Alþýðublaðið - 28.03.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞ. ÝÐUBLAÐIÐ
•^LÞÝÐUELADllÍ
< kemur út ú hverjum virkum degi.
i ...... ============= ,
í Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við >
j Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ►
5 til kl. 7 síðd. ,
; Skrifstofa á sama stað opin ki. ;
9Va—101/2 árd. og kl. 8 - 9 síðd.
; Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ;
! (skrifstofan). ►
; Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ;
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
; hver mm. eindálka.
! Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan j
] (i sama húsi, sömu símar). ;
Hvildarlög sjómanna
á togarum.
Framsöguræða Héðíns Valdimars-
sonar við 1. umræðu um breytingu
á togaravökulögunum.
Nú eru rúm 5 ár, síöan hvildar-
lögin fyrir sjómenn á togurum
Igengu í gildi. Um pau hafði stað-
ið höxð barátta; sjómenn höfðu
fcrafist peirra látlaust, en útgerð-
armenn og fulltrúar peirra á pingi
staðið sem veggur í gegn. Þessi
5 ár síðan hafa ísl. togarahásetar
haft lögtrygt 6 tíma vinnuhlé á
hverjum sólarhring, og má ségja,
að við pað hafi breyzt stórkost-
lega til batnaðar lífið á togurun-
um, svo að skoðast má nú, sem
mönnum sé líft á peim skipum.
En pó er pað svo, að á pessum
hvíldarlögum hafa mest grætt út-
gerðarmennirnir sjálfir. Allir skip-
stjórar munu sammála um pað,
að afköst sjómanna hafi aukist,
en ekki minkað við pað, að sjó-
mönnunum var trygt vinnuhlé. Er
pað og í samræmi við erlenda
og innlenda raýnslu í pessu efni,
að oflangur óslitinn vinnutími
preyti ménn svo mikið, að af-
köstin verði minni af honum sam-
anlögðum heldur en ef hann væri
styttri, auk pess sem slikur lang-
ur vinnutími smárn saman vinnur
tjón á heilsu verkamannsins og
slítur honum út fyrir tímann.
Mættu pess vegna útgerðarfélög-
in nú vel kannast við, að barátta
sjómanna fyrir lögtrygðu vinnu-
hléi á sjónum var ekki að eins
réttmæt frá heilbrigðis og mann-
úðar sjónarmiði, heldur líka
gróðavænleg fyrir útgerðarfélög-
in, og sjómennirnir hefðu pví með
baráttu sinni fyrir Iögunum auk-
ið möguleika útgerðarmanna til
að græða fé á útgerð.
En krafa sjómanna var pegar-í
fyrstu sú, að peim yrði trygð 8
tíma hvíld. Með lögunum var að
eins hvíldin lögboðin 6 tímar, og
sættu sjómenn sig við petta í
bili sem byrjun, fyrsta stig máls-
ins, er myndi hafa í för með sér
reynslu og betri sannanir fyrir
kröfum peirra. Eftir að lögin
höfðu sýnt sig nokkur ár og
gagnið af peim hafði fyllilega í
ljós komið, pótti sjómönnum pví
timi til kominn að fá lögunum
breytt eins og peir höfðu gert
kröfur um í íyrstu, svo að vinnu-
hléð yrði 8 tímar. S. 1. ár sam-
pykti pví Sjómannafélag Reykja-
víkur að leita undirskrifta á tog-
urunum frá Reykjavík um áskor-
anir á alpingi að sampykkja slíka
lagabreytingu, og hafa áskoranir
frá 406 hásetum eða svo að segja
hverjum einasta háseta á reyk-
vísku togurunum nú verið lagðar
fyrir pingið. Á öðrum togurum
helir ekki verið leitað undirskrifta,
en hugur sjómanna er par hinn
sami. Sjóm.fél. fól okkur Alpfl.-
fplltr. á pingi að fylgja málinu
fram, og hefi ég orðið við pví og
lagt petta lagafrv. fyrir n. d.
í Reykjavík eru nú 22 togarar.
- Hafnarfirði með Hel-
lyers-togurunum alls 14 ——
Á Vestfjörðum 3 ----
Alls 39 togarar
með að meðaltaii 26 manna skips-
höfn eða um 1000 manns, og eru
par af vinnandi samkvæmt lögum
pessum á pilfari að msðaltali 18
menn á tögara hverjum eða um
700 sjómenn. Þetta mál varðar pví
mikinn fjölda manna, og óskir
peirra eru mjög ákveðnar.
