Alþýðublaðið - 27.02.1936, Blaðsíða 2

KMÍUDAGINN 27. FEBR. 1936
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
• •■'í;
TÍIAEITIÐ
Nýtt land
kemur út sex sinnum á ári
og kostar 5 kr. árgangurinn.
Næsta hefti kemur um
mánaðamótin marz—apríl.
Áskriftarlistar liggja frammi hjá:
ALÞÝÐUBLAÐINU,
Skrifstofu Dagsbrúnar og
Alþýðusambandi íslands.
Aðaldaizleikir
Slysavarnafélags Islands
(kvennadeildin)
verður haldinn að Hótel Borg, föstudaginn
28. þ. m. og hefst kl. 9 e. h.
Tvær ágætar hljómsveitir:
Borgarhljómsveitin og Aagé Lorange.
Aðgöngumiðar hjá verzl. Guðbjargar Berg-
þórsdóttur, Laugaveg 11, veiðarfæraverzl-
Yerðandi og Geysir, og hjá Eymundsen.
Skffafélag Reykjavfkur
heldur afmælbfagnað sinn í Skíðaskálanum laugar-
daginn 29. þ. ni Lagt verður af stað héðan úr bæn-
um í bíium kl. V: 30.
Áskriftarlisti lig ur frammi hjá formanni félagsins
herra kaupm. L. H. Miiller, Austurstræti 17, til föstu-
dags kl. 12 á hádegi.
Stjórnin.
Hitaveita Keyk-
Javikur mesta
nauðsynjamál
bæjarins,
Hitaveita til upphitunar er pað,
siem Reykjavíkurbæ liggur nú
nnest á. Hvernig sem á það mál
er litið, er það knýjandi nauðsyn
að hafist verði handa, þegar á
komandi sumri. Þrátt fyrir það
að virkjun Sogsins stendurnúyfir,
er þörfin fyrir hitaveituna jafn-
brýn. Við hitum aldrei Reykja-
vík upp mieð rafmagni, við lýs-
um, sjóðum og vinnum niieð raf-
magninu, en hitum upp með
hveravatni. Með hverju ári sem
líður bíða Reykvíkingar stórtjón
vegna vöntunar á hitaveitu. Við
brennum að minsta kosti einni
íuilljón króna á hverju ári til að
hita upp bæinn, med\ pví verdi,
rem N0 er á kolum. Þessu fé
fleygjum við út úr landinu að
ópörfu á hverju ári, og árlega
eykst upphæðin. Það munar um
mihna i gjaldeyrisvandræðunum.
Fyrir nú utan þann þrifnað og
þau ómetanlegu þægindi, sem
hitaveitunni fylgja. Ekkert fyrir-
tæki er jafn örugt fjárhagslega
og hitaveitan. Samfara aukinni út-
gerð og ræktun geta Reykvíking-
ar ekki ráðist í neitt til að auka
atvinnu nú í hallærinu, siem fljót-
ar og öruggar gæfi arð í aðra
hönd en einmitt þetta. Eins og nú
er komið verklegri þekkingu á
þessum -efnum, er það algerlega
óafsakanlegt ráðleysi, að draga
framkvæmd þessa fyrirtækis.
Og svo er annað.
íslendingar mega semiilega
reikm með yfirvofandi heims-
styrjöld. Öll Hkindi til að ekki
geti dregist lengur en til næsta
árs, að hún skelli yfir.
Ætli að bnezku kolin fari ekki
að hækka óþægilega i verði eftir
það? I síðustu styrjöld fór tonnið
ttpp í 300 krónur, ef ég man
rétt. Hvað siegir gjaldþol bæjar-
búa ium þetta? Hvað segir gjald-
eyrisnefndin ? Hvað segir bæjar-
stjóm Reykjavíkur og rikisstjórn
íslands? Ekki þarf að gera ráð
fyrir að verðið verði lægra nú.
Og það er jafnvel rnikið vafamál,
hvort við eigum kost á að fá út-
lend kol eftir að styrjöldin er
skollin á. Að minsta kosti er það
ærið nóg, sem kaupa þyrfti þá
til togaranna og alls annars, þó
að upphitun Reykjavíkur dragist
frá. Við ættum að læra af undan-
gienginni reynslu og vera nú bet-
ur undirbúnir en síðast, þegar ó-
sköpin dynja yfir næst. Vitanlega
er margt, sem íslendingar geta
gert til viðbúnaðar, ef þeir vilja
sýna fyrirhyggju. Hér er aðeins
minst á þetta eina.
Eins og nú standa sakir er at-
vinnuleysið mesta áhyggjuefni,
bæði hér og annars staðar. At-
vinnulaus alþýða biður um vinnu,
og skorturinn vofir alt af yfir.
