Alþýðublaðið - 22.03.1937, Qupperneq 2

MXNUDAGINN 22. MARZ 1937.
KBHfSQBflWHIB
A
Landbúnaðar
Ræktunar og mennlng-
armál í Reykjavik.
Eftir Oskar B. Vilhjálmsson.
Æskulýðurinn og garð-
yrkjan.
Síðan aö kreppan fyrir alvoru
herti á tökunum og hristi alt
verzlunar- og atvinnulíf úr sin-
um náttúriegu skoröum, hefir
spumimgin um Hagkvæma hjálp
til handa atvinnulausum æskulýð
stöðugt orðið alvariegri. Hér hef-
ir verið gert ýmislegt i þessu
augnamiði, og ýmsar leiðir ver-
ið reyndar til iausnar þessu
vandamáli, og er það mjö.g þakk-
arvert. Eitt atriði þessu viðvíkj-
andi virðist þó alllitið reynt og
athu.gað, en það er garðyrkjan.
Að vísu hafa einnig verið stigin
spor í þessa áttina, t. d. með
æskulýðsnámskeiöum á lýðskól-
unum (Laugarvatni o. v.), en þau
spor eru alt of fá.
Ég hefi reynt að athuga mál
petta eftir föngum og hefi m. a.
kynt mér svipaða starfsemi í
Danmörku og Noregi. I Dan-
mörku er t. d. ,,Det landökono-
miske. Ungdomsarbejde“ mikils
meti'ð og hefir það unnið mikið
og þarft verk á þessu sviði. Víð-
ast hvar eru hreyfingar þessar
sniðnar eftir noröur-amerísku
hreyfingunni ,,Boys‘ and Girls'
Club-Work“ og oft í samráði og
með stuðningi frá International
Education Board (I. E. B., eins
konar deild af Rodíefeliersjóðn-
umy Að vísu eru hreyfingar
þessar sniðnar með almenna
jarðrækt og landbúnað fyrir
augum, en það mætti án efa
nota margt af aðferöum hreyf-
ingárinnar.
Það liggur mjög nærri að ætla,
að hagnýt jarðrækt (garðyrkja)
geti að fullu íio.tið sín sef.i at,-
vinru'eysishjálp handa æskulýðn-
um. Vitantega er ekki vandalaust
að skipuleggja slíka starfsemi
þannig, að hún komi að fullu
gagini. Leiðirnar, sern fara má,
eru margar, en í öllum tilfellum
verður að sjá þátttakendunr fyrir
landi. Það mætti hugsa sér starf-
sernina þannig:
Þáttakendum er skift i flokka.
Hver þátttakandi fengi um 600
til 800 fermetra af byltri jörð til
afnota. Starfsemin byrjaði með
nokkrum leiðbeinandi erindum,
áður en hið verklega byrjaði.
Þátttakendum væri séð fyrir fræf
útsæði, áburði og áhöldum, ann-
að hvort seni „styrk“ eða þá
eins ódýru verði og uní væri, og
þá sem „lán“, þar til uppskera
fengist. .
Síðan yrði hver og einn að
rækfa sitt garðstæði sam'kvæmt
arðvænlegri og hagnýtri áætlun,
eftir beztu getu og undir Leið-
sögn kunnáttumanns. Ef til vill
mætti veita þátttakendum ein-
hvern lítilsháttar styrk yfiir sum-
arið, en að öðru leyti kæmi upp
skeran, að frádregnum einhverjum
lítilfjörlegum kostnaði, í styrks
stað. Vitanlega yrði að sjá um
sölu afurðanna, yrði þess óskað.
Að loknu starfsári (sumri) væru
svo haldin nokkur erindi og um-
ræ'ður haf’ðar um árangurinn.
Þetta mun ein einfaldasta leið-
in í stórum dráttum. Starfsemi á
þennan hátt væri án efa mjög
vel íramkvæmanleg. Þátttakendur
ynnu beinlinis fyrir sér og fengju
auk þess sinn hlulu af ágóðanum.
