnaskálmunum
þegar hann settist á steininn?
Það var enginn hætta á að
brotin færu úr þeim. Stúdent-
arnir Grímur og Helgi: Brynj-
ólfur Jóhannesson og Kristján
Kristjánsson: Um leik Brynjólfs
þarf ekki að f jölyrða. Brynjólf-
ur er nú einn af okkar hæfustu
leikurum og honum mistekst
aldrei með hlutverk. En Krist-
ján hlýtur Haraldur Björnsson
að hafa sett í hefilbekk og
rennibekk, áður en honum var
hleypt inn á leiksviðið. Nú var
hann ekki eins og í Æfintýrinu.
Nú lék hann vel, kunni að snúa
sér við á senunni og hneggjaði
ekki nema tvisvar. Söngur hans
var auðvitað prýðilegur.
Margrét: Jóhanna Jóhaninsdótt-
ir: Margrét varð lifandi í meö-
ferð Jóhönnu, og er ekkert hægt
að Jsetja út á meðferð hennar á
hlutverkinu yfirleitt:
Og nú er ég kominn að vin-
sælustu hlutverkunum: Haraldi
og Ástu. Þau leika Hermann Guð-
mundsson og Guðrún Þorsteins-
dóttir. Bæði eru þau viðvaningar.
enda kom það berlega fram. Bæ'ði
hafa ágæta söngrödd, bæði eru
þau falleg og tíguleg. Hann þó
öllu fremur. En bæði voru hik-
andi og óviss og þð sérstaklega
hann. Óg leikur hans var gall-
aðri. Hann fceipaði um að fá að
komast í bygð. keipaÖi eins og
krakki. Hann átti vont með aö
snúa sér við. Þetta er eðlilegt.
Það er ekki hægt að búa til leik-
ara á svipstundu. Þrátt fyrir
þessa ágalla ier það víst, að Hert-
mann Guðmundsson ver'ður vin-
sæll í hlutverkinu. Hann er svo
fallegur. Guðrún er meiri leikari
en Hermann. Það bar minna á
viðvaningnum í fari hennar en
hans. Þó voru spurningar hennar
stundum barnalegar í framsetn-
ingu.
Heildarsvipur leiksins varð á-
gætur og betri en hann hefir ver-
ið sýndur hér áður.
Áhorfendur tóku leiknum fá-
dæma vel, og var hvað eftir ann-
að klappað fyrir einstökum leik-
endum, og að lokum t voru aliir
leilkendurnir kaliaðir frám þrisvar
sinnum.
í
Bðkartreqn.
Vorboðar
eftir Pétur Jakobsson.
Sundlaugarnar okkar hér i
Reykjavík eru gamlar og úr sér
gengnar, og þægindi þar með
minsta móti; það vita allir.
En vatnið í þeim er gott og
heilsusamlegt. Og þangað kemur
lítill hópur menna á hverjum
morgni, vetur, sumar vor og
haust, hvernig sem viðrar, til að
sækja þangað hreysti og lífsafl
fyrir strit dagsins. Þar er oft
glatt á hjalla í sólSkýlinu á
morgnana, jafnt á glampandi
björtum vormorgnum, þegar
döggin glitrar á túnunum, og á
dimmum, hráslagalegum vetrar-
morgnum, þegar snjór og svell
liggur yfir laugalæknum. En
hrófcur alls fagnaðar þar inn frá
er Pétur Jakobssm, síkátur og
kvikur. I þrettán ár höfðum við
hizt þar hvern morgun, þegar ég
hefi getaö því við fcomið, því að
þar er Pétur á hverjum morgni,
hvernig sem viðrar, nema á sumr-
in nú upp á síökastið. í fyrra
eða hitteðfyrra sumar hurfu þeir
úr sundlaugunum, hann og Valdi-
mar Norðfjörð. En það hefir frézt
til þeirra suður í Skierjafirði. Þar
synda þeir í sjónum hvern morg-
un alt sumarið. En þrátt fyrir
þessi löngu kynni mín af Pétri,
vissi ég það ékki fyr en í vor, að
hann fcunni fleiri íþróttir en sund.
Hann fæst líka við ljóðagerð í fri-
stundum sínum. Og nú hefir hann
gefið út ljóðabók, sem hann kall-
ar Vorboða. Ég var forvitinn, þeg-
ar ég fékk bókina, að sjá ljóðin
hans Péturs. Ég rendi augum yfir
efnisyfirlitið og staldraði við fyr-
irsagnir tveggja kvæða, sem heita
Sundhvöt og 1 Nauthólsvik. Ég
les þau fyrst, og eftir að ég hefi
lesið al’a bókina, þykja mér þau
SKemtilegust. Þar kveður Pétur
urn Sundlaugarnar:
Heim til lauga lít ég þá
lúnum augum mínum,
þar sem baugabrjótar fá
borgið taugum sinum.
Um Nauthólsvík segir Pétur:
Gæt hvar runninm geislafoss
greitt að unni líður;
himinsunna hlær við oss,
heilsubrunnur fríður.
Þessar glaðlegu, hressandi og
karlmannlegu íslenzku hringhend-
ur, með gömlum og fallegum
rímnakenningum, lýsa Pétri svo
vel, glöðum og reifum, hvar sem
hann hittist.
Kvæðin í bókinni eru um sjö-
tiu að tölu, enda er hún allstór,
um 10 bls. Mörg eru kvæðin tæki-
færisljóð, en veigamestu kvæðin
eru oifct út af þjöðsögum, svo
sem Álfkonan í st|einin!um, Silfur-
gjá, Stafnesbóndinn, Nautavað,
Narfi í Þembu o. fl. t mörgum
þeirra eru góðar náttúrulýsingar,
svo sem þessi visuorð:
Veltur bára um Borgarsund,
brimi þrunginn heyrist hvinur.
Skekinn vindi skelfur hlynur.
Válegt glymur vetrargrand.
Narfi í\ Pembu er eitt þrótt-
mesta kvæðið. Þar í pr þiessi karl-
mannlega vísa um sjómenn á
Stafnnesi:
Þeir námu gull úr gneipum
Þeim gamla Ægi karl.
Þótt kólga syði á keipum,
Frh. á 4. síðu.
Frumsýningin á miðvikudags-
kvöldið var mjög háti'ðleg. Áður
en sýningin hófst söng Karlakór
Reykjavíkur þjóðsönginn undir
stjórn Sigurðar Þórðarsonar, og
risu áhorfendur úr sætum sinum.
Að þes susinni mun Skugga-
Sveinn verða sýndur lengi.
V. S. V.