Helgarpósturinn - 17.08.1979, Blaðsíða 4

NAFN: Benedíkt Gröndal STAÐA: Utanríkisráðherra FÆDDUR: 7. júlí 1924 HEIMILI: Miklabraut 32, Reykjavík FJÖLSKYLDUHAGIR:
Eiginkona, Heiða (Heidi) Gröndal Börn: Þrír synir BIFREIÐ: Valiant 1970 ÁHUGAMÁL: Innlend og erlend stjórnmál, landafræði og saga
„Viðurkenni mínar skyssur”
Eins og við er a6 búast er utanrfkisráðherra landsins alloft í sviösljúsinu. Benedikt Gröndal er
ekki undantekning frá reglunni. A dögunum var á hann deilt vegna rýmkunar á ferðafrelsi
bandariskra hermanna og nú ber Jan Mayen-máliö hæst í umræöum manna. Viö fengum Bene-
dikt I Yfirheyrslu áöur en hann hélt I opinbera heimsúkn til Danmerkur á miövikudag.
aö tillit sé tekiö til hagsmuna
einstakra rikja?
„Sanngirnisreglan 'hefur sem
betur fer unniö mikiö á á siöustu
árum en á kostnaö miölínuregl-
unnar. Og þessar reglur
r.otum viö okkur aö sjálfsögöu
til hins itrasta gagnvart Norö-
mönnum.'1
Lituröu á Jan Mayen sem ein-
hvers konar Kolbeinsey?
„Viö getum þaö ekki. Þú
neikvæö og ég dró lýöræöislega
ályktun af þvi, sérstaklega af
þvl, aö ég ber ábyrgö gagnvart
Alþingi. Ég vil segja um þetta
mál aö lokum, aö þaö hefur
verið sagt, að stundum þurfi
hugrekki til aö gera skyssur og
ég vona, aö þetta verði flokkað
undir þaö.”
Þótt þú hafir sagt aö lokum,
þá langar mig til aö spyrja
frekar um þetta. Þú flokkar
cam c A cnm clriirniO
sem ég gegni.”
Þannig aö þú vilt ekki segja,
aö þeir fari i taugarnar á þér
sem leiötoga Alþýðuflokksins?
„Nei, nei. Ég væri kominn á
Klepp, ef svo væri.”
Nú er talaö um þaö manna á
meöal, aö þú sért aö hugsa um
aö hætta og jafnvel aö þú ætlir
aö veröa sendiherra I Kaup-
mannahöfn?
„Það er ekki rétt og ekki
Hverju svarar þú þeirri
gagnrýni, sem fram hefur kom-
iövegna Jan Mayen-málsins, aö
þú og sjávarútvegsráöherra
fjölluöuð um máliö eins og um
væri aö ræöa einkamál is-
tenzkra og norskra krata?
„Þetta er algjör fjarstæða.
Þaö er hrein tilviljun, aö bæöi
utanrikis- og sjávarútvegs-
ráöherra eru úr Alþýðuflokkn-
um núna. Þaö koma fleiri viö
sögu, en fyrst og fremst hefur
þettahviltá okkur. Þettaer eins
og það hefur alltaf veriö.”
Hvaö um þá ásökun, aö norsk-
ir kratar eigi hönk upp I bakiö á
islenzkum krötum vegna fjáf-
hagsstuönings?”
„Þetta er 'ika algjör f.jar-
stæða. Slikum stuöningi, sem
hefur áður tiökast á milli
Norðurlanda og á milli annarra
landa, hafa aldrei nokkurn tima
fylgt nein pólitisk skilyrði. Ég
vil fyrst og fremst minna á, að
það eru ekki margar vikur siðan
fyrri viöræðurnar við Norö-
menn fóru fram og ég haföi for-
ystu fyrir þeim. Kjartan var i
þeirri nefnd meö mér og við
rákum Norðmenn heim, sjokk-
eraða og ákaflega vonsvikna
þannig, að ekki vorum við aö
hlifa þeim þar.”
Þannig aö fjárstuöningurinn
kemur þessu máli ekkert viö?
„Hanner liöintiö. Alþingi tók
sina ákvöröun og á þvi augna-
bliki var það alltsaman þurrkaö
út, þvi við fylgjum lögum
landsins. Hvaö má þá segja t.d.
um þaö, þegar Svavar Gestsson,
viðskiptaráöherra, á að skipta
viö Sovétrikin um oliu? Það
eru lágkúruleg skrif, sem
byggja á þessu og þetta er fyrir
neðan virðingu þeirra manna,
sem láta þetta frá sér fara. Mér
kemur þetta ekki á óvart hjá
Þjóðviljanum, en ég er frekar
undrandi á þvi aö sjá þetta ann-
ars staöar.”
