Alþýðublaðið - 19.02.1937, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 19. FEBR. 1937.
AJL' Þ Ý Ð U BL'ABIí)
EITSTJORI;
ðr, S. VÁLBHffiÆABggew
RITSTJOErís
AlþýðBhðBÍBB.
iaragiaiígise 2r& Sragðlfnfatwíll/
AFORHIÐiLAi
Alþ/QohtalnB.
f«BjK»ncm írfi
fðlMAJE;
«800—4808.
W; MgrnÍQela, BUgiS'sijBgaS
■#®1: áltstjðm „(faxtleadsr tgf&m-
rni: Hitstjörl.
"" ¥«í*.j. S. VUhjaimss. ÍjfewJjR.-
f. S, IgtoSsi;;.
Hverlir rðða i Kieid-
dlfsmðlinfl?
i JÓÐIN veit nú hvernig komið
er viðskiftum Kveldúlfs við
bankana, hún veit að hann skuld-
ar nær 7 milljómum króna og
vantar minst 2 milljónir til að
eiga fyrir skuidum, að víxlar
luvns hafa legið í óreiðu í nær
því ár 0|g engir vextir hafi veriði
af peim greiddir allan þann tima,
að dregið hefir verið út úr rekstri
hans' minst 2 milljónir kr. á sið-
ari árum, að hann borgar einum
manni 25 pús. kr. á ári í eftir-
laun, að hann hefir borgað 5 til
6 framkvæmdastjórum um og yf-
ir 20 þús. kr. árslaun hverjum,
o;g að hanm hefir lánað pessum
sömu möninum nær 1/2 inillj. ,kr.
af. fé bankanna og pað vaxta-
laust.
Almenningur spyr dag eftir
dag hvernig sé háttað stiórn
Landshankans, sem að mestu
Leyti her ábyrgðina á hinum
taumlausu lánum til Kveldúlfs og
enn hefir ekki sýnt pann mann-
dióm að krefjast gjaldprotameð-
ferðar á pessu marg|gjaldprota
fyrirtæki.
Stjórninni er pannig háttað:
Alpingi kýs 15 manna hanka-
nefnd. Sú nefmd er nú skipuð 3
Alpýðuflokksmönnum, 5 Frarn-
eóknarmönnum, 6 Sjálfstæðis-
mönnum og einum Bændaflokks-
manni. Bankaneifndin kýs banka-
ráð, pað er skipað 2 Framsóknr
armönnum, peim Jónasi Jónssyni
Brejtiggariar ð alpjfðDtrvgglngBnnm
verða lagðar fyrir Alplngi innan skamms.
Þjóðin væntir þess að gallarnir verði sníðnir
af Iðgunnm svo að þau nái fnllum árangri.
"PRYGGINGAMÁLIN eru I fremstu röð peirra mála, sem
hljðta að koma til umræðu og úrslita á því alþingi, sem
nú er saman komið. Þó er ekki nema eitt ár sfðan alþingi tók
þau mál til rækilegri meðférðar en nokkru sínni áður og setti
víðtækari lög í þésjsu efni en áður hafa þeksjt hér á landi.
Það má fuliyrðia, að lögin um
álþýðuíryggingar, sem sett voru
á dlðasta alþingi, hafi verið ein
merkusjtu Iög, sem sett hafa verið
hér á landi og jafnframt hin
vandasiömustu að setja og semja.
Þiað imninu því ekki hafa verið
margir meðal þiegmanna, fslem
1 gengu þesp duldir, að hér var að;
einsi um byrjun að ræða og að
j eftir að búið væri að réyna lögin
; í framkvæmd yrði að taka þau
' til nýrrar athugunar og s;níða af
þeim gallana og fullkomna þau,
svo að þau gætu náð fullkomn-
! ‘
. og Jóni Ámasyni, sem er for-
ma’ður þess, 2 Sjálfstæðismönn-
um, peim Ólafi Thors og Magn-
úsi Jónssyni, og einum Bænda-
flokksmanni, Helga Bergs.
