Helgarpósturinn - 11.06.1982, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 11. |únt 1982-^gf,
Listahátið fór af stað i siðustu viku og strax á fyrsta degi hennar, urðu
áhorfendur vitni að enn einum stórsigri islenskra tónlistarmanna. Núna
var það Silkitromman, ópera eftir þá Atla Heimi Sveinsson og örnólf Árna-
son. Stjórnandi hljómsveitarinnar i uppfærslu Þjóðleikhússins er góður
kunningi islenskra tónleikagesta, Bandarikjamaðurinn Gilbert Levine.
Helgarpósturinn hitti Levine að máli i vikunni, rétt áður en hann hoppaði
upp i flugvél til Bandarikjanna til að hitta konu sína, og fyrsta spurningin,
sembeint var til þessa unga og hressa stjórnanda var, hvernig hann myndi
lýsa Silkitrommunni.
eftir Guölaug Bergmundsson
„Ég vil leggja áherslu á, að þetta er verulega góð ópera.
Það er mjög mikilvægt, að þetta er fslensk ópera, mikil-
vægt fyrir listalifið hér, fólkið og menninguna. Hún býr
yfir dramatiskri spennu, sem nær til fólksins. Ég var dol-
fallinn yfir viðtökum áhorfenda á frumsýningunni, og
einnig á annarri sýningunni, vegna þess að viöbrögðin
voru einlæg og áhorfendur voru mjög móttækilegir, sem
er óvenjulegt, þegar um nýja tónlist er að ræöa. Gagnvart
nýrri tónlist láta áheyrendur venjulega í ljós þakklæti sitt
fyrir viðleitnina, en ná ekki tilfinningalegu sambandi viö
hana. Ég hef það á tilfinningunni, að bæði á frumsýning-
unni og á annarri sýningunni hafi fólk oröið virkilega
snortið. Þetta er stórkostleg ópera.
Eg held að hver og einn geti séð sjálfan sig i persónunni,
sem Guðmundur Jónsson syngur. Vandamál hans er
vandamál okkar allra, að finna sannar tilfinningar og
vera þeim trúr. Texti örnólfs Arnasonar og tónlist Atla
Heimis Sveinssonar koma þvi sterklega vel til skila.”
Ópera fyrir alla
— Er þessi ópera séríslensk, eða höfðar hún til breiðari,
og alþjóðlegsáhorfendahóps?
„Hún höfðar tvimælalaust til breiöari áhorfendahóps. A
frumsýningunni voru reyndar menn, sem hafa mikinn
áhuga á að kanna möguleikana á að setja hana upp I öðr-
um löndum. Og það er mín skoöun að það eigi að færa
mynd Olafur Lárusson
hana uppannarsstaðar. Húner islensk vegna þess, að Atli
Heimir er islenskur, örnólfur er islenskur og allir, sem
taka þátt i uppfærslunni eru islenskir, að mér undanskiid-
um, og aðsjálfsögöu er hún á islensku, sem er mjög mikil-
vægt. En tónlistina er hægt að flytja á hvaða óperusviði
sem er, og ég hef það sterklega á tilfinningunni, aö svo
muni verða. Ég vona það að minnsta kosti, þvi hún á skil-
iðstærri áhorfendahóp.”
— Hún stenst þá samanburð við það, sem er að gerast á
þessu sviði erlendis?
„Fyllilega.ogekkiaðeins það, þvi viðtökur frumsýning-
argesta sýndu, að sýningin er i mjög háum gæöaflokki.
Mjög stór tónlistarútgefandi frá Danmörku var hér og
sagði, að óperan væri sambærileg viðflest af þvi, sem ger-
ist i Þýskalandi um þessar mundir, og er það land, þar
sem óperumenningin stendur traustum fótum. En þaö eru
ekki bara sérfræðingarnir, sem eru ánægöir, þvi hinir
„venjulegu” áhorfendur, sem komu á mánudaginn, voru
íika mjög ánægðir. Þetta er það, sem við vinnum að og ég
var mjög snortinn af þvi.”
Sérfræðingar og almúginn
— Þannig, að tónlistin ætti ekki aö vera hindrun fyrir
áhorfendur, sem ekki eru vanir að hlusta á módern tón-
list?