I tengslum viö þetta hefur þér
veriö brigzlaö um landráö og i
Dagblaöinu er sagt, aö meöferö
þin á þessu máli sé dæmigerður
klaufaskapur og klúöur?
„Þetta eru algjörlega
órökstudd stóryröi. Ég er búinn
að vera lengi i stjórnmálum og
það er farið að þykkna á mér
skinnið hvað þetta snertir
þannig, að ég kippi mér ekki
upp við það.”
En ættu istendingar yfirleitt
aðsemja. Væri ekki réttara aö
biöa eftir niöurstööu hafréttar-
ráöstefnunnar um 350 milna
landgrunnsreglu?
„Grund vallaratriöi er , aö i
sambandi viö Jan Mayen, þá
veröum viö að gera þaö upp viö
okkur íslendingar, hvort viö
teljum hagkvæmara, aö þetta
stóra hafsvæöi, sem er noröan
við okkar 200 milna landhelgi
sé á valdi eins rikis, og viö
þurfum aöeins áö semja viö eitt
riki um hagsmuni okkar, fisk-
veiðiréttindi og botnréttindi,
eða hvort viö viljum, aö þetta sé
opið haf og öll riki sem vilja og
geta sæki þarna til fiskveiöa. Þá
myndum við neyðast til þess, aö
semja við fjöldann allan af
rikjum um það hvernig ætti að
fara með fiskistofna eins og
loðnuna.”
En hvaö þá um sanngirnis-
regluna, sem rætt hefur veriö
um á hafréttarráðstefnunni, þaö
nefnir nú snöru i hengds manns
húsi, þegar þú talar um Kol-
beinsey af þvi, að viö viöur-
kennum ekki Rockall og þvi
veröur ekkineitaö, aö við höfum
notað Kolbeinsey og Hvalbak,
sem grunnlinupunkta, þó að
þessir tveir staöir nálgist án efa
það aö vera taldir óbyggilegir
klettar.”
Hverju spáir þú um lausn
málsins?
„Ég geri mér vonir um það,
aö við getum fengiö viðunandi
samninga. Viö veröum aö vera
raunsæ. Það þýöir ekki að æsa
sig upp og .jafnvel tala eins og
viö eigum Jan Mayen eða allt að
þvi, heldur verðum viö aö viður-
kenna staöreyndir. Þessi eyja
er búin að vera i áratugi norsk
eign og mér vitanlega hefúr
ekkert riki mótmælt þvi.”
Finnst þér deilurnar, sem um
máiiö hatfa staöiö. samkrull
komma og ihalds o.fl., til marks
um drullukökuleik i islenzkum
stjórnmálum?
„Þetta er lágkúruleg meðferð
ámáli og þvi miöur hafa vissir
aðilar notfært sér þetta milli-
rikjamál, þar sem viðkvæmir
hagsmunir íslands eru i veöi,
bara sem hreinan leik i tafli
innanlands og það er náttúrlega
pólitiskt furöuverk, þegar
Ölafur Ragnar stelur lauslegum
hugmyndum frá Matthiasi
Bjarnasyni, umskrifar þær,
kallar þær sinar tillögur og svo
eru birtar hálfsiöumyndir af
honum fvrir þetta'*
Finnst þér kannski, aö þú
hafir orðið undir f þessum „fjöl-
miðlaleik”?
"1 pólitfk vinnur maöur aldrei
allar orrustur. Ef maöur hefur
hreina samvizku, þegar maður
hættir, þá hefur maöur unniö
striðiö á vissan hátt og ég hef
ekki áhyggjur af þvi þó aö I
svona pólitisku sjónarspili komi
fram einhver yfirboð og ýmsir
láti þau villa sér sýn, þvi ég er
sannfæröur um þaö, aö ég hef
haldið fram ábyrgri stefnu, sem
er liklegust til aö vernda lifs-
hagsmuni íslendinga' bezt I
þessumáli og þaö mun sýna sig
áður en yfir lýkur. Þess vegna
læt ég mér I léttu rúmi liggja þó
að þeir skvetti eitthvaö I nokkra
daga. Þaö getur breytzt fljótt.”
Sást þér yfir, aö viöbrögöin
yröu svona hörö vegna ákvörö-
unar þinnar um rýmkaö feröa-
frelsi bandariskra hermanna?
„Þaö kom mér á óvart, aö
viöbrögðir. voru svona einróma
„Já,ég varöað taka ákvöröun
mina til baka.”
Var þaö ekki stór biti aö
kyngja aö taka þessa ákvöröun
til baka aöeins nokkrum dögum
eftir aö þú tókst hana?