Bankaráð ræður 3 bankastjóra.
Þessu fyrirkomulagi má líkja
, yið fyrirkomulag hluíafélaga,
| svara þá bankastjóriarnir til fram-
, kvæmdastjóra, bankaráð til fé-
; laigsstjórnar og bankanefndar-
fundir til hluthafafunda. Af pessu
verður ljóst, að bankastjórarnir
hljóta að bera öll meiri háttar
knál undir hankaráð, en pað getur
aftur, pegar stórmál eru á ferð-
inni, skotið peim til bankanefnd-
| ar. Fjármálaráðherra hefir vald
,til að víkja bankastjórum frá
| störfum, ef hann telur ástæðu til.
i Þannig er þá stjórn bankans
háttað í höfuðidráttum. Til pess-
arar stjórnar beinir þjóðin nú
peirri kröfu, að hún bindi enda á
pann mesta svindilferil, sem far-
inn hefir verið á íslandi. Þeih
menn í pessari stjórn, sem bregð-
ast trausti pjóðarinnar, munu
sæta pungum dómum.
um árangri og orðið þjóðiuni til
blesjsunar, eins og þeim var ætl-
að að verða.
Alþýðuflokkurinn, sem lengst
hafði haft alpýðutryggingarnar á
stefnuskrá sinni og mest barist
fyrir peim, lýsti því og yfir,
kvöldið, sem lögin voru sampykt
á alpingi, að ýmsu leyti öðru
vísi en flokkurinn ætlaðist til, að
hann lit'i að eins á pessi lög sem
grundvöll til að byggja á og að
nú pegar hæfist baráttan fyrir
pví að breyta peim í fullkomnari
átt.
Þessa baráttu hefir Alpýðu-
flokkurinn og hafið.
Við framkvæmd alþýðutrygg-
ingalaganna hafa ýmsir gallar
komið í ljós; er hér pó átt við á-j
gallana á löjgunum sjálfum, en
ekki pá, ,sem búnir eru til af
peim, sem valist hafa til aÖ fram-
kvæma hinar ýmsu gneinar
peirra.
Stærstu gallarnir hafa komið
fram í hinum almennustu grein-
úm trygginganna, elli- og sjúkra-
tryggingunum.
i
j Áður en síðasta ping Alpýðu-
sambands Islaruds kom saman í
nóvember höfðu ýms verkalýðs-
; fé'lög tekið tryggingamálin til
| nýrrar meðferðar, rætt pau og
reynslu pá, sem fengist hafði af
byrjun arframkvæmdum peirra og
gert tillögur um nauðsynlegustui
bneytingarnar á peim. Fulltrúaráð
verkalýðsfélaganna hér í bænum
hafði og rætt málið og skipað
nefnid í pað, sem starfað hefir
undanfarið, og loks skipaði Al-
Þýðusambanidið nefnd í málið,
sem skilaði áliti á þinginu, er
síðan var visað til sambanlds-
stjórnarinnar og pingmanna
flokksins til frekari athugunar.
Atvinnumálaráðherra Haraldur
Guðmunidsson bað síðan þá
menn, sem upphaflega siömdu
lögin, pá Brynjólf Stefánsson,
Sigfús Sigurhjartarson og Þórð
Eyjólfsson, að taka lögin til nýrr-
ar athugunair og gera tillögur um
nauðsynlegar b'reytingar á peim
með hliðsjón af þeirri reynslu,
sem fengist hefir af lögunum,
siðan p,au komu til framkvæmda.
Þannig hefir af ýmsurn aðilum
verið unnið að breytingum á al-
pýðutryggingalögunum unidanfar-
ið, og munu peir allir vera í
pann veginn að ljúka störfum,
enda er nú alþingi komið saman
og breytinigarnar verða að fara
að leggjast fyrir pað.