Eitt mesta vandamál, sem ráðandi
menn þjóðfélagsins verða stöðugt
að glíma við, er þetta, að sjá at-
vinnulausurn mönnum fyrir vinnu.
Mestu örðugLeikarnir liggja í því
að finna verkefni, sem gefi fljót-
an og tryg’gan arð í aðra hönd.
Hér er, alveg einstœtt atvinnutœki-
fœri, par sem hitaveitan sr. Arð-
Urinn er fyrirfram vís, fljóttekinn
og öruggur. ÖIl atvinnubótaverk-
efni, sem hafa verið og eru á
döfinni, eru harla léttvæg á móti
þessu.
Frá hvaða hlið sem þetta er
skoðað, er það þýðingarmesta
málið, sem Reykvíkingar geta tek-
i‘ð á dagskrá. Það má kalla, að
það sé hreint og beint lífsspurs-
mál.
HagfræðiLega skoðað er það hið
glæsilegasta fyrirtæki. Frá heil-
brigðis og hreinlætis sjónarmiði
er það ómetaniegt. Atvinnuiega
séð ier það lífsnauðsyn.
ÞniAkur ófeigsaon.
festor-IsIeidÍDpr
102 ðra.
Elstur Islendinga í Vestur-
heimi er vafalaust Einar Guð-
mundsson í Cavalier, North
Dakota, en hann varð 102 ára
í janúarmánuði s. 1.
Hefir dr. phil. Richard Beck
skrifað grein um Einar Guð-
mundsson í Almanak Ölafs S.
Thorgeirssonar í Winnipeg fyrir
árið 1936. Segir Beck m. a. svo
í grein sinni:
„Einar er, eins og nánar mun
verða greint frá, Austfirðingur
að ætt og uppruna, og er svo
að sjá sem sumt fólk nái óvenju-
lega háum aldri austur þar . . .
Einar Guðmundsson er fæddur
að Koifreyjustað í Páskrúðs-
firði, Suður-Múlasýslu 29. jan.
1834, sonur þeirra hjónanny
Guðmundar Magnússonar og
Margrétar Pétursdóttur. Er
hann fæddist voru foreldrar
hans vinnuhjú hjá síra Ólafi
Indriðasyni og fyrri konu hans,
Þórunni Einarsdóttur, en árið
eftir fóru þau að búa að Brim-
nesi þar í sveit, og dvaldi Ein-
ar hjá foreldrum sínum fram
yfir tvítugs aldur. Voru þau
sex systkinin . . . Upp úr tví-
tugsaldri fluttist E. G. frá for-
eldrum sínum og varð vinnu-
maður á Hallfreðarstöðum í
Hróarstungu hjá Páli skáldi
Ólafssyni og fyrri konu hans,
Þórunni Pálsdóttur. Dvaldist
hann þar í 3 ár.
Þarna kyntist Einar Guð-
rúnu, dóttur Ásgríms bónda
Guðmundssonar á Hrærekslæk
í Norður-Múlasýslu, en Guð-
mundur Bjarnason og kona
hans, er einnig bjuggu á Hall-
freðsstöðum, en þar var þá tví-
býli, höfðu tekið Guðrúnu til
uppfósturs. Var Guðrún Einari
gefin 1860. Bjuggu þau að
Galtastöðum í Hróarstungu 17
ár.
Einar og kona hans fluttust
vestur um haf 1878 með syni
sínum Guðmundi. Voru þau
fyrst í Nýja íslandi, en fluttust
svo til Ilenselbygðar í Dakota
og bjuggu þau- Einár og kona
hans þar 34 ár. Er hún lést,
flutti Einar til Guðmundar son-
ar síns.
Undanfarin 15 ár hefir Einar
átt heima í Cavalier. Hann misti
sjónina 1928, en er að öðru leyti
við góða heilsu. Einar var dugn-
aðarmaður og bókhneigður og
lét félagsmál til sín taka um
lángt skeið.“
„Móðurjörðin hefir búið hann
vel úr garði,“ segir Beck um
hann í grein sinni, „að líkam-
legri hreysti, eins og fleiri land-
nemana íslenzku vestan hafs,
sem haldið hafa drengilega á
lofti merki íslenzks manndóms,
sjálfum þeim og þjóð þeirra til
sæmdar.“ (F.B.)
r
Oþægilegur
nágranni.
OSLO 25. febr. F.B.
Dómur var upp kveðinn í dag
í lögmannsréttinum í Fagernes
í Noregi í máli, sem hefir vakið
mikla athygli.
Mál hafði verið höfðað gegn
bónda að nafni Gudbrand Berge,
sem um langt áraskeið hafði
valdið íbúunum í bygðinni
Vestre Slidre skelfingu með
starfsemi sinni, þ. e. sent ýms-
um nafnlaus hótunarbréf eða
bréf með ýmiskonar upplognum
og fölskum ásökunum.
