Alþýðublaðið - 21.07.1937, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGINN 21. JÚLÍ 1937.
miásmmmM
ALÞÝÐUBLAÐIB
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON
AFGREIÐSLA:
ALÞYÐUHUSINU
(Inngangnr ftó Hverflsgntu(.
SÍMAR: 4900 - 4908.
4900: Afgreiðsla, auglýsinga-.
4901: Ritstjórn (innlendar iréttir).
4902: Ritstjóri
4903: Vilhj. S. Vilhjáimsson(htíima)
1904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4605: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPBENTSMIÐJ a n
Fjðlmeimasta sam-
vinsDÍélai landsios.
■gK AÐ eir nú svo komið, að
* héT í Reykjavík er starfandi
eitt fjiölmennaista og öflugasta
samvinnufélag landsins ■—
Kaupfélag Reykjavíkur og ná-
grennisi, — sem. stofnað er með'
san;e'.ningu PöntiU'narfélags verka-
manna. Kaupfélags Reykjavíkur
og pöntunarfélaganna í Hafnar-
firði, Kefilavík og Saindgerði.
Þetta er staðreynd, sem á að
vera öllutn umbóta- og framfara-
mönnum, hvaða stjómmálaskoð-
anir, .sem þeir aðhyllasit, sa'nnar-
legt gleðiefni.
Það orkar ekki tvímæli®, að
samvminufélög íslenzkra bænda
hafa, bæði frá þjóðhagslegu og
memningarlegu sjónarmiði, verið
hinar merkustu stofnanir. Hitt
þarf engan að undra, þótt þau
hafi átt við marghiáttaða örðug-
leika að etja og þö þau hafi á
sumum stöðum látið hrekjasí
nokkuö frá rétfri braut uindan
ofurmagni þeirra.
Eirakum hefir þietta átt sér s'tað
hvað staðgreiðsluna snertir; fé-
lögin hafa yfirleitt látið undan,
Síga fyrir illri nauðsyn og tekið
upp skuldaverzlun.
Á síðari ár.um héfir þó nokkuð
'sózt aftur í horfið, hvað þetta
snertir, og má nú telja, að fé-,
Jögin séu vel á veg komin að
íkomast á staðgreiðBlugruindvöll.
Pöntunarfélag verkamainna hef-
ir frá upphafi vega sinina haldið
fast við staðgreiðslugrunidvöll, og
hið nýja kaupfélag gerir sjtað-
greiðslu að ófrávíkjanlegum
grundvelii.
Það er auðveldara ab halda
fast við þann grundvöll hér í
Reykjavík og. nágrenni en í
'nokkru öðru héraði landsins,
því meginþorri þeirra inanna,
sem þes'si héruð byggja, eiu l,aun-
þegar, en framleiöendur flestir,
■sem þar búa, senda vöru sina
daglega á markað og fá hana
greidda í peningum. Það er því
éfalaust, að starf jiessa félags
mun verða einn hinn merkasti
Iþáttur í því, að afnema skulda-
verzlun, en það er ein sú mesta
framför, sem hugsanleg er í við-
skiftamálum okkar.
Þá er ekki siður vert að geta
þess, að í hinu nýjia kaupfélagi
er engin sj&mábyrgð. Félagsmenn
leggja þar ekkert í hættu nema
10 kr. inntökugjald og þá sjóði,
sem þeir smám saman eignast í
vörslu félagsins, en þeir eru
myndaðir af fé, sem annars rynni
í vasa kaupmanna.
Lofcs'. þarf að taka frarn, að,
félagið er fullkomlega óháð öll-
um stjórnmálaptefnum, flokkum
■og stéttum. Það er félag allra,
sem vilja verzla á hagkvæman
hátt og vdja vinna að því, að'
efia heilbrigða verzlunarháttu.
Samvinnumenn um land alt
munu fagna hinu nýja félagi sem
nú gerist liður í alIsherjar&aJin-
tökum þeirra, Sambandi ísleinzkra
sanivinnufélaga. Þeir vita,, að
þetta félag hefir reiist starf sitt
á traustum grundvelli, á grund-
velli, sem sambandsfélögin eru
nú að keppast við að komasf á.
„Norges handels- og sjöfartstid-
■ende“
skýrði frá þv.í í fyrrad., að ver-
ið sé að senda miikið af norskum
saltfiski frá Álasimdi til Ant-
werpien, og verði hann senduir
þáðan á hóllienzkum skipum til
Valencia. Er flutningunum Iiagað
þanniig, með tilliti tál þess, að
Halliendiingar hafa herskip við
Spánarstrendur, og er þeim ætlað
að viejta f i skfl utningaski p unum
aðstoð. (FÚ.)
