Helgarpósturinn - 28.09.1979, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 28. september 1979
helgárpósfurínn..
MATARVERÐ NIÐURGREITT
UM MILUARÐA
— en engir sérstakir reikningar fyrirliggjandi
Mötuneyti rikis- og bæjar-
starfsmanna hafa á stundum ver-
iö umdeild fyrirtæki. Þar er seld-
ur matur á niöursettu veröi,
þannig aö kúnninn þarf aöeins aö
greiöa hráefniskostnaö, en rfki og
bær greiöir allan annan kostnaö,
svo sem launakostnaö starfs-
manna, hita og rafmagn, tækja-
búnaö og annaö tilfallandi. Þeir
sem seöja hungur sitt á þessum
kjörum eru aöeins — eöa eiga aö
vera — starfsmenn ríkis og
bæjarfélaga og er þessi þjönusta
bundin I þeirra kjarasamninga.
Ýmsum finnst aö meö þessu sé
veriö aö mismuna vinnandi fólki
þessa lands, auk þess sem veit-
inga — og gistihúsaeigendur telja
mötuneytin hættuleg frjálsri
samkeppni i matarsölu og stuöli
aö dauöa veitingahúsareksturs I
landinu.
t þessari samantekt veröur rætt
viö þá aöila sem þessi mál varö-
ar, auk þess sem reynt er aö upp-
lýsa hve stórar fjárfúlgur fara úr
rikissjóöi og frá bæjarfélögum til
aö unnt sé aö halda þessari þjóri-
ustu gangandi.
Arlega
Kostnaður ekki ljós
Svo viröist sem mjög erfitt sé
aö fá tæmandi upplýsingar um
þessi mötuneytismálefni. Kostn-
aöur viö þau er settur á hverja
stofnun fyrir sig og heildarkostn-
aöur fyrir riki og bæ liggur ekki
fyrir i reikningum þessara aöila.
Enfyrst skal litiö á mötuneytis-
mál rikisins. Helgarpósturinn
haföi samband viö Guömund Karl
Jónsson deildarstjóra hjá fjár-
málaráöuneytinu og spuröi um
þær peningaupphæöir sem rikiö
þyrfti aö punga út vegna mötu-
neytarekstursins.
„Ég get engar heildartölur gef-
iö þér þar aö lútandi. Mötuneytin
eru rekin innan viökomandi
stofnana rikisins og i reikningum
þeirra er kostnaöur vegna mötu-
neyta ekki sérgreindur,” sagöi
Guömundur Karl. „Rikiö greiöir
tæki og heldur þeim viö. Þaö ligg-
ur ljóst fyrir aö t.d. rafmagn og
hita mötuneyta ákveöinna stofn-
ana er aldrei hægt aö reikna sér-
staklega, heldur er sá kostnaöur
inni heildarorkukostnaöi þessara
sömu stofnana.”
Erfitt að reikna launa-
kostnað
Deildarstjórinn sagöi i fram-
haldi af þessu aö einnig væri erfitt
aö færa launakostnaö starfs-
manna viö mötuneytin sérstak-
lega. 1 Arnarhvoli, þar sem ráöu-
neytisstarfsfólk boröar sinn mat,
er launakostnaöur t.d. færöur á
húseignina Arnarhvoli og rekstur
hennar. bvi væri illsjáanlegt hver
kostnaöurinn viö þaö mötuneyti
væri sérstaklega. Þannig væri
þetta um fleiri staöi.
Ekki gat Guömundur Karl
Jónsson heldur greint frá þvi ná-
kvæmlega hve mörg mötuneyti
væru rekin á vegum rikisins.
Sagöi hann þaö matsatriöi, hvaö
kalla skyldi mötuneyti og hvaö
ekki. A einni stofnun væri mötu-
neyti meö gamla laginu, þar sem
matráðskonur og aöstoöarfólk
sæju um matseldina, en annars
staöar kæmi maturinn aösendur i
bökkum og væri siöan hitaöur i
þar til geröum blástursofnum.