„Óperan virðist ekki vera af þeirri tegundinni, sera
höföar mest til sérfræðinga i nútima tónlist. Hún virðist
höfða til allra, og mér finnst það stórkostlegt, einkum á
þessum siðustu timum. Það er afar sjaldgæft nú orðið að
finna samtima tónverk, sem nær tökum á fólki,ekki bara
á íslandi.heldurallsstaðar.”
— En er þá eitthvað i henni, sem minnir fólk á hina
klassisku óperu?
„Nei, enhún er jafn góð. I henni eru mjög fallegar lag-
linur, sem allar eru i samhengi við atburðarásina. Þetta
er ekki róandi tónlist, heldur örvandi.
Leikstjórn Sveins Einarssonar á hér lika hlut aö máli,
þvi sviössetningin er m jög snilldarlega unnin.”
Steinhissa á gaéðunum
—Ef við snúum okkur að sjálfum þér og starfi þinu hér,
hvernig bar að komu þina hingað og hvenær komstu fyrst?
„Ég stjórnaði fyrstu tónleikum minum hériianúar 1979.
Ég hafði hitt hljóðfæraleikara úr hijómsveitinni, sem
kynnti mig siðan fyrir framkvæmdastjórn sveitarinnar,
og ég var svo beðinn um að stjórna einum tónleikum. Ég
kunni vel viðhljómsveitina, og ég held, að hún hafi kunnað
vel viðmig. Við höfðum gaman af að skapa tónlist saman,
sem er mér það mikilvægasta, hvert sem ég fer. Ari siðar
kom ég aftur og stjórnaði nokkrum tónleikum. Ég stjórn-
aði einnig tónleikauppfærslu á La Traviata, sem naut
mikillar hylli. Siðar stjórnaði ég Othello og fleiri tónleik-
um, en Listahátiðin er það skemmtilegasta, sem ég hef
gert hér. Ég er mjög spenntur fyrir óperunni, og einnig
hlakka ég mjög til að stjórna tónleikunum með Boris
Christoff, sem verða lokaatriði hátiðarinnar. Hann er
stórkostlegur listamaður og ég held, að það verði góður
hápunktur á góðri Listahátið. Á þeim tónleikum kem ég til
með að vinna með söngsveitinni Filharmoniu en hún tók
þátt i Othello og La Traviata og er ég mjög ánægður og
spenntur að fá tækifæri til að starfa aftur með kórnum.”
— Hafðirðu einhverja hugmynd um hvað var að gerast i
tónlistarlifinuhér, áður en þú komst i fyrsta skipti?
„Alls enga. Ég þekkti nokkra hljóðfæraleikara 1 Sinfón-
íuhljómsveitinni og ég kunni vel við þá, en ég hafði ekki
hugmyndum gæði tónlistariðkunarinnar hér. Efnisskráin
á þessum fyrstu tónleikum var mjög erfið. Við lékum is-
lenskt verk, siðan konsert fyrir hljómsveit eftir Bartok,
sem er mjög erfitt stykki, og loks fiðlukonsert Brahms,
þar sem Guðný Guðmundsdóttir lék einleik. Ég var stein-
hissa á gæðunum, en þar sem ég dvaldi hér aðeins f viku,
vissi ég ekki hvað var að gerast þar fyrir utan. Það var
ekki fyrr en ég fór að koma hingað reglulega, að ég sá
hvað tónlistarlifið hér er stórkostlegt, og ég er mjög á-
nægður yfir að hafa tekið þátt i menningarlifi íslands.”
Engin kurteisi
— Islendingar hafa mjög gaman af þvi að spyrja út-
lendinga, sem koma hingað til aö vinna, hvað þeim finnist
um starfsvettvang þeirra hér, og fá oftast hrós. Maður
hefur svo oft velt þvi fyrir sér, hvort hrósið sé alltaf ein-
lægt, eða hvort það er til að gera gestgjafana ánægða?
„Ég reyni að vera kurteis, en þetta er alls ekki kurteisi.