Trulofun.
Nýlega, hafa op'inberað trúlofun
sína ungfrú Jóna Björnsdóttlr og
Torfi þorsíeinsson járnsniiöur.
Ferill Jöiasar Jónssonar
pYRIR nokkuð mörgUm árum
þó tti Framsóknarmöinnum
það tíðindi, er grein birtist éftir
Jónas Jónsson 1 blöðum þeirra,
enda var hann þá foringmn, seni
stjórnaði af röggsemi á sinu
pólitíska hehnili og maxgir
treystu.
' En vlð fimtugsafmæli Jónaaar
Jónssonar urðu' á fleiri en einn
veg límamót í lífi hans, o,g þessi
’tímamót markaði hamn sjálfur og
skapaði.
i grein, sem hanin sikrifaði rétt
eftiir fimtugsafmæli sitt, sagði
hiann meðal annars, að hann
hefði unniö' laíngt og erfitt starf,
og va,r það satt; „en“ — bætti
hann við — „við íimtugílaldur
iara menn að þreytasit og oftast
ia: a miklir s.arfsmeim þá að vilja
fá ajð sjá árangurinn af starfi'
s(Inu á fleiri en eina lund.“
Þetta voru raunverulega fyrstu
þreytumerkin á ganrla bardaga-
manninum frá Hriflu, sósíaliStan-
um frá 1916, uppreisnarmaoinin-
um gegn heildsölunum og höfð-
ingjavaldinu, og síðan hefir
þreytan aukist og áranguriinn af
starfinu hefir ekki verið nægi-
legur fyrir hann.
Jafnframt þreytunni, sem fær-
ist yfir þemnaai gamla bardaga-
mann, verður hann íhaldssamari,
sem eðiilegt er. Hann teiur, um
leið og hann sér stóram Fram-
só'knarflokk og eflingu Sam-
bandisins og vaxanidi aiþýðu-
s'kóla, að, starfið sié brátt á enda.
ffonum fer eins og mörgum þeim,
sem hafa verið miiíklir bardaga-
taenu, að hann tekur. ekM fe,ftir:
jþví, að nýlr tímar koma með vax-
laindi aldri þeirra, ný viðhorf og
nýjar kröfur. Hann stendur föst-
um ýótum við árið 1919, er
Framsóknarflokkuriin.n var stofn-
aður, og eygir ekki nauðisynjamál
' dagsiins i dag. Hann skilur ekki
áð hann er liægt og hægt að
Verða íhaldsmaður.
I Vegna þessa er það, að hinir
j ungu flokksmenn hans verða nú;
' 'dags daglega að lýsa af sér allri
'ábyrgð á skrifum hans og sfcoð-
unum, og það er beinlíniis sorg-
legt að sjá vamnáttugar tilraunir
0. J., eftir að hanin hefir orðið-
Va.r við að hin unga kynslóð er
andvíg skrifum haos í gær eða í
dag, vera að gera tilraumr til að
útsíkýra sjálfan sig. En þetta hefir
toomiö fyrir ekki ósjaldan síðustu
mánuðina, og grátbroslegust var
tiilraun Imns til að blása yrfi'r'
spor sin, eftir að hann hafði
skrifað grein sína um. samvinn-
una við íhaldið og stjó'rnarsam-
vinnu tii hægri um daginn, eftir
toosningamar.
„Hvað skrifar hann nú um í
dag, karlinn?" sagði einn af for-
ingjum Framsóknarflokksiiiis ný-
lega, er hann- var spurður að
■því, hvort hann hefði lesiö greán
Jónasar sama dag í Nýja dag-
blaðinu. Honuni var fengin grein-
'iin, og hamn las hana. Meðaumk-
unarbros lék um varir hans„ með-
an hann las greinina, og að því
loknu sagði hann brosandi: „Já;
Jónas er ágætur; þiað er sjálfsagt
að lofa honum að skrifa, lumn
meinar hvort sem er ektoert með
þessu.“ Meira var ekki rætt um
þaö mál, ernda var það óþarfi.