Það er áreiðanlegt, að öll pjóð-
in bíður þes,s með ópreyju, að
sjá hvaða meðferð pessi merku
lög fááalpingi. Allir vænta pess,
að pær breytingar verði gerðar á
lögunum, sem fullkomni pau og
verði til þesis að pau verði al-
menningi meiri vörn en er.
Alpýðuflokkurinn hefir tekið á
sig ábyiigðina á pessum lögum.
Hann veit að þau eru hin merk-
ustu lög, sem sett hafa verið, en
honum er jafnframt ljóst, að
gagngerðar breytingar verður að
gera á lögunum til pess að pau
geti komið að fullu gagni og
orðið „frelsjsskrá íslenzkrar al-
pýðu“, eins; og merkur maður
komist að orði fyrir nokkrum ár-
um.
Þess er líka að vænta, að í
þes,su stórmáli sé hægt að finna
beztu lausWna og að hinir stjórn-
málaflokkarpir láti ekki pólitískt
hatur sitt á AlpýðufIokk(num, sem
borið hefir málið fram, verða til
peas að koma í veg fyrir hi,nar
nauðsynlegustu breytingar. Það
er pegar vitað, að prátt fyrir
ált, sem gert hefir verið til að
tortryggja lögþi og gera pau ó-
vi.nisæl, pá hafa pau þegar náð
viinisiældum pjóðarinnar, og að
hú(n hefir fullan skilning á pví,
að pessi lög purfa endurbóta við,
og að pað er qngin isönnun fyrir
óhæfjni alpýðutrygginga yfirleitt,
pó að á fyrstu lögujnum og fyristu
framkvæmdum peirra séu gallar,
sem dragi úr gildi peirra. ís-
le.nzka pjóðin er pegar orðin
fylgjendi tryggingum. Hún hefir
nú í hálfan annan áratug verið
vottur að peirri baráttu, sem Al-
pýðuflokkurinn hefir háð fyrir t.
d. slysatryggfngum sjómanna og
verkamapna og allir hafá pegar
séð til hve mikillar blessuinar
pessar ríkistryggingar hafa orðið.
Það væri dekkra u;m að litast
á heimilum margra sjómainns-
ekk,nanna núna, ef pær trygging-
ar hefðu ekki verið, fleiri börn
hefðu verið sliti,n frá brjóstum
mæðra sipna en raun er á, hefðu
pær ekki verið lögfestar. I pessu
sambaimdi má geta pess, að á síð-
asta ári greiddi slysatrygging rík-
isins kr. 242 060,00 í dánarbætur
vegpa 61 sjómanns, eða um 4
pús. kr. að meðaltali vegpa hvers.
Geta állir gert ,sér í hugarlund
hve mikil hjálp þetta hefir verið
fyrir ekkjur,nar og börn peirra.
Er pó einnig eftir að fullkomna
pessar tryggingar. Baráttan fyrir
þessum tryggingum tók pó mörg
ár og pað sýmdi sig í peirri bar-
áttu, hve mikið var áunnið pegar
grunidvöllurinn var fenginn, pó
að hann væri ófullkominn.
Einis er með alþýðutrygging-
arnar, og pess verður að vænta,
að almenningur fylgist vel með
því, sem gerist í peim málum,
pví að takmarkið er að koma á
hagkvæmum sjúkra- og elli-
tryggingum, sem verði fátæku
fólki að miklu gagni, svo að pað
purfi ekki lengur að fara á von-
arvöl, pegar sjúkdóma eða elli
ber að.
KÁUPM.HÖFN í gærkvieldi. FO.
Á skinniauppboði Grænlands-
verzlunarinnar í dag varð verð-
hækkun, siem nam til jafnaðar
30<>/o miðað við verð á uppboði
sem haldið var á sama tíma í
fyrra.
Sólheimar i Grlmsnesl.
v. B
Hœll handa lávlts bðrnam.
Eftir dr. Matthias Jónassoo.