Ákærði var sekur fundinn um
14 af 17 kæruatriðum. Hann
var dæmdur í 18 mánaða fang-
elsi og missi borgaralegra rétt-
inda um 10 ár.
Þegar dómur hafði verið upp
kveðinn lýsti Berge sakleysi
sínu og brast í grát. (NRP).
Ný siellvirki ð enska
herfiotaiim.
LONDON 25. febr. F.U.
I morgun var opinberlega frá
því skýrt í Englandi, að kom-
ist hefði upp um skemdarstarf-
semi á enskum tundurspilli í
Chatham.
Fyrir viku varð einnig upp-
víst um skemdir, sem framdar
hefði verið á herskipinu „Cum-
berland", sem einnig lá í Chat-
ham. Uppvíst varð um tvær
slíkar tilraunir skemdarstarf-
semi í desember.
Til Hornafjarðar
ieru nú nýlega komnir tveir
Austfjarðabátar, Friðþjófur frá
Eskifirði og Auðbjörn frá Norð-
firði. Friðþjófur réri í dag og
fiskaði 4 skippund. Áður hafði
vélbáturinn Björgvin róið þrisvar
sinnum, isn fiskað lítið, enda eru
látlausir stormar. (FC.)
100
Grímubúnmgar
eru til leigu.
Herrahattar
litaðirogbreytt
i móðins dömu-
hatta.
HATTÆSAUMASTOFAN
Laugaveg 19. Sími 1904.
í ‘smááúglýsingar j
! ALÞÝÐUBL AÐSIN S j
FASTEIGNASALA
JÓSEFS M. THORLACIUS
er í Austurstræti 17. Sími 4825.
2307 er símanúmerið hjá
Ódýru fiskbúðinni, Klapparstíg
8. —
Bálfaraiélag Islands.
Innritun nj'rra félaga í Bókaverzlun
Snœbjarnar Jónssonar. Argjald kr. 3.00
Æfitillag Itr. 25,00. Gerist félagar.
Sparið peninga! Forðist ó-
þægindi! Vanti yður rúður í
glugga, þá hringið í síma 1736,
og verða þær fljótt látnar í.
Tveir heitir réttir með kaffi
á kr. 1,25. Matstofan, Tryggva-
götu 6.
4 herbergja íbúð til leigu.
Sími 2501.
Stúlka óskast í vist, sem
fyrst. Sími 9069.
Odýrar
kvenregnypur
og drengja og unglinga
rykfrakkar.
SokkabAðin
Laugaveg 42.
Þægileg
erfðafestueign
nálægt Sundlaugunum er til
sölu, með mjög þægilegum
greiðsluskilmálum.
Upplýsingar gefur Skúli Guð-
laugsson, Hverfisgötu 106 A.
E. PHILIPS OPPENHEIM:
I spilavitinu.
1. KAPITULI.
Sir Hargrave Wendel, barón og sveitahöfðingi,
mikilsmetinn maður í f jármálaheiminum, hallaði sér
upp að arinhillunni í biðstofu nafkunns læknis í
Harley Street, og skemti sér við að skoða gamalt
eintak af Punch. Hann var maður hár vexti og
grannvaxinn, skarpleitur, hörundslitur brúnn og
augun gráblá. Á þunnvanganum var hárið ofurlítið
farið að grána, að öðru leyti var ekki hægt að sjá
það á útliti hans, að hann væri orðinn 39 ára gamall.
Hann var aleinn á biðstofunni — og stakk ein-
kennilega í stúf við hið þungbúna umhverfi og virt-
ist alls ekki eiga þar heima, því að hann var ímynd
hreystinnar, og var auðséð að hann var eigi haldinn
af kvíða þeim, er venjulega gagntók sjúklinga, er
biðu eftir viðtali við Sir James Harridge lækni. Þvert
á móti varð hann með ánægjusvip við bendingu dyra-
varðarins um að ganga inn í lækningastofuna.
Læknirinn, sem var samanrekinn og stórskorinn,
hvasseygur og brúnamikill, leit upp, þegar hann kom
inn og benti honum að setjast.
„Fáið yður sæti hr. Hargrave“, mælti hann. „Hvað
get ég gert fyrir yður? Það virðist ekki vera mikið
að yður.“
„Ég held nú raunar að það sé ekki“, svaraði
Wendel og hagræddi sér í sjúklingastólnum. -—
„Fyrir hálfum mánuði var ég á veiðum og fekk þá
slæmt áfall á vinstri hliðina. Síðan hefi ég fengið
eitt eða tvö köst og Dudley — staðarlæknirinn —
taldi skynsamlegast að leita til yðar.“
Læknirinn kinkaði kolli. — „Farið úr treyjunni
og vestinu", sagði hann.
Um hálfri klukkustund síðar gekk Hargrave
Wendever gegnum skrauthlið hússins í Harley Street
og staðnæmdist á tröppunum.