Það er líka eftirtektarvert, þeg-
ar ínenn eiga áð fara að dæma
um skoðanir kjó'senda Framsókn-
brflokksins, að Jónas Jónsson er
svo að segja eini Framsóknar-
fraínbjóðandinn frá síðustu kosn-
iingum, sem kemur með minkandj
fýlgi út úr þeini. Ástæðain er
bersýnilega sú, að kjósendur í
Suður-Þingeyjarsýslu eru farnir
að sjá, hvert stefnir með hann.
Haran er ekki lengur fulltrúi fram-
faranna og baráttunnar gegn í-
haldinu, heldur aðeiras: maúurinn,
sfem var það.
Undanfarna daga hefir .1. J.
liaft nóg að gera. Hver grcinin
hiefir komið 'eftir aðra úr penraa
hans um Alþýðuflokkinn. Han,n
vi'll fá að stjórna honum og hann
skákar mjög í því skjólinu, að
Jón Baldvinssoo svarar önsjaldan
árásargreinuin á sig og befir víst
aldrei á æfi sinni svarað J. J.
neinu opinberlega. J. J. lnefir
þiessa dagia brotið heilann um
Álþýðuflokkinn iog telur í ein-
feldni hins gamla og þreyfta
manns, að helmingurinn af
Alþýðuflokknum og meirihliut-
iun iaf foringjum luins séu í raun
og veru Eramsóknarmenn(l!) Þa5
beflir Inú sýnt sig á undanförnum
ártun, að J. J. hefir átt fult í
fangi inieð að stjórna á sínu eigin
pólitísfca hehnili, það sást ekki
sízt við stjórnarmyndunina 1934,
og :það væri því réttast fyrir
hanin, að halda sig við það hey-
garðsliomið. Hann mun, hvort
sem ler, verða að hafa s,ig allan
við, ef honnm á að t-akast að
smita hina ungu og nýju þing-
tnenn þess fbkks með þeini
þreytu og pólitísku friðarhug-
sjöm, sem inú einkemiir aila af-
stöðu hans ■gagnvart íhaldinu, sí'ð-
an liann fór sjálfur að verða lang
eygður eftir persónulegum ár-
angri af baráttu liðinna ára.
Sága J. J. verður án efa strg-
arsaga. Haran ier orðinn kyrstöðu-
maðurinu, íhaldsmaðúrinn í Fraini
sóknarflokknum, og liættan sem
af því stafar, er mikil, þrátt fyri®
það, þó að flestir forvígismenn
Frh. á 4. siðu.
Þér parlið ekki að
blygðast yðar S^rlr
bélugratið hðraud!
Örvæntið ekki um liörund yðar, því
á skömmum tima getur Viger hreins-
að það algerlega. Viger er nefnilega
gert í töilum, og gerlagróður þess
veldur því að minni úrgangsefni safn-
ast fyrir í líkamanum, en þau spilla
? m. a, hörundinu. Viger verkar því ef
svo mætti segja, sem „innvortis feg-
urðarlyf". — Borðið Viger daglega! —
1 Gerlarannsöknarstofa Alfred Jörgen-
I sens hefir eftirlit með framleiðslu Vi-
ger-taflanna. — Viger-föflur fást í
í öllum lyfjabúðum.

'iger töfl\
Verksmiðjan VIGER, Kaupmannahöfn.
FÉLAGSSKAPURíNN „Uniran
fiir Reoht und Freibeit“ —
(Bandalag fyrir rétti iog freisi)
hefír nýlega á vegum þýzka Mal-
ikforlagsins í London giefið út
bóik, sem nefhist „Die'utsche Frau-
ienschicksale“ (Hlutskifti þýzkra
kvenna). Þiessi bók hefir inni að
halda skjöl, skilríki og greinar,
þar á meðal eftir hin beimlsfrægu f
þýzku skáld og bræður, Thomas J
og Heinrich Manin, sem varpa 1
ömurltegu ljósi yfir ástand hinraar !
þýzku þjóðar undiir ógnarstjlórn
nazismans.
