Helgarpósturinn - 01.12.1983, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
Virðisaukaskatturinn bætirúr megingöllum söiuskattskerfisins, svo sem uppsöfnun og
undanpágum, en hann kallar á stóraukna skriffinnsku og veröur f,lóknari, viðameiri og
dýrari f framkvæmd.
Fáum viö VASK?
Fjármálaráðherra hefur látið dreifa meðal
þingmanna handriti að frumvarpi tii laga um
virðisaukaskatt í stað söluskatts. Plaggið er
óvenjulegt að því leyti, að hér er ekki um að
ræða fullbúið frumvarp heldur ber að líta á
það sem fræðslurit til að vekja umræðu um
breytt fyrirkomulag á skattlagningu neyslu.
Það sem einkum hefur farið fyrir brjóstið á
ráðamönnum er hið gloppótta kerfi sölu-
skatts, þar sem margvíslegar undanþágur
hafa valdið vandkvæðum. Núverandi sölu-
skattskerfi leiðir einnig af sér óheppilega
uppsöfnun sem hefur tilviljanakennd áhrif á
framleiðsluaðferðir og samkeppnisaðstöðu
atvinnugreina. Söluskatturinn er 23,5% en
hinn nýi virðisaukaskattur skal vera 21%.
Höfundar ofangreinds frumvarps eru
fimm manna starfshópur innan fjármála-
ráðuneytisins sem falið var þetta verkefni
haustið 1982 og lauk störfum nýverið. í
starfshópnum átti sæti Arni Kolbeinsson,
deildarstjóri í tekjudeild ráðuneytisins og
skattasérfræðingur þar á bæ. Hann hefur
eftirfarandi að segja um frumvarpið:
„Það hefur bæði kosti og galla. Helstu kost-
ir þess eru þeir að hér er um að ræða hlut-
lausan skatt gagnvart viðskiptaháttum og
neysluvali. Virðisaukaskattur bætir úr
megingöllum söluskattskerfisins, en
forsendan er auðvitað sú að skattskyldusvið-
ið verði víkkað verulega og nær allar undan-
þágur núverandi kerfis felldar niður. Með
upptöku virðisaukaskattkerfis byrjum við
með alveg nýtt kerfi í stað þess að bæta
sífellt gloppótt kerfi sem fyrir er. Gallar
virðisaukaskattsins eru einkum tveir. í
fyrsta lagi er það kerfi mun flóknara og viða-
meira og þar með dýrara í framkvæmd en
núverandi söluskattskerfi. Til dæmis get ég
nefnt að um 20 manns vinna við söluskatt-
inn og er það lítili tiikostnaður miðað við að
skatturinn nemur þriðjungi af tekjum ríkis-
sjóðs. Virðisaukaskattur myndi kalla á að
minnsta kosti helmingi fleiri starfsmenn og
skriffinnska fyrirtækja og rikiskerfis myndi
aukast. I öðru lagi hefði virðisaukaskattur-
inn taisverð áhrif á verðlag í landinu".
Vöruverð myndi að sjálfsögðu raskast
verulega. Matvörur eru nú undanþegnar
söluskatti og myndu þær hækka um 21%,
eða sem næmi virðisaukaskatti. Almennt
yrði þó um hækkanir og lækkanir á víxl að
ræða á vörum og þjónustu. í heild er ekki
ráðgert að ríkið fái meiri tekjur í kassann.
Virðisaukaskattur (VASK) er neysluskatt-
ur eða söluskattur sem lagður er á söluverð
vöru og þjónustu á öllum viðskiptastigum.
Skatturinn er fjöistigaskattur þar sem fyrir-
tækjum er gert að innheimta skatt af heildar-
andvirði seldrar vöru og þjónustu. Skattur-
inn hefur hins vegar ekki margsköttun í för
með sér því að við skil í ríkissjóð mega fyrir-
tækin draga frá innheimtum skatti af
heildarsölu (sem eftirleiðis á að hljóta nafn-
bótina „útskattur") þann skatt sem þau
greiða við kaup á vörum og hvers konar að-
föngum (sem kallast mun „innskattur").
Þannig skilar hvert fyrirtæki í ríkissjóð að-
eins skatti af virðisaukanum sem hjá því
myndast, þ.e. mismuninum á útskatti og inn-
skatti.
Aðaleinkenni virðisaukaskattsins er að
hann leggst í raun aðeins einu sinni á sama
verðmætið, hversu oft sem það gengur milli
viðskiptastiga og verður því hlutlaus gagn-
vart söluverði til hins endanlega neytanda.
Þetta skilur hinn nýja skatt frá söluskattinum
þar sem uppsöfnunaráhrifa gætir mismun-
andi mikið eftir því hve varan eða verðmæt-
in fara um mörg viðskiptastig áður en hinum
endaniega neytanda er náð. 21% virðis-
aukaskattur, innheimtur á öllum viðskipta-
stigum, verður 21% af söluverði til neytand
ans.
Virðisaukaskattur hefur verið til umræðu
hérlendis í meira en áratug. Margvíslegar
athuganir hafa farið fram á þessu skattformi
og tvær skýrslur hafa verið samdar um mál-
ið að tilhlutan fjármálaráðuneytisins; sú fyrri
á árinu 1971 en hin síðari á árinu 1975. Þær
athuganir sem fram hafa farið hér á laridi,
komu í kjölfar upptöku virðisaukaskatts í
flestum löndum V-Evrópu.