1» ,ÉR ISLENDINGAR erum tví-
" mælalaust eftirbátar annara
menningarpjóða á sviði uppeldís-
iins. Þó gætir nú á síðari árum
nioklkurrar framvindu, í þessum
efnum. Athygli vior beinist smám,
saman að uppeldismálunuim, og
ioss vierður pýðiing peirra ljósari.
Ánangurinn er sýnileg framför,'
pótt hienni séu óineitanliega siam-
fara allharðir vaxtarverkir iog
aðrir kvillar gelgjuskieiðsins.
Hinn ótvíræSasti vo“ur pessatar
próunar er sá, að vér finnum ný
svið og vierkefni uppeldisins, sem
áður var enginn gaumur gefinn.
Það er auðskilið, að slíkar ný-
ungar mæta misjöfnum skilningi
í fyrstu og eiga lítilli saniúð að
fagna hjá lalmenningi, unz þær
haf,a ápreifanlega sannað tilveru-
rétt siinn. Hinir fáu, siem finna ný
viðfangsiefni, eru gæddir óvienju
næmum skilningi á pörfum fé-
lagshei 1 dari.nh.ar, en sljór fjöldimn
parf oft æði langian tíma til að
átta sig á nýmælunum. Það er
jafnviel ekki fátitt, að kjarnmiklir
frjóangar af pessu tagi krókni í
inepju almienns skilningsleysis.
Eitt slikt nýtt viðfangsefni fanin
un,gfrú Sesselja Sigmundsdóttir í
uppeldi fávita barma, siern hún
fuefir helgað ævistarf sitt. Hú;n las
piessa nýung út úr brennandi niauð-
syn ahniennings, hieyrði hana; í
lorðvana hrópi óhamingjusamra
foreldra, skildi haniá í umkomu-
lieysi aumiustu smælingjanna. ör-
lagaprungin viar sú ákvörðun, að
fylgja kalli pessiarar nauðsynjar.
Því að pað stiarf, sem hér lá fyrir
hiendi, krefst næms skilnings og
takmarkalausrar fórnfýsi, ien ier
goldið með meira skilningsleysi
og vanpakklæti ien flest önnur.
Síðan 1930 hefi ég heyrt fávita-
hælisins að Sólhieimum getið, og
bárust mér lum pað ýmisir dómar,
bæði itil lofs og ilasts. Ég er
pannig gerður, að ég legg ekiki
trúnað á hvierja kviksögu, sem
bierst mér til eyrna, en hinu get
ég ekki neitaði, að mér gerðist
allmikil forvitni á að kynnast hæl-
iinu af eigin reynd. Þessa viair pó
lengimn kostur í btnáð, með pví að
ég dvaldi erlendis. En orðrómur-
inn hélt áfram að koma við hjá
mér endrum og eiins á yztu hring-
flerðum sínium.
Af pessum ástæðum var mér
tækifærið mjög kærkomið, er
fræðslumá’astjórnin fól mér á síð-
astliðnu hausti að skioða Sólhieimia
hælið og gefa nákvæma skýrslu
um pað. Loks gafst mér kostur á
að mynda mér rökstudda stooðun
um pessa margumræddu stiofnun!
Aðstæður mínar voru hánar æski-
iegustu. Ég þekti engan starfs-
mann hælisins, iog enginn pieirra
pekkti mig. Persónuleg velvild
eða óvild gat því etoki hiaft áhrif
á niðurstöðu rnína. Ég befi sjálf-
ur áhuga fyrir uppieldi vanheilla
barna; að vísu hiefi ég ekki lagt
sérstaka stund á pau fræði, en
samt hefir sex ára námi í uppeld-
isvísindum veitt rnér pá almennu
þiekkingu, að ég má teíjast dóm-
bær um slík efni. Minsta kiosti
væir,:i ég pess, að ýmsir heiðraðir
sögumenn mínir virði mér ekki til
verri vegar, þótt reynsla mín
kunni á einhvern hátt að koma í
bág við ályktanir þeirra.