Heföi siöarnefnda aöferöin reynst
ódýrari fyrir rikissjóö.
í kjarasamningum rikis og
bæja viö BSRB er kveöiö svo á, aö
sá starfsmaöur sem er i föstu
starfi og vinnur meira en 25
klukkustundir vikulega, skal eiga
aögang aö mötuneyti, eöa fá aö-
sendan mat. Þá segir einnig að
hiö opinbera skuli sjá um rekstur
þessara mötuneyta, en starfs-
menn greiða hráefniskostnaö.
Þeir sem ekki hafi aðgang að
mötuneyti skulu fá matai — eöa
fæöispeninga og skulu þeir dag-
lega nema 1/2 dagvinnustund i 1.
launaflokki. Er þaö um 700 krón-
ur á dag.
Mötuneyti eins og ritvél-
ar
Helgarpósturinn haföi tal af
Höskuldi Jónssyni ráöuneytis-
stjóra i fjármálaráöuneytinu og
spuröi hvort hann teldi eölilegt aö
mötuneytiskostnaöur rikisins
væri hvergi samantekin og þar
með engar heildartölur finnan-
legar.
„Já, ég tel þaö ekki óeölilegt.
Þetta er aðeins hluti rekstrar-
kostnaöar hverrar stofnunar fyrir
sig. Þaö mætti þá eins taka sam-
an allsherjarkostnaö rikisins
vegna ritvéla- eöa tölvunotk-
unar,” svaraöi ráöuneytisstjór-
inn.
Höskuldur bætti þvi viö, aö
þráttfyrir þetta mætti gera sér á-
kveönar hugmyndir um kostnaö
rikissjóös af mötuneytunum.
Fyrir tveimur árum hefði veriö
gerð athugun á þvi hve stór hlut-
ur hins opinbera væri i matar-
veröi til starfsmanna. Heföi þá
komiö i ljós aö starfsmenn
greidduum helming (hráefni), en
rikissjóöur hinn helming matar-
verðsins.
Höskuldur Jónsson sagöi að
langflestir rikisstarfsmenn heföu
aðgang aö mötuneytum og einnig
aö sáralitiö væri um þaö, aö aörir
en rlkisstarfsmenn boröuðu þar.
1 Arnarhvoli kostar heit máltlð,
500 krónur hver skammtur og er
sama hvort um kjöt- eöa fiskrétt
er að ræöa. Ef þetta er fram-
reiknaö og gengið út frá þvi aö
hér sé um hráefniskostnað aö
ræöa og rikiö sé þá búiö aö greiöa
STAÐAN í MÁLUM SEM HELGARPÓSTURINN VAKTI MÁLS Á:
Nigeríumúturnar:
MÚTUR TEUAST TIL ÓLÖG-
MÆTRA VIOSKIPTAHATTA
Ríkissaksóknari hafði ekki heyrt um malio
Mörgum er enn i fersku minni
umfjöllun Helgarpóstsins á við-
skiptum skreiðarseljenda við
mögulega skreiðarkaupendur i
Nigeriu. Kom þar fram aö við-
skiptahættir voru með öðrum
hætti en menn eiga að venjast.
Einn skreiðarseljenda, Bjarni
Magnússon lýsti þvi yfir i viötali
við blaðið, að skreiðarseljendur
hefðu orðið að múta ákveönum
aðilum til að kaupin næðu fram að
ganga. Opinberir aðilar, þá aðal-
lega innan viöskiptaráðuneytisins
vildu ekki taka svo djúpt i árinni
og töluöu um að umboöslaun þau
sem hefðu verið greidd vegna
þessarar skreiðarsölu hefðu ef til
vill verið of há.
Samkvæmt isleriskum lögum
um viöskiptahætti, þá mun þaö
refsivert aö bjóöa mútur til aö
koma ákveönum hlutum I gegn.
Helgarpósturinn haföi samband
viö Eirik Tómasson aöstoöar-
mann dómsmálaráöherra vegna
þessa máls og spuröi fyrst hvaöa
reglur giltu almennt um mútur i
viöskiptum manna I millum.