Af háifu ríkisstjórnarinnar hefur hvorki
verið tekin afstaða tii virðisaukaskattsmáls-
ins í heild né til einstakra þátta þess, svo sem
skattskyldusviðs, skattahlutfalls, uppgjörs-
eftir Ingólf Margeirsson
aðferðar og greiðslutímabils. Frumvarpinu
hefur verið dreift sem upplýsingabæklingi
meðal þingmanna. En hver er afstað þing-
flokkanna til þessa máls? Verður gamli sölu-
skatturinn við Iýði eða mun virðisaukaskatt-
urinn hefja innreið sína?
Þeir þingmenn sem HP ræddi við vörðust
flestir allra frétta. Málið er víðtækt og flókið
og flokkarnir enn ekki búnir að móta afstöðu
sína til fulls, þótt fjármálaráðherra hafi látið
dreifa drögum að umræddu frumvarpi
meðal þingflokkanna fyrr í haust.
Eiður Guðnason (A) sagði að hann væri
fylgjandi VASK í meginatriðum, því skattur-
inn væri undanþáguiaus. Hins vegar fylgdi
hinum nýja skatti mikil skriffinnska og þá
vaknaði sú spurning hvort ekki væri meiri
hagræðing í að endurskoða gamla sölu-
skattskerfið.
Guðmundur Einarsson (C) sagði að sölu-
skattsmálin væru í óreiðu og annað hvort
þyrfti að taka upp virðisaukaskatt þegar eða
endurmóta söluskattinn. Það jákvæða við
hið nýja skattkerfi væri að byrjað væri á
byrjuninni. „Þá yrði byrjað á hreinu borði“,
eins og Guðmundur orðaði það.
„Mestu vandræðin með söluskattinn nú-
verandi eru allar undanjiágurnar", sagði
Ólafur G. Einarsson (D). „Eg er því fylgjandi
virðisaukaskattinum. En ég segi þetta með
öllum fyrirvara. Það fylgir nýju skattkerfi
mikill kostnaður og flókin framkvæmd".
Svavar Gestsson (G) sagði að Alþýðu-
bandalagið væri ekki búið að gera upp hug
sinn til þessa máls. Virðisaukaskatturinn
væri dýr í framkvæmd og honum fylgdi
mikil skriffinnska en ljóst væri að núverandi
söluskattskerfi væri mjög gloppótt.
Ingvar Gíslason (B) sagði að frumvarpinu
fylgdu kostir og annmarkar og það yrði að
íhuga þessi mál gaumgæfilega áður en frum-
varpið yrði lagt fram til afgreiðslu.
Það er því opin spurning hvort Islendingar
fá yfir sig virðisaukaskatt á næstu vikum og
mánuðum eða hvort málið dagar uppi í kerf-
inu eina ferðina enn.
ERLEND YFIRSYN
W . * 'Éátá ' ' mm
Slðast kom Júri Andrópoff (t.h.) fram opinberlega 18. ágúst, þegar hann tók á móti bandarisk- um öldungadeildarmönnum í skrifstofu sinni í Kreml. Þeir eru f.v. Russell B. Lona oa Clai- borne Pell. Herstjórnin fyllir tóm eftir Andrópoff
Undir árslok er venja að Æðsta ráðið, þing
Sovétríkjanna, komi saman í nokkra daga til
að hespa af fullgildingu á gerðum forsætis-
nefndar og ríkisstjórnar liðið misseri, svo og
gjalda jáyrði við fjárlagafrumvarpinu sem
fyrir ráðsmenn er lagt. Samfara fundahaldi
Æðsta ráðsins er einatt fundað í miðstjórn
Kommúnistaflokks Sovétrikjanna.
í ár bregður svo við, mót venju, að hvor-
ugur fundurinn hefur verið boðaður, þó
kominn sé desember. Er þetta enn einn
vitnisburðurinn um að ekki er allt með felldu
á æðstu stöðum í Moskvu. Komið er á fjórða
mánuð síðan foringi Kommúnistaflokksins
og þjóðhöfðingi Sovétríkjanna, Júrí Andró-
poff, hefur sést sinna embættum sínum með
opinberum hætti. Hann lét sig meira að
segja vanta við helstu helgiathöfn ríkisins,
hersýningu og skrúðgöngu á Rauða torginu
7. nóvember í minningu byltingarinnar, og
hefur siíkt ekki komið fyrir síðan Lenín lá
fyrir dauðanum.
Svona tóm á tindi valdapýramidans hefur
eftirköst í jafn rígskorðuðu miðstýringar-
kerfi og því sovéska. Óvissa ríkir, þegar stað-
genglar og næstráðendur sinna hver sínu
sviði, verða að gæta þess að gerast ekki
offari en hljóta jafnframt að leitast við að
bæta stöðu sína komi til vals á nýjum for-
ingja.
Af opinberri hálfu hefur það eitt verið látið
uppi um ástæðu til ósýnileika Andrópoffs, að
hann þjáist af kvilla sem hlotist hafi af kvef-
sýkingu. Nokkru áður en hann hvarf af
sjónarsviði, var orðið ljóst að maðurinn
gekk ekki heill til skógar. Þegar Æðsta ráðið
kaús hann forseta forsætisnefndar, eins og
þjóðhöfðingjastaðan nefnist, þurfti hann
stuðning upp og niður þrep, og varð það enn
meira áberandi næstu vikur. Síðan 18. ágúst
hefur Andrópoff svo ekki sést við opinberar
athafnir.
Kviksögur ganga í Moskvu um ástæður til
að foringi flokks og ríkis lætur ekki sjá sig. Sú
reyfaralegasta er á þá leið, að Andrópoff hafi
verið skotinn í handlegg. Á þar ýmist að hafa
verið að verki sonur Bresnéffs fyrirrennara
hans að hefná