„Nei, ég myndi ekki segja
það. Ég er ekki þannig gerður
aö ég hafi það mikið stolt eöa
sjálfsálit, að ég geti ekki viður-
kennt minar eigin skyssur og
mér hefur reynzt það á löngum
ferli I pólitik, að fólk meti þaö
töluvert mikils, ef maður hefur
manndóm i sér til þess aÖwiður-
kenna það, að maöur hefur haft
rangt fyrir sér. Nú segi ég rangt
fyrir mér, en ég trúi ennþá á
mlnar röksemdir, en ég vil bara
lýðræðislega beygja mig fyrir
skoöunum annarra, sem ráöa
þessu máli, þ.e. i þessu tilviki
utanrikismálanefnd.”
Nú er stundum sagt, aö þú
sért litlaus leiötogi og áberandi
slappur flokksleiðtogi. Hverju
viltu svara þes.sari gagnrýni?
„Þaö má vel vera, aö svo sé.
Flokksleiötogar eru meö ýmsu
móti og margir þeirra, sem hafa
veriö hæglátir að dagfari og
ekki hrópað hátt á torgum, þeir
hafa nú reynzt vera farsælir
engu að siöur. Ég hef ekki trú á
leiötogum, sem beita einhvers
konar harðstjórn, heldur vil ég
vera fremstur meðal jafningja
og að ákvaröanir séu teknar
sem lýðræðislegast, valdiö sé
dreift, og ég hef reynt aö dreifa
valdi i Alþýöuflokknum alveg
visvitandi og þaö er kannski
talið mér til linkindar, en ég hef
ekki þá valdafýsn, að ég geti
ekki séö þaö, aö þaö hlýtur aö
vera miklu betra fyrir flokk,
sem hefur svona mikið af ungu
og efnilegu fólki aö dreifa
ábyrgöastööunum. Ofan á allt
þetta kemur, aö þaö eru ákaf-
lega þróttmiklir og skapmiklir
menn, sem fylla t.d. okkar unga
þingflokk og ég hef ekki trú á
þvi, að þeir láti aga sig undir
haröa forystu.”
Er kannski erfitt aö vinna
meö þessum ungu mönnum?
Fara þeir I taugarnar á þér?
„Ekki vil ég segja þaö, aö þaö
sé erfitt. Ég þekki þessa menn
nálega alla og þeirhafa starfaö
meö mér margir viö fjölmiöla,
en mér er ljóst, aö þetta eru allt
sigurvegarar úr kosningum og
hver um sig að finna sinn staö
og sumir þeirra eru haröir i
horn að taka og gera miklar
kröfur til þeirra, sem þeir hafa
sett I trúnaöarstööur. eins og þá
timabært. Éghef ekkert um það
hugsaö að fara að hætta aö
skipta mér af pólitik, en ég get
lofað þvf öllum, sem áhuga hafa
á, að ég verð ekki ellidauður I
þessu.”
Ertu aö gefa til kynna, aö þú
hættir eftir lifdaga þessarar
stjórnar?
„Nei, ég er ekki að gefa neitt
til kynna annaö en það, aö þaö
er til tvenns konar aldur, lif-
aldur manna og það er lika til
þaö, sem viö köllum stundum
pólitiskur aldur. Ég fór i fram-
boð 24-25 ára og var alþingis-
maður 31 árs, þannig, aö ég er
búinn að vera 30 ár í þessu og
langt umfram það fer aö verða
nóg.”
Hvaö um öll umbótamálin,
sem kratar höföu sem hæst um I
kosningunum? Hvaö varö um
þau?
Viö höfum eftir getu ýtt á
eftir þessum málum, en við
komumst ekki framhjá þvi, að
viö erum aðeins einn af þremur
stjórnarflokkum og samstarfs-
flokkar okkar tóku ekki ýkja
mikið undir þennan þátt I okkar
baráttu.”
Er þá kannski allur vindur úr
krötum núna?
„Nei, nei. Þaö held ég svo
sannarlega ekki. Pólitikin fer nú
að lifna aftur og ég held að þaö
muni koma i ljós, aö það er
mikið lif i krötum ennþá.”
Þú óttast þá ekki fylgishrun,
eins og komiö hefur fram i skoö-
anakönnunum?
„Þaö skal ég ekki segja.
Skoðanakannanir hafa nú
sannað þaö, aö á þeim er nokk-
urt mark takandi hér og þvi er
ekki aö neita, aö viö höfum
áhyggjur af þeim skoðanakönn-
unum, sem birtar hafa veriö.”