Mútur refsiverðar
Eirikur sagöi almennu regluna
vera þá, aö óheimilt væri aö bjóöa
eöa láta I té kaupbæti (mútur,
innskot HP) til aö hafa áhrif á
viöskipti. Væri þetta refsivert
athæfi og varöaöi sektum eöa
fangelsisvist allt eftir þvi hve
brotiö væri alvarlegt. Eirikur tók
þó fram aö oft réöust þessi mál af
málsatvikum og þvl væri erfitt aö
setja fram einhverja regiu sem
hina einu réttu.
Eirikur Tómasson var næst
inntur eftir þvl hvernig máliö
horföi viö ef islenskur ríkisborg-
ari viöheföi viöskiptahætti sem
þessa á erlendri grund.
„Verknaöurinn er öllu jöfnu
jafn refsiveröur þótt framinn sé
erlendis” svaraöi Eirlkur. „Ef
Islendingur býöur öörum
Islendingi eöa erlendum manni
kaupbæti til aö liöka til fyrir
viöskiptum i útlöndum, þá er
heimilt aö sækja þann einstakling
til saka, enda brýtur hann þar
gegn isienskum hagsmunum.
Eirikur sagöi þó, aö i þeim
löndum sem mútugreiöslur væru
ekki refsiveröar, þar væri ekki
hægt aö refsa Islenskum rikis-
borgara fyrir slikt athæfi eftir Is-
lenskum lögum.
//I hendi
ríkissaksóknara"
Loks var aöstoöarmaöur dóms-
málaráöherra spuröur hvort
dómsmálaráöuneytiö heföi ekki
séö ástæöu til athugunar vegna
upplýsinga Helgarpóstsins um
meintar mútur Islendinga I Nig-
eriu á sinum tima.
„öllu jöfnu er þaö ekki verksviö
dómsmálaráöuneytisins aö óska
eftir rannsóknum af þvi tagi.
Samkvæmt lögum er þaö I hendi
rikissaksóknara aö gæta aö af-
brotum og óska eftir rannsókn ef
honum þykir ástæöa tií. Aö visu
kemur þaö fyrir aö ráöuneytiö
beinir tilmælum til rikissaksókn-
ara og óskar eftir rannsókn á einu
eöa ööru, en I þessu tilfelli hefur
ráöuneytiö ekki séö ástæöu til
þess aö óska athugunar á þessu
tiltekna máli, enda óljóst meö
þær reglur sem gilda um viö-
skiptahætti I þriöja heiminum,
þ.á.m. Nlgeriu,” sagöi Eiríkur
Tðmasson.
/,Sendu mér
Helgarpóstinn"
Helgarpósturinn haföi i fram-
haldi af þessu tal af Þórði--
Björnssyni rikissaksóknara og
spuröi hvort hann heföi ekki séö
ástæöu til rannsóknar á mútu-
málunum i Nigeriu.
„Ég þekki þetta mál ekki,”
svaraöi Þóröur.
— En nú hefur einn aöila máls-
ins játaö að um mútugreiöslur
hafi verið aö ræöa. Þaö geröi
hann i Helgarpóstinum. Þegar
jafnframt er ljóst aö mútur I viö-
skiptum eru ólögmætar, er þá
ekki ástæöa til aögeröa af þinni
hálfu?
„Jú, ef til vill, en ég kannast
bara ekki viö þetta mál. Þaö hef-
ur enginn bent mér á þaö.”
— Meö hvaöa hætti koma mál
inn á borð til þln?
„Þaö er meö ýmsum hætti.”
— Þá I sumum tilvikum aö
dagblöö upplýsi einhver saknæm
tilvik.
•« Ég les nú ekki blöö I þvi
skyni.”
— Nú skýri ég þér frá þessum
uppljóstrunum f Helgarpóstinum.
Finnst þér ekki ástæöa til neinna
aögeröa i þessu tiltekna máli á
grundvelli þeirra upplýsinga?