Reynslan hefir sem sé sýnt pað,
að petta 6 tíma vinnuhlé, sem nú
er lögtrygt, er mjög fjarri pví að
vera nægiiegt til pess að menn
geti haldið vinnuorku sinni og
heilsu óskertri til iengdar.
Nú er sólarhringnum skift í 4
vökur á togurum og er pað regl-
an', pegar fiskur er og engin frá-
tök verða, að hásetar vinni sam-
fleytt á pilfari 3 vökur eða 18
tíma, en hafi að eins 6 tínxa hlé.
Þar sem petta gengur oft 10—14
daga samfleytt, í misjöfnu veðri,
og ‘við erfiða vinnu, kulda og
vosbúð, pá er auðséð, að slíkt er
,ekki heiglum hent og ofpreyta og
sveínleysi sæki á menn pegar pað
gengur dag eftir dag. En pegar
petta vinnulag gengur mánuð eftir
mánuð og ár eítir ár, pó hlé’verði
á milli, pá er auðsætt að h;ilsa
sjómannanna bilár. Að vísu er
ástandið betra en áður var, pegar
engin takmörk voru fyrir vinnu-
tímanum og oft var haldið áfram,
unz hásetarnir féllu bókstaflega
í valinn. En þó ofpreytan og
svefnleysið sé ekki eins áberandi
nú, pá er þetta þó séígdrepandi
fyrir hvern mann, hversu hraust-
ur sem hann er að upplagi. En
pess ber að gæta að 6 tíma vinnu-
hlé er að jafnaði ekki meira en
4—5 tima svefn, pví að í vinnu-
hléinu purfa menn venjulega að I
matast og pvo sér og af hlífar-
fötunum og gengur ávalt tími til
pess. Enda sýnir það sig að tog-
arahásetar geta nú ekki verið aðr-
ir en hraustir menn á léttasta
skeiði 20—35 ára gamiir, og hr .in-
asta tilviljun er ef par finst mað-
;ur fimtugur. Jaínótt og sjómenn
slitna fara skipstjórar að ganga
fram hjá þeim, og peir þola ekki
lengur vinnuna, verða að leita sér
annarar vinnu í landi. Elzti sjó-
mannalæknirinn hér í bænum seg-
ir það sína skoðun, að starfsár
rnanna sem stundað hafa sjó-
menskii um lengri tíma geti ekki
talist nú lengur en 20—25 ár; pá
séu þeir útslitnir og þar sem
menn byrja nú venjuíega að fara
á sjóinn 18—20 ára, ættu þeir að
vera mikið til útslitnir inenn hálf-
fimtugir. Þó nokkur brögð eru
líka að sérstökum veikindum hjá
sjómönnum svo sem í höndum og
taugagigt, sem stafar af voshúð,
kulda og þreytu. Vinnan á tog-
urunum er pannig enn pann dag í
dag, að sjómenn sækjast yfirleitt
að eins eftir henni vegna pess, að
Önnur föst vinna er ekki í boði,
og segjast ekki mundu líta við
togaravinnunni eins og hún er
nú, ef neyðin ræki þá ekki á sjó-
inn, því að þeir vita að þeir slitna
á pessari vinnu fyrir aldur fram.
Nú her pess einnig að gæta, að
í ár hafa togarafélögin. fækkað
hjá sér hásetum. Þar hafa undan-
farið verið að jafnaði á saltfisk-
veiðum 30 menn á skipi (25—38),
en nú eru þar 26—27 m. (23—32).
Þar sem nú er óvenjulega mik-
ill fiskur, þá er auðsætt að peir
18 menn, sem að jafnaði vinna á
þilfari, \ærða að leggja miklu
meira að sér til að afkasta pessu
á sama tíma sem 21—22 menn
hafa undanfarið gert, og er pví
meiri ástæða - til að þeim verði
lögtrygð minsta hvíld 8 tímar,
sem yrði í reynd 6—7 tíma svefn
á sólarhring. Frv. pað, sein hér
liggur fyrir, fer fram á að sólar-
hringnum verði skift í 3 vökur
og myndu pá alt af á saltfisk-
veiðum 12 vera vinnandi af pess-
um 18 mönnum, en 6 eiga hvíld,
í stað pess að nú vínna 13—14
en 4—5 hvílast. Á ísfiskveiðum
sem venjulega standa frá sept-
’ ember til febrúar eru nokkru
færri menn á skipunum, nú venju-
lega að eins 19—20 m. skips-
höín, en þar a'f vinna á þilfari 12
menn. Með prískiftri vöku myndu
8 rnenn vinna en 4 hvílast, par
sem nú vinna 9 menn, en 3 hvíl-
ast. Með pessari breytingu á
vökuskiftunum, sem yki hvildar-
tímann um 2 tíma fyrir háseta,
yrði pannig ekki mikil röskun á
vinnunni, munaði 1—2 mönnum á
hverjuin tíma á saltíiskveiðum, en
1 manni að jafnað'. á ísíi kveiðum,
eða, helmingi minna en manna-
fækkun peirri nemur, sem útgerð-
arfélögin hafa nú látið fram fara
á skipunum. Það er mjög óvíst,
hvort nokkuð pyrfti að jafnaði að
auka við skipshafnir. Á enskum
og pýzkum togurum vinna t. d.