Konan min sá æfingu á óperunni, og hún var dolfallin. Ég
stjórna mörgum óperuuppfærslum og á ferðum minum
horfi ég mikið á óperur, og ég var mjög hrifinn af hæfni
hljómsveitarinnar i þessari óperu, fagmannlegum vinnu-
brögðum leikhússfólksins og vilja söngvaranna til að
leggja mjög hart að sér við að læra hlutverk sin. Ég tók
einu sinni upp, á einum degi og án æfinga, ófullgerðu sin-
fóniu Schuberts, og ég hef leikið þessa upptöku privat fyrir
marga vini mina i tónlistarheiminum i New York og
Evrópu, og þeir eru furðu lostnir. Frægur umboðsmaður
listamanna i New York spurði mig i fullri alvöru hvort
þetta væri besta hljómsveitin á Norðurlöndum. Þaö sem
ég segi, er ekkert skjall, heldur rétt lýsing á þvi, sem ég sé
hér, annars kæmi ég ekkiaftur.”
— Hver er tónlistarbakgrunnur þinn og hvaðan kem-
urðu?
„Ég er frá New York. Ég stundaöi tónlistarnám við
Julliard skólann þar og fékk þar góða tekniska undirstöðu.
Þaðan fór ég til Princeton og lærði tónlistarvisindi og tón-
listarfræði. Ég var gerður að aðalstjórnanda óperunnar
þar og fékk þannig eldskirn mina sem slikur. Ég fór siðan
til Yale og nam meira þar, en þaðan til Evrópu, sem er
mjög mikilvægt fyrir bandariskan tónlistarmann. Ég var
nemandi Nödju Boulanger i Paris og Franco Ferrara á
ttaliu. Þá vánn ég um tima með Sir Georg Solti, sem er
stórkostleg lifsreynsla. Arið 1974 hóf ég siðan feril minn og
fékk fyrstu stöðu mina sem aðalstjórnandi i Bandarikjun-
um. Ég hef ekki litið til baka og sé ekki eftir neinu.”
Frá báöum hliðum
— Ætlaðirðu þér alltaf að verða stjórnandi, eða gerðist
þaðbara?
„Ég ætlaði mér þaö alltaf, og það er til undarleg mynd
af mér, þriggja ára gömlum, með sprota I hönd. Ég get
fullvissað þig um, að þriggja ára vissi ég ekki hvað sproti
var. Ég lærði á básúnu og lék i mörg ár i hljómsveitum I
New York, með það i huga að læra hljómsveitarvinnu frá
hinni hliðinni, frá sjónarhorni þeirra, sem leika I hljóm-
sveitinni. Ég tel það vera afar mikilvægt. Ég eyddi lika
mörgum árum i setur i hljómsveitargryfjum óperuhúsa,
og horfði á aðra stjórnendur, góða, slæma og þokkalega,
og þannig lærði ég mikið. Ég ætlaði mér alltaf að verða
stjórnandi, en veit ekki hvaðan ég fékk hugmyndina.”
— Var tónlist iðkuð i f jölskyldu þinni?
„Alls ekki, og þess vegna veit ég ekki hvernig þetta kom
yfir mig. Það var til pianó heima og á þaö lék móöir min
þjóðlög, og tvær eða þrjár klassískar plötur voru til, en
ekki sérlega merkilegar. Ég man að ég eyddi fyrstu vasa-
peningunum minum íklassiskarplötur.”
— Aö lokum, eitthvað um tónleikana meö Boris Christ-
off, þar sem þú veröur stjórnandi?
„Boris Christoff er einhver mesti söngvari þessarar
aldar og það er mér mikill heiöur að fá aö vinna meö hon-
um ogþaðerlika mikill heiður fyrir Islendinga að fá hann
hingað. Hann hélt tónleika með London Philharmonic á
þessu ári, þar sem hann söng nokkur verkanna, sem hann
mun syngja hér, og heppnuðust tónleikar þessir fádæma
vel.
Persónuleiki Boris Christoff er ótrúlegur og það mynd-
ast rafmögnuð spenna i kringum hann á sviðinu. Ég held,
að hver og einn sem fer á þessa tónleika muni upplifa
stórkostlega tónlist, sem höfðartil mjög breiðs áhorfenda-
hóps. Þessir tónleikar veröa stórviðburöur og ég hlakka
mjögtil þeirra.”