Æfíflerill f jöhnargra þýzkra
kvenina, sem fram til ársins1 1933,
þegar iniazistár brutuzt til valda,,
ýar í leingu verulégu öðruvísi en,
æfíferill kynsystra þieirra, ffiesuina
— um allan heim, varð að písl-
arsögu, siem vart á siran líiká í
aninálum vera 1 darsögimnar. Les- !
aradinn stendur sem steini lost- !
inn leftir iestur þiessara frásagna ■
úr fangelsum og fanlgabúðum naz !
istastjórnarlnnar: Þietta lætur 1
mannkyniö viðganigast, þietta
þolir þáð, dag eftir dag! Mæður
gráta yfír börnum sínum, siern
fæddust á ísköldu gólfí fanga- |
kleíanna og voru miskunnarlaust I
rjfin burt frá þeim eftir öirsfáar |
vikur. Börn gráta yfir mæðirium
Síuum, sem allt í einu voru teknar
burt frá þeim af leinhverjum iei|n-
keonisbimum ruddum — þau vita
ekki leirau siinrai hversviegna. Eig-
inmenn formæla fangelsismúrun-
lun, sem aðskilja kranur þeirra ffá
Konur í fangelsum Hitlers

þöim sjálfum og börnuni þeirra
E|n þaö er allt árangurslaust.
„Hieiður k'inunnar." „Heiður
möðurinnar"! Þetta ieru orð, sem
nazistamir nota oft bæði í ræðu
og Hti. Og svo lesum við í þiess-
ari bók leftirfarandi orð í ávajrlpá,
sem þýzkar konur hafa í laumi
samið og stent út úr eiinu fangr
lelsi nazistastjórnarinnar:
„Minnist þess1, þegar þið lesið
þessar iínur, að við stofnuðum
ölliu í hættu, meira að segja lífi
okkar, tii þiess að þið fengjuð að
vita sannleikami um það, sem við
vierðum að þola. Nazistamir taka
©kkert tili.it til korauinnar; ekkv
einú siinni þótt hún sé vanfæjr.
Vanfæxar kranur eru bairðar til
óbóta með trékyifum og svipuirra;
þæ,r eru bundnar við staura
klukkustundum saman, raxeðan ver
ið ier að yfirhieyra þæ,r. . .
Vanfær koina bundin við staur
og barin til óbóta. . . . Það er
svo ótrúleg varmennska, að eng-
iirara befði trúað því, að nukkur
stjórn ljéti siíkt viðgangast. En í
frásögnum þessara kvenna eru
lengin stóryrði, aðieins staðrieyndir
— ekkiert annað en staðreyndir.
I bókiinni ler listi yfir 290 kon-
ur, sem dæmdar hafa verið; en sá
listi ier langt frá því að vera tærai-
andi, Nafln, sakargift, dagS'etning
dámsins, refsitínii, tegund refsing-
afíniniar (einfalt fangeisi, betrunar-
húsvinna, fangabúðir) — allt er
nákvæmliega tekið fram. „Land-
ráð,“ „mótþrói við yfirvöldin í
launadeiluni," „tilraun til þess að
ehdurreisa sósíaldemókrataf 1 jkk-
inin,“ „óliróður um stjórnina", „ó-
sannur söguburður," „auglýsing-
ar rifnar ni'ður." ,,til|tlaun til þess
að endun’eiisa bibliu'ramnsióknafé-
lagið." . . . B'etrunarhúsvinna, —
fangelsi, eitt ár, fimm ár, ótak-
inörkuð vist í fanjgabúðum. . . ,.
VerkakranuT, konur af b'orgairalieg-
um stigum, kaþólskar nunraur
sitja hlið við hjlið í dýflizum naz-
istanna. Þietta er ljótur listi,, en
nær þó ©kki iniema vfir 290 dæmi
af senihjiega möigum þúsundum
um það, sem þýzka.r konur verða
að þolja í dag.
Ekki allar þær 290 konur, seni
neflndar eru, hafa þolað þessa
meðfierð. Á ieftir nöfnum suraira
þeirra stendur á listaraum: —
„hengdi sig", eða „dó af mis-
þyrmingum." Hiinir tilbreytingar-
lausu, ömurlegu og vonlausu dag-
ar iranán fangelsisveggjanna full-
komina þaö, sem byrjað er mieð
misþyrmingunum: liraustar, blóm-
iiegar og lífsglaðax konur hröinna
þar á ótrúlega stuttum tíma.
Kljukkustund eftir klukkustund
iíður á bak við þykka fangelsis-
múrana. Sldftiing dagsins er allt
af sú sama: „Fótaferðatími,"
„opnuMartimi “ (f angel sisklefans),
„morgunverður", ,,hvíldartími“ (30
míinútur), „miðdegisverður,"
„kvöldverður,“ ,,háttatími“; ogþar
á milli samtals iníu stunda sálar-
drepaindi vinna. Þannig líður h\-er
dagurinn eftir annan, hvert árið
eftir annaö.