að eins 8 menn á þilfari á ís-
fiskxæiðum. Og ætla má að með
auknum hvíldartíma ykjust af-
köst hásetanna nú sem fyrr. En
jaínvel pótt einhvers staðar pyrfti
að bæta manni við, pá væri það
ekki álitamál, borið saman við
pað gagn, sem sjómenn hefðu af
pví, að lífi og heilsu Jieirra væri
betur borgið.
Stytfing vinnutímans á sjónum
er eitt af peim málum, sem nú er
hvarvetna verið að gefa út lög
úm. Úti í Norðurálfunni hafa ýrr
rikin komið á hjá sér 8 tíma
eins tímaspursmál er pangað til1
pað er alls staðar lögleitt. En
hér á landi er farið fram á 8 tíma
lögboðna hvíld á fiskiflotanum
þar sem mest er unnið og vinn-
an er verst. íslenzka sjómanna-
stéttin hefir fengið lof alls staðar
þar sem hún er þekt, og íslenzku
fiskimennirnir eru viðurkendir að
vera hraustustu og harðgerðustu
mennirnir, sem við togaraútgerð
eiga. En hversu lengi stendur pað,
ef farið er með þessa vösku menn
eins og vélar, án pess að þeir
fái þann minsta hvíldartíma, sem
hægt er að búast við að komi að
nokkru haldi til að halda við orku
þeirra og heilsu?
Er ekki stórhætta á pví að
næsta kynslóðin verði rýrari og
geti ekki stundað pessa hörðu og
hættulegu vinnu, pjóðin úrkynj-
ist? Dýrmætasta eign pjóðarinnar
eru mannslífin. Með pví að skapa
löggjöf, er varðveitir og lengir
líf sjómanna, stuðlar alpingi að
pví, að hér vaxi upp heilbrigður
og próttmikill kynstofn. Það er
skylda alpingis að koma í veg
fyrir alla misbeitingu á vinnuafli
pjóðarinnar. Ég vænti því, að n.
d. taki máli pessu vel, og legg til,
að pví verði vísað til 2. umræðu;
og sjávarútvegsnefndar.
Meðri deiM.
„Títan“-sérleyfið o. fl.
3. umr. lauk á laugardaginn..
Voru pá feldar allar tillögur um
tryggingakröfur, sem frá var
skýrt í síðasta blaði, nema sú,
er Magn. Guðm. flutti til pess, að
pví er virðist, að koma í veg fyr-
ir strangari skilmála. Hún var
samþykt; en felt var, að orða
hana ákveðnar og nokkru strang-
ar. Sampykt var tillaga frá sam-
göngum.n. um að binda virkjunar-
leyfið ákveðnar við Urriðafoss
sjálfan en gart var í frv. og (tilL
Jakobs) að taka íram í lögunum,
að járnbrautin skuli gerð úr
nýju, völdu efni. Hins vegar var
felt, að ákveða sporbreiddina
1,067 metra a. m. k., og mælti M.
Guðm. á móti þeirri tillögu. Sam-
þykt var, að kaupverð járnbraut-
arinnar, ef ríkið tekur hana í sín-
ar hendur á sérl eyfistímabi linu,
skuh vera matsverð að frádregn-
um hluta ríkissjóðs, í stað kostn-
aðarverðs, svo og ákvæði um, að-
sérleyfishafi láii ríkinu árlega í
té, eftir að köfnunarefnisáburðar-
vinsla er komin á stað, ef Bún-
aðarfélagið óskar, alt að 3 pús-
und smálestum áburðar við verði,
sem ekki má fara meira en 5 0/0
fram úr vinslukostnaði og vera
a. m. k. 5o/o undir heildsöluverðt
sams konar áburðar í Noregi, og
afhendist áburðurinn í Reykjavík
í útflutningsumbiíðum. Lengra
varð ekki um þokað. Tillaga um,
að sampykki alþingis, en ekki
ráðherra að eins, purfi til eig-
andaskifta að sérleyfinu, var feld