Nú hefur þér veriö lýst af
Alþýðuflokksþingmanni sem
bláeygum sakleysingja.
„Þetta eru svona eins og hver
önnur lýsingarorö, sem ungir og
gáskafullir blaðamenn hafa
gaman af að setja á prent og ég
skal ekki segja um þaö. Það er
fyrir aöra aö dæma um það
hvort þessi dómur er réttlátur
eöa ekki, en ætli þeir séu ekki
saklausastir i pólitikinni, sem
eru að byrja, og eins og byrj-
endur þá þykjast þeir vita allt.”
Það hefur oft veriö sagt, aö
þinn æösti draumur hafi veriö
aö veröa utanrikisráöherra.
Hefur þessari pólitisku ástriöu
veriö fullnægt?
„Ekki neita ég þvi, aö áhuga-
mál min og menntun hafa öll
lotið aö þessu starfssviöi. Ég
neita þvi ekki, aö ég hef haft
áhuga á þessustarfi. Mérer þaö
mikil ánægja, aö fá aö glima viö
þetta, — þetta ráöuneyti og
þennan málaflokk.”
Nú hefur verið minnzt á sam-
einingu Alþýöuflokks og
Alþýðubandalags. Hefuröu trú á
þvi, aö þessir tveir flokkar gætu
náö meirihluta á Alþingi, ef þeir
ynnu betur saman?
„Ekki við núverandi
aðstæður.”
Er biliö óbrúanlegt?
„Ég vil ekki segja, að neittbil
sé óbrúanlegt. Það þarf sjálf-
sagt mikiö vatn að renna til
sjávar áöur en þaö gerist. Samt
sem áöur gæti þaö gerzt. Enn-
fremur mundu viss öfl þurfa áð
hverfa, sjálfsagt úr báöum
flokkum. Þar á ég viö þá I
Alþýðubandalaginu, sem eru
raunverulega kommúnistar og
sjálfsagt eru einhver öfl, sem
þeir gætu sjálfsagt betur taliö
til, sem þyrftu að hverfa frá
okkur, þannig að þetta gæti
orðið sameinaöur, sósialdemó-
kratiskur flokkur."
Þaö hefur stundum veriö sagt
um þig, aö þú hafir á þlnum
pólitiska ferli ávallt staöiö i
skugga Gylfa Þ. Gislasonar.
Hefur þetta veriö kompiex hjá
þér?
„Við Gylfi höfum starfað
mikið saman og erum ágætir
vinir. Ég ber mikið traust til
hans. Þaö má segja þaö, aö ég
hafi staðið i skugga hans af þvi,
að viö höfum aö nokkru leyti
svipuð áhugamál og starfað á
sömu sviðum stjórnmálanna.
En þvi' verður ekki neitaö, að ég
hef aldrei veriö stjórnmála-
maður af þvi tæi, sem starfaði
af undirferli gegn félögum
minum eða stæöi aö uppreisnum
til að koma mönnum fyrir
kattarnef svo að ég sjálfur
kæmist áfram.”
Hvaö hefur veriö erfiöast i
stjórnarsamstarfinu og hvaö
ánægjulegast?
„Erfiðast: Alþýöubandalagiö.
Þaö er einhvern veginn þannig
flokkur, aö þaö er á takmörk-
unum, að þaö sé stjórnhæft.”
Viltu þá meina, aö Alþýöu-
fiokkurinn eigi aö draga sig út
úr stjórninni núna?
„Nei, ekki segi ég þaö. Ég
held, aö þessi stjórn eigi að
reyna að sitja áfram og ekki að
lyppast niður eftir eitt ár. Þeir
hafa alls konar möguleika til
þess. Það sem mér hefur þótt
bezt i stjórninni er mitt eigið
starf. Ég hef mesta ánægju af
þvi, en persónulega eru hinir
ráðherrarnir allir, og þar með
taldir Alþýöubandalagsráö-
herrarnir, indælir og ágætir
menn, sem á persónulegum
grundvelli er mikil ánægja aö
vinna meö.”
Ekki pólitiskir refir?
„Þaö er annaö mál.”
Þaö hefur veriö haft á oröi, aö
utanrikisráöherrar þurfi aö búa
rúmt. Þú hefur ekki hugsaö þér
aö flytja I rýmra húsnæöi?
„Nei, ég hef ekki hugsað mér
það. Mér þykir vænt um þetta
litla hús. Ég býð hingað þeim
erlendu fyrirmönnum, sem ég
veit aö kunna þvi vel. Annars
nota ég húsnæöi utanrikisráðu-
neytisins.”
eftir Kalldór Halldórsson-
Föstudagur 17. ágúst 1979
—helgarpásturinn.