Vinraan ier falin í því að sortéra
matbaunir, líma saman pappjrs-
poka, prjóina peysur, sauma kari-
mannaskyrtur, kjóla, svefnpoka,
hakakrossfána, gluggatjöld (fyrír
járnbrautar'vagn.a), búa til papp-
irsblóm og annjað þess hátiar.
Saiunakonurnar fá saumavél inn
í fangakiiefaiijn, og séu tvær kon-
lur í klefa, eru tvær saumavéíar
flutt þangað inin> enda þött varia
sé hægt að hreifa sig þar fyrir
þrengslum. „Ég hefi sjálf,“ segir
konan, sem þiessi lýsing er tekin
eftir, „límt pappírspíoka dagirara út
og daginn inn; á fímmtán mán-
tiðum er ég búin að'líma samtals
118 000 pa p pirs pbka
Ofurlítil fangaklefakytra, sem
ætluð er fyrir eiinin mann,, en
venjulega tvær eða þrjár konur
verða að búa saman í, er atlt í
senn: vinnustofa, dagstofa, svefn-
' herbergi og salerni. Þar eir saum-
að, lfínt, borðað; þar verða kon-
urnar -að garaga erisnda sinna í
viðurvist hiínnla; þar ver'ða þær að
sofa. Að nokkru leyti verðia þæ,r
að kósta fangielsisvistina með
sinni eigin þradkunarvinnu, því
að fjárframlögin fyrir hvemn fáinga
hafa verið stórkostlega lækkuð
af inazistastjórinirani- Og þegárþar
á ofan er tekið tillit til skorjtsins',
sem stöðugt ríkir á ýmsúm nauð-
synlegustu matvælum á Þýzka-
landi, geta nnenn nokkurn veginn
gert sér í hugarlund, hverskranaip
matur það ier, sem föngunum er
færður í dölluinum. í raun ogj
veru svelta konurnar beilu og
hálfu hungri; þær eru allar otrðn-
ar langþjáðar áf of lítilli nær-
ingu og ýmjskonar sjúkdónnmi:.
sem hafa orsakast af fæðuskort-
inum. Blóðkreppusótt hefir oftar
en leinu sinni geisað á meðal
þeirra.
Án þeirrar samábyrgðajr.tilfiran-
ingar og samtaka, sem ríkir á
nieðal þiessara þrautpíndu kven,na,
myncii engin þieirra lialda fang-
elsisvistina út hiema örsfuttan
títna. Það er samúöin Óg sarav
hjálpin, sem veitir þeim andlieg-
an styrk til þess.
I Einu sinni ætlaði einn kvien-
I Ifangavörður í.. iangelsinu í, Jaiuer
^ a‘ð banna konunum að segja
„góða nótt“ hvor við aðm, áður
en þær fóru að sofa, en þær
óhlýðnuðust því banjii. Fyrir það
voru fimmtíu og fjórar þeimia
ákærðar fyrir „samblástu|ti“ í fainjg
elsinu.“! Hiinra opiinberi ákærandi
krafðist þess að þær væru dæmcl-
iar í tvieggjia og þriggjá ára fajng-
elsi fyrir þenna.n mótþröa, en
dómstóllinn treystist ekki til þesa
og sýknaði þær allar af ákærunni.
Átakanleg er frásögnin um eina
konuna, sem neitaði, að gefa hin-
um kvenlega fangaverði upp nöfn
in á tveimur stallsystrum aínurai,
sem höfðu verið að tala saraian.
Henni var refsað fyrir það á
þann hátt, að hún var einangruð
frá öllum hinum og lokuð inrai í
sérstakri iklefakytru í heila viku.
„Við hinar,“ segir í bóikirarai,
„spöruðum svo mikið af sunnu-
dagsmatnuni okkar og inögul egt
var, og gáfum iienni, þegar he.ini
. var sleppt aftur út úr klefanum.
Þegar liún sá þessár birgðir, sem
við höfðum safnað saman af þoim
litlu skömmturai, sem okkur voru
úthlutaöir, fconiu tárin fram í arjg-
un á henni, og hún sagði, að
þetta væri áneiðanlega hamingju-
samasta stundiin, sem hún hiefði
nokkurn tíma iifað.“
l'eosi samúð, þessi hugprýði,
er önraur hliðin á lífi þeirra
kvenna, sem kvaldar eru mánuð-
ujn og árum saman í iangelsum
Hitlers.
Hin -— þjáraingarnar, misþyrm-
Frh. á 4. siíðu.