„Ég get ekkert talaö um þétta
mál, þar sem ég veit ekkert um
þaö.”
— Meö hvaöa hætti mætti vekja
athygli þina á meintum mútum
Islendinga I Nígerlu?
, „Nú t.d. meö þvl aö senda mér
blaðiö, þar sem um mál þetta er
fjallaö.”
Vegna þessara svara rikissak-
sóknara voru þau tölublöö Helg-
arpóstsins, þar sem var fjallaö
um skreiöarviöskiptin i Nigeriu,
send til Þóröar Björnssonar rikis-
saksóknara. Mun Helgarpóstur-
inn hafa samband viö Þórö siöar I
vikunni, er hann hefur lesiö blöðin
yfir og leita ‘álits hans og afstööu
til mútumálanna. — GAS
Grundarmálið: _______________
OF FAH HJUKRUNARFOLK
OG MIKIL ÞRENGSLI
„Það hefur verið gerð nokkur
rannsókn á starfsemi elliheimil-
isins Grundar I framhaldi af
fréttum Helgarpóstsins nú I vor,”
sagði Skúli Johnsen borgarlæknir
Isamtali viö Helgarpóstinn. „Það
reyndist Ijóst að það var of fátt
hjúkrunarfólk á Grund miöað viö
fjölda sjúklinga. Ég veit til þess
að undanfarið hefur Grund veriö
að auglýsa eftir hjúkrunarfólki,
svo ég geri ráö fyrir þvi aö þar sé
nú veriö aö bæta viö fólki.”
Helgarpósturinn skýröi frá þvi
á slnum tlma og haföi þaö eftir
starfsfóiki Grundar, aö aöbúnaö-
ur vistfólks væri á ýmsum
deildum langt frá þvi aö vera viö-
unandi, auk þess sem umönnun
væri fyrir neöan lágmark. Þá var
taliö aö hreinlæti væri I ýmsu á-
bótavant.
Gengur illa að
fá hjúkrunarfólk
Borgarlæknir sagöi þaö ávallt
hafa veriö vandamál á Grund,
hve illa gengi aö fá hjúkrunarfólk
þangaö til starfa. Grund heföi á
siöustu árum þróast æ frekar út I
þaö aö veröa hjúkrunarstofnun
frá þvi aö vera elliheimili. Aö -
staöa til sjúkrahjálpar væri þó
ekki eins góð eins og viöa annars
staöar og þaö geröi þaö aö verk-
! um aö hjúkrunarfólk væri tregt til
starfa. Skúli Johnsen tók þó fram
aö aöstaöan væri þó ekki þannig
aö sjúklingar liöu fyrir hana. Þró-
unin frá elliheimili út I hjúkrun-
arstofnun heföi fyrst og fremst
oröiö vegna vöntunar á sjúkra-
plássum almennt og heföi þá
Grund oröiö aö hlaupa undir
bagga.
Aö sögn Skúla fóru landlæknir,
borgarlæknir og fleiri aöilar fyrir
skömmu i heimsókn á Grund og
var þá aðstaöan þar almennt
skoöuð. Sagöi Skúli aö ljóst væri
að þrengsli væru þar nokkur og
reynt yröi aö fækka enn plássum
á sjúkradeildum, en frá 1974 heföi
oröiö nokkur fækkun plássa og þá
vegna tilmæla frá landlækni.
,,Ekki eins og
best gerist”
„Þaö kemur semsé til álita aö
fækka þarna plássum enn frekar
en á móti kemur, aö viö sllkar
ráöstafanir stækkar vandi aldr-
aöra og verr gengur fyrir þá
aö fá inni á stofnunum sem þess-
um,” hélt Skúli Johnsen áfram.'
„Þaö hafa miklar endurbætur
veriö geröar á Grund á undan-
förnum árum og þá m.a. vegna
tilmæla frá landlækni áriö
1974.Þaö er ljóst aö aöstaöan
þarna er ekki eins og hún best
geristá sjúkrastofnunum, en eng-