Sólhieimahælið stendur í kvos
eínni mikilli rétt hjá vatinsauðgum
hver, í skjóli fyrir vindum flestra
átta. Manni verður einkar star-
sýnt á þrilypt grátt stieinhús með
miklum gluggum. Þetta er heimili
fávita barnanna, og hafast par
einnig við yfirhjúkrunailkonan og
eftirlitsstúlkur. 1 öðru húsi, ekki
all-fjarri,, býr flest starfsfólk hæil-
isi'ns, og á par beima önnur deild
handa börnum úr siðflerðilega
spilltu umhverfi. Um hina síðar-
nefndu deild verður etold rætt í
grein pessari. Hverinn hitar bæði
húsin og sömuleiðis allt vatn, sem
með þarf. Neyzlulindin er leidd
,gegn um hanin. Er pví ávalt jafn
og pægiiegur hiti, s-em er einkar
áriðandi fávitum, aem ekiki geta
sagt til líðaniar sinnar, en eru
afar næmir fyrir smávægilegustu
breytingum. Hælið rekur bú með
12 kúm, ræktar mikið af kartöfl-
um iog allskonar káltegundum,
svo að vel má heita séð fyrir
næringarpörf barnanina, að því
sem hælið sjálft getur framlei tt.
Ennpá vantar raflýsingu og síma;
veldur pví fjárstoortur, en pó er í
ráði að bæta sem bráðast úr pess-
ari vöntun.
Þegar ég stooðaði hælið voru í
pví 14 fávitar, á aldrinum 4—30
ára. Það er auðséð, að peim líður
svo viel, sem heilbrigðisástæður
þieirra framiast leyfa að vænta,
og á síina vísu eru pau elsk að að-
hlynnendum síntum. Flest peirra
eiga s-ér enga von til fulls bata,
allra sízt auðvitað paiu, sem hálf-
stálpuð komu á hæliði, og sem
þes-s vegna er orðið erfiðast að
hjálpa. Starfsfólk hælisins er sér
pess meðvitandi, að margir skjól-
stæðingar p-ess eru ólæknandi, og
pví ekkert annað að gera ien að
hjúkra þeim og láta peim líða svo
vel, sem kostur er á, meðan þeimi
endist lífið. En með aðdáainliegu
ástríki og óþreytandi polinmæði
er lögð rækt við jafnvel hi,nai
minstu proskamögulelka. Það
parf heldur ekki mikla skarp-
skyggni ti;l að sjá. að sum b,arn-
anna hafa tekið hröðum framför-
um, ef miðað er við pað ástand,
sem þau komlu í til hælisiins. Hér
er ekki rúm til að ræða náið um
hvert einstakt barn. Þó skulu ör-
fá dæmi nefnd. Af nærgætni við
aðstandendur nefni ég aðeins upp
hafsstaf skírniarnafns barnains.
S. er 4 ára; toom á hælið 1935;
var hrædd og kvekkt og sí-grát-
a-ndi. Eftir ledns árs hælisvist er
barnið orðið frjálslegt og bros-
andi.
S. E. er 7 ára. Kom á hælið
1934. Barnið kunni iefkki að ganga,
pegar það kom, en er nú milkils
til búið að læra piað.
E. er 14 ára. Kom á hælið 1933.
Barnið var mjög illt viðureignar,
piegar pað kom á hælið, og mál-
laust að öðru en því, að pað
kunni að blóta. Nú getur pað vel
gert sig skiljanlegt og gerir idjóð-
fallshreifingar með sálrænni þátt-
töku.
G. er 6 ára; toom á hælið' í júlí
1935 og pjáðist pá mjög af
krampaflogum, en er nú batnað.
Barnið var algerlega mállaust -er
pað toom, en er nú á góðri leið
að læra málið. Áður 1 eit pað
aldrei á pann, sem tialaði við pað,
eins og það skynjaði eltki návist
hans, nú þekfcir það fólkið, sem
umgengst pað. (Aldur barnanna
miðast við okt. 1936).
Af þessum dæmium ætti að vera
Islenzk mðlverka-
sýniag i Bergen I
aprfl og maí.