„Viljið þér, að hringt sé eftir vagni fyrir yður,
herra minn,“ spurði dyravörðurinn, án svipbreyt-
inga.
„Þakka yður fyrir, ég ætla að ná í hann á leið-
inni,“ svaraði Hargrave.
Hargrave reikaði niður götuna —, sömu götuna
og áður, og beggja vegna voru húsin nákvæmlega
hin sömu og áður, regnið hið sama og þunglama-
legt loftið hið sama. Og þó fanst honum þetta alt
vera sér svo undur f jarlægt, rétt eins og hann væri
kominn í ókunnugt land, þar sem hann að vísu væri
sjónarvottur að einhverju, sem hann þekti, en þó
tilheyrði raunverulega lífi einhvers annars. Hinn
dapurlegi úrskurður læknisins hefði getað átt við
einhvern annan, í skáldsögu hefði hann getað lesið
um slíkt, án þess að komast við, en að úrskurður-
inn gæti átt við sjálfan hann, það var lítt hugsan-
legt og næsta óskiljanlegt, eins hraustbygður og
heilsugóður og hann ávalt hafði verið. Hann gekk
hugsandi eftir breiðri gangstéttinni og rétti ósjálf-
rátt upp hendina, þegar hann kom auga á vagn.
Hann hallaði sér aftur á bak í vagninum og reyndi
að hugsa. Hann kallaði fram í hugsun minninguna
um slysið, er hann ætlaði að láta hest sinn stökkva
yfir skurð, er reyndist breiðari en honum hafði sýnst
í fyrstu. Hann hafði fallið af baki, sortnað fyrir
augum og snöggvast mist meðvitundina. En að ör-
stuttri stund liðinni hafði hann raknað við og þrátt
fyrir þetta ætlaði hann að hafa kveldboð með vinum
sínum, en var talinn af því!
Og nú — hvað var það eiginlega, sem læknirinn
hafði sagt við hann — já hann, Hargrave Wendel,
og engan annan. Það var ótrúlegt, hræðilegt!
Um kvöldið hafði Hargrave Wendel boð inni í
íbúð sinni, Bsrkeley Square, fyrir þrjá gamla skóla-
bræður og vini. Á hægri hönd hans sat Philip Gorse
prestur með framkomu fágaðs nútímamanns, óvenju
mikill starfsmaður, svo að orð var á gert. Fyrir fá-
um árum hafði hann tekið að sér prestþjónustu í
fátæklegri kirkju og hjá fámennum söfnuði í
Lundúnaborg, en nú var svo komið að kirkja hans
fyitist áheyrendum þrisvar sinnum á hverjum sunnu-
degi og auk þess á tveim rúmhelgum dögum. Hann
hafði til að bera þá hæfileika, er miklu varða — var
í senn alvöru- og mælskumaður — með megnri fyrir-
litningu á táli og hégómaskap. Hann var maður svip-
hreinn og frekar snotur, vel rakaður og með skarpa
andlitsdrætti, augun skýr. Hann var í venjulegum
samkvæmisfötum, gerðum eftir nýjustu tízku og
með látbragði kurteisinnar svaraði hann gestrisni
húsbóndans. Við hlið hans sat svo Edward lávarður
Pellingham, ungur maður, er fengist hafði við stjóm-
mál, skemtinn og með löngun til að njóta lífsins. Sá
síðasttaldi. samkvæmisgestanna, John Marston, var
bústinn, sællegur og velmegandi með ljósgult aftur-
kembt hár, hluthafi í firma víxlakaupmanna, er stofn-
að hafði verið af langafa Hargraves, og hann sjálfur
átt hiutdeild í fram að síðustu. — Þeir höfðu verið
að ræða um hinn mikla sigur Philips Gore, og á með-
an hlé varð á samtalinu bar Hargrave upp fyrir hon-
um þessa spurningu: — „Segðu mér Philip, hefirðu
aldrei reynt að gera þér grein fyrir, af hvaða ástæð-
um fólkið þyrpist svona til þín. Að sjálfsögðu vitum
við það allir, að þú hefir mælskugáfu — það vissum
við þegar í Oxford — en eitthvað fleira hlýtur að
koma til greina. Mælska einvörðungu finnur fyrst og
fremst hljómgmnn hjá þeim, er ímyndunarafli eru
gæddir, en mér er sagt, að áheyrendur þínir séu úr
þeim flokkum manna, er einna örðugastir eru viður-
eignar — smákaupmenn, skrifarar og stúlkur, sem
stunda misjafna atvinnu í borginni.“ — „Eitt af því
sem augunum mætir hér í Lundúnaborg er aragrúi
fólksins, sem þyrpist í kirkju á sunnudagskvöldin,“
sagði Marston. — „Ég þekki náunga, «r sleppir kvöld-