Þeir fengju um leið tækifæri til
þess að dæra undirst.öðuatriðin í
hollri og gagnlegri iðn - garð-
yrkjunni. Þeir fengju tækifæri til
heilbrigörar félagslegiríar sam-
vinnu, líkamlega og andlega. Þeir
fengju verkefni til að glíma við,
verkefni, sem myndu krefjast full
kominnar umi ugsunar og sem
Par af leiðandi gæfi þátttakend-
um þá tilfinningu, að I>eir heföu
kalli að gegna.
Það væri ekki i r vegi, a'ð jmtta
málefni yrði tekið til rækilegrain
athugunar af hlutaöeigendum og
helzt þannig, að þa'ð komist í
framkvæmd nú í suirar. Ólíklegt
þykir mér, að undirtektir æsku-
lýðsins láti á sér standa.
Garðyrkjan, lennaraskól
inn oy Kvennaskólinn.
Útbreiðsla garðyrlrjunnair hér á
landi hefir hingaö til verið nokk-
uð hægfara,. enda aðeins starf-
rækt af einstökum áhugar og
forystumönnum. Nú sem stendur
er áhugi almennings ífyrir ga|r,ð-
yrkju mikillv en þekkingarskiortuy
og skoríur á leiðbciningastarf-
semi hamlar framförunum all-
mikið. Það væri þvi mjög æski-
legt ef unt væri að tryggja all-
aimenna útbreiðslus tarfsemi á
þessu sviðiv og um leið að ráða
nokkuð bót á vöntun hæfrar for-
ysju og leiöbdningastarfsemi.
Mér hafa oft dottið í hug tvær
ieiðiii, sem fara mætti í þessu
efnii, log sem áreiðanlega yrðu til
ipikils gagnsj. en það er ga.rð-
yrkjukensla í Kennaraskólanum
og í Kvennaskólanum. Nemendur
þessara stiofnana eru víðs vegar
af landinu tpg dreifast ap inámi
ioknu afiur um alt landið. Með
því að glæða áhuga þessa fólks
og veita því hæfiiega þekkingu í
garðyrkjuj, þá yrði það faart um
að láta þá þekkingu konna að
gagnL og það gæti á þenman hátt
áreiðanlega velt stóru hlassi.
Sérstaklega myndi kennara-
stéttin geta orðið góð liðveizla
málefni þessu. Kennararnir ættu
auðvelt með að beita áhrifum
sínum á æskulýðinn til þess að
glæða áhuga hans, fyrir garð-
yrkju. Og þar að auki gætu þeir
beinlínis síarfrækt garðyrkju-
kenslu í sambandi við skólana,
sem skólagarða eða á annan hátt.
Garðyrkjukenslan í Kennara-
skólanum yrði helzt að vera all-
ýtarleg, með það fyrir augum að
kennararnir eigi síðar meir að
kenna öðnim. Kenslan yrði að
nokkru leyti bókleg og að nokkru
leyti verkleg. Sjálfsagt fyndist
mér að garðyrkjan væri skyldu-
námsigrein, en til að byrja með
mætti reyna hvernig hún gæfist
á frjálsari grundvelli.
í Kvennaskólanum yrði kenslan
vitanlega nokkuð önnur. Meiri á-
herzla yrði m. a. lögð á nýtingu
og geymslu jarðarávaxtanna, og
yfir höfuð yrði að haga kensil-
unni þannig, að hún félli innan
þeirra takmarka, siem greina
Sitarfssvið Kvennaskólans.
Æskilegt væri að þessir tveir
möguleikar yrðu teknir til athug-
unar. Kensla þessarar námsgrein-
ar liefði náttúrlega einhvern
aukakostnað í för með sér, en
það ætti ekki að verða þoándur
í götu. Mér þykir líklegt að garð-
yrkjukenslunni yrði þakksamlega
tekið af nemendunum. Sem
ken.siubækur mætti nota bæfcur
Ein.ars &ál. Helgasonar.
Skólagarðar og garðyrkju
kensla í barnaskóJunum.
Það hefir oft verið talað um,
að nauðsynlegt væri að kenna
bamaskóiaæskulýðnum garðrækt
og ó þann hátt vekja áhuga hans
fyrir þessu þarfa máli. Slík
kensla hefir stundum verið starf-
rækt, m. a. hér í Reykjavík, og
aðalhvatamenn þessa máls hafa
verið þeir kennjararnir Arngrím-
ur Kristjánsson og S'.eingrímur
Arason. Um skeið hufa verið
starfræktir skólagarðar, m. a. við
Miðbæjarbarn.askólann, en síðar
br þessi starfsemi fallin niður
með öllu.
Siðastliðið ár kom frarn tillaga
á bæjarstjórnarfundi frá hr. Guð-
mundi Ásbjörnssyni, þess efni's
að komai á fót garðyrkjukenslu í
bamaskólunum. Var bæjarverk-
fræðingi síðan falið að athuga
má'lið. Un.dirritaður, sem nú hef-
ir mjálið til meðferðar, notaði
tækifærið við síðustu utanför
sína og kynti sér starfrækslu
jressa máls, m. a. í Danmörku.
Ég skal nú gera grein fyrir
hvernig bezt muni að haga fram'-
kvæmd þess hér.
Garðyrkjukensla í barnaskólun-
um er sjálfsögð. En, hún verður,
ef að gagni ó að.dtoma, að vera
aö mestu leyti verkleg. Bókleg
fræðsla, eingö.ngu mun koma a.ö
iitiu sem engu gagni. Kenslunni
mætti haga þannig, að ó líðandi
vetri væru haldin, nokkur fræð-
andi eindi urn garðyrkju í skól-
unum. Bezt væri að til leiðsagnar
væri hægt að sýn.a fræðandi
kvik- eða skuggamyndir um efn-
ið. Þessi e.rindi yrðu til þess að
vekja áhuga og athygli barnianna
fyrir því, sem á eftir kæmi. f
sambandi við erirudin og sem á-
framhald þeirra yrði svo að
starfrækja skólagarðia við alla
skólana.
Skólagarðana yrði að starf-
rækja fr,á vori til hausts. Þátt-
takan, í verklega náminu mætti
gjarnan vera skylda, en ég efast
um að slíkt væri nauðsynlegt.
Þátttökugjaldið yrði að veraeins
lágt og un,t væri, t. d. 50 aurar.
Vegna, rúmleysis er hætt við að
skólagarðastarfsemin gefi aðeins
orðið eitt ár af skólatímanum,
en bezt væri að það gætu verið
tvö ár.
í skólagörðunum ættu börnin
að njóta verklegrar fræðslu.
Staifstíminn gæti verið ákveðinn
1—2 tímar daglega, en auk þess
frjáls, sem frístundastarf. Hvert
barn fengi eigin reit, um 6 m-
stóran, til umráða, og ræktaði
þa,r undir Ieiðsögn og eftir fyr-
írfram fastlagðri áætlun nokkrar
skrúð- og nytjajurtir. Auk þess
yrði .í hverjum skólagarði sér-
stakur reitur (félagsreitur) fyrir
hinar fyrirferðarmeiri nytjajurt-
ir. Uppskera öll yrði eign barn-
anna. Börnin ættu að halda ein-
falda dagbók yfir verkið og
fengju hvert lítinn ritling með
■tWfW' • • - - ■ -
undirstöðuatriðunum. Ólögleg
vanræksla, t. d. 3 sinnum, heföi
réttindatap í för með sér. Starfs-
árinu lyki með erindi og ef til
vill umræðum um starfið.
Nú má ekki gleyma, að skóla-
garðurinn og starfið í honum
hefir langtum víðtækari þýðingu
en garðyrkjukensluna. Skóla-
garðastarfsemi býður börnunum
ómetanleg tækifæri tii að skóla
hugsunina. Það mætti líkja
skólagarðinum við náttúrufræði-
legan leikvang, þar sem börnin
fá tækifæri til að gera ýmsar
grasafræðilegar, jarðfræðilegar
og dýrafræðilegar athuganir og
sem áreiðanlega getur gefið
börnunum nóg umhugsunarefni.
Mjög þektur þýzkur uppeldis-
fræðingur lét svo um mælt, að
börnin lærðu meira á þessum
sviðurn á einu skóiagarðastarfs-
ári en á 5—6 skólaárum. Skóla-
garðurinn er sannarlé^a rétt-
nefndur likamlegur og andlegur
leikvangur barnanna.
Þetta er greinargarð málsins í
stórum dráttium. Málið liggur nú
lil undirbúnings og ef aö sam-
vinna tekst með hlutaðieigendum
og skólunum — og það þarf
víst ekki að efa — þá má búast
við skipuiagðri skólagarðastarf-
senri innan skamms.
i sámbandi við garðyrkjukensl-
una, mætti einnig ta’:a hér upp
sið, sem er algengur og vinsæll
í skólum ytra. I sérhverri skóla-
stofu eru hafðar 1—3 potliajurt-
ir, blómjurdr, sem emu falin um-
sjón tarnánnia. Það er byrj.að
með ungar jurtir og hugmyndin
er að þær eigi að dafna ogi
blómgvast undir umsjá bama.ina.
Börnum þykir gaman að sjá ár-
angur verka sinna. Hugmynd
þessi er fögur og verð umhugs-
unar.
Auk þiess, sem , skólablómin“
eru tcinlinis til prýðis, eru jrau
til mikils gagns. Þau vekja oft
áhuga barnanna, fegurðartilfinp-
! ingu og aðdáun fyrir náttúrunUi.
Samtimis má hafa gagn af „skóla-
. blómunum" við kensluna. Þessi
! sta'rfsemi krefst, eins og slkóla-
garðas'arfsemin, ábuga og vilja
kennaranna.
, O. B. Vilbjálmsson.
Delldartanguveikin
og afleiðingar hennar.
HvaOa biistofn á að koma fi staO
fjársns á sýktn svæðunum ?
Eftir Gunnlaug
Kristmundsson
Eitt alvarlegasta mál nútímans
er fjársýki sú, sem nefnd er
„Deildartunguveikin'. Bændur í
hinum sýktu héruðum missa
sauðfjárstofn sinn fyrir iítið, og
engar öruggar viarnir ei.iu ennþá
fundnar við veikinni, og má ökki
vita hve víða hún fer um landið.
Varnarviðleitni er að girða kring-
um þau svæði, sem veikin er á
en búast mS við að girðing-
arnar korni ekki að fullu gagni.
Hirðuleysi manna með að lioka
hiiðum ier alþekt, og virðingar-
leysi við að halda lög iog reglur.
Trassaskapurinn kemur fram í
fleiru en því að vanrækja að b,aða
féð, til þess að geta liosnað við
kláðann. Kláðinn er ávalt ein-
hvers staðar viðloða og ba.nd-
'Ormur í hundum er einnig alt
af landlægur hér á landi. Bæði
kláðjnn í sauðfé <og bandormar í
hunidum verið landi og lýð
til skaða og skammar, en hefði
mátt útrýma hverutveggja, ef
menn hefðu sýnt skilning iog við-
leitni til þess að vinna að út-
rýmingu þeirra landplága. Hve
lengi Deildartunguveikin verður
að ganga yfir landið ier ekki hægt
að segja, en eitt er víst, að nú
jturfa samstilt samtök til þes9
að veita viðnám þessum vágesti.
Þó það takist, þá þiarf að vinna
að því að bætia upp þann at-
vinnumissi, sem leiðir af þessari
sauðfjárveiki, því að búast má
við að sauðfjáreign verði að falla
niður á hinum sýktu svæðum
um (tíma. Spurningin verður því:
Huad á aa hom\ct, í .sfaoinn?
Sennilega verður að reyna að
auka kúarœkt í þeim héruðum,
sem geta selt mjólk í mijólkurbú.
G\e.ldmuf\ctrœkl mun einnig verða
aukin, þar sem skilyrði eru til
þess. Hestum mun fjölga iog kart-
öflurœkt aukin. Kornrækt verður
sennilega eitthvað aukin — en á
því verður örðugleiki vegna hús-
næðisleysis og vöntunar á vélum
og rafmagni. Kornrækt hér borgair
sig tæplega, riema með samvinnu,
bæð; í ræktun, vélakaupum og
húsabyggingum. Það verður því
ekiki auðgert að rækta k,orn til
sölu og atvinnuauka út um strjál-
ar bygðir þessa iands. Hvað eiga
þeir að hafa til atvinnu, sem búa
á afskidktum býlum í strjálbygð-
um sveitum, ef sauðfjáreignin
verður að falla niður um nokkur
ár? Sennilega eru það loddýrin,
sem þar gætu helzt kiomið að
gagni. Loðdýrarækt þarf ekki að
vera staðbundin. Sjúka féð getur
orðið fæða fyrir þau á meðan
það getur að gagni komið. Þá
verður og hestakjötið einnig not-
að fyrir loðdýrafóður, íiskiföng
og hvalakjöt.
Það er hin mesta þörf á að
skipuleggja loðdýraræktina og
undirbúa að þeir menn, sem
missa sauðfé si.t, eigi koSt á að
fá góðan og heilbrigðan loðdýra-
stofn. Þeir, sem eiga loðdýr hér
ó landi í þeim héruðum, sem
sauðfé er ósýkt, ættu að látia sér
það vel lynda, ia,ð láta þá at-
vinnugrein í hendur þeim, sem
sauðféð missa, ef þesa gerist þörf.
Þá er og hin roesta nauðsyn á
að athuga; veiðiár iog fiskivötn„
kfakstödvar og annað það, sem
koma kann iað gagni til þess að
auka vieiðiskap. Sama má ipg
segja um œlktmcinp <og se/ueici.
Það er sitthvað í landi hér, sem
fólki getur til bjargar orðið, ef
vel er á haldið. Gæðum lands-
ins er ekki sýndur inægur sömi.
Ránbúskapurínth hefir á flestum
suœðum, nedð hér mest.u rátZ\cmdi,
og er sauðfjárræktin sá bústofn,
siem mjöig hefir verið á lnonum
bygður. Sú búnaðarsiaga er h:n
sorglegasta, landið blásið og bert,
sikógar eyddir og bæir víða í rús -
um, sandhríðar og moldarfok
eru afleiðingar af þessari rán-
yrkju og sauðfjárrækt. Horfellir,
kláðafár og fjárpestir benda til
þess, að sauðfjáreignin hefir oft
staðið á völlum fæli, og nú ógnar
þessi illræmda „Deildaríungu-
veiki“.
iBœndnr sjá mi ocj skjíja <céð
mjprkjcm uerður að hucrfx Hcr
ver .ur að rnanna og menta fólk-
ið, rækta landið og bæta bústofn-
inn með. innlendu úrvali af þeim
húsdýrum, sem hér eru til í landi.
Siennilegia sanmast seint hvaðan
Deildariunguveikin hefir komið.
Enginn veit enn Évort hún hefir
komið hingað til lands með dauð-
um hlutum eða lifandi dýrurn.
Hingað hafa verið fiutt dýr frá
Þýzkalandi, Skotlandi, Grænlandi.
Noregi o. s. frv. Þessi innflutn-
ingur á dýrum er eða hefir veriö
með þiéim hætti, að ekki er full-
komið öryggi fyrir því, að sjúk-
dómar geti ekki siæðst með.
Byggjum á því, sem íslenzkt er,
og verum vel á veröi þegar inn
í landið eru fliutt dýr ,og útlendar
jurtir til ræktunar.
Hafnarfirði, 14/2 1937.
Gumil. Krisfmwtdsson.
FÁAR SKEPNUR VEL FÓÐRAÐAR GERA OFT
MEIRA GAGN EN FLEIRI LÉLEGA FÓÐRAÐAR.
Það verður bezt og hagkvæmast að fóðra íslenzk-
an búfénað á íslenzku fóðri, og (góð taða, snemm-
slejgin og vel verkuð, ér eítt hið hollasta og bezta
fóður, sem völ er á.
AUKIÐ TÖÐUFALLIÐ með lieppilegri notkun tilbú-
ins áburðar.
NITROPHOSKA I G
KALKSALTPÉTUR og
KALKAMMONSALT-
PÉTUR
eru tegundirnar, sem öllum reynast vel.
Bókvit og visindi eru undirstöðumatur; láti'ð það í
askana.
Lesið tilraunaskýrslurnar
st’öður þeirra.
io|g notfærið ykkur niður-
Þekklng er meira en þriðjungur gjafar.