MálverMn verða flntt héðan
ðkeypts afBersenska félafltnn
Samkvæmt tilmælum fréttastof-
íunnar hefir fréttaxittari útvarps-
ins í Kaupmannahöfn sent fé-
lagsdieild Niorræna félagsins í
B-ergen fyrixspum lum fyrirhug-
aða sýningu íslenzkra listavexfca
þar í boiginni og hefir fréttastof-
unni nú borist svohljóðandi bréf
frá félagsdeild Norræna féiagsins
í Bergen undirritað af formanni
deildarinnar.
„Hugmyndin |uni íslenztoa mál-
verkasýningu er fyrir löngu kiom-
i;n upp í félagsdeild Norræna fé-
lagsiins i Bergen. Eftir að vér
höfðum fullvissað oss um að slík
hugmynd myndi mæta samúð á
íslandi var tekin upp samvinna
við Listviinafélagið í Bergen og
befir boði Norræna félagsins og
Ldstvinafélagsins verið tekið með
gleði í Reykjavík.
Sýningin verður opnuð í Beig-
en í fcring um 22. apríl og verður
iopi|n í 3—4 vikur. Lástvinafélag-
j,ð í Biergen hefir heindlað sýning-
unni 3 stærstu sýningarsali sína
ímeð 360 fermetra gólffleti. alls.
Bergenska eimskipafélagið hefir
samkvæmt tilimælum Norrænu fé-
lagsdieildarinniar í Beigen ákveðið
að flytja listaverkin ófceypis. Ot-
gjöld í sajmbandi við sjálfla sýd-
inguna, par á meðal vátrygging-
aSrgjöld verða greidd af Listvina-
flélajginu í Biergen.
Nieflnd verður skipuð til pess
aíð sjá um sýninguna og verða
í henni, flormenn beggja hinna að-
urnefndiu félaga og ýmsir af
belztu mönnium bæjairins. Þessi
nefnd mun sjá um að við opnuin
sýningaírinnar flari fram viðeig-
a;ndi hátíðahöld. (FO.).
Dr. Niels Nielsen
heldur fyrirlestiur um ísland >og
Vatnajökulsran.nsóknir sínar við
Iháskólann í Pjarii,s í |næstu viku.
(FO.)
j orðið ljóst, að með stakri um*
hyggju og kostgæfni má ná
nokkrum framförum hjá peim
börnum, sem ung tooma til hæl*
isins Um hin gegnir öðru máli,
sem sökum vanþekkingar, rækt-
arleysis iog erfiðra heimilisá*
stæðna hafla glatað öllum þroska-
möguleitoum. Sem dæmi um pau
má nefna T. Hún var 30 ára,
pegar hún toom á hælið, er mein*
laus og góðlynd- að öllum jafn*
aði, en annars að öllu lítoarf dýri
en manni. Undir höndum elsk-
andi floreldra varð smám saman
úr pessu fávita barni, mállaius,
urrandi ófreskja, sem mörgum ó-
glöggum gesti mun standa hinn
mesti stuggur af. Slík dæmi eru
átakanleg sönnun pess, hve brýn
þörfin er orðin á almennu hæli
handa slíkum börnum. Ungfrú
Siesselja á miklar * piakkir skilið
fyrir að hefjast handa um petta
mál á svo myndarlegan hátt, sem
raun ber vitni um. Auðvitað er
stofnun pessi ennpá í bernsku,
og ýmislegt skortir, sem eeski-
legt væri. Þó er það einungis
fjárskorti að toenna, en hvorki
vanþ'ekkingu né framtiaksleysi.
Er 'vonandi, að úr pví rætist
í framtíðinni. Húsrými hælisins
er hvexgi nærri fullskipað, heldur
liggur ein hæð pess með öllu
ónotuð. Er pað auðvitað Cfjár-
hagslegt tjón fyrfr hælið. Að vísu
Hgfifur fjöldi umsókna um innft
(Frh. á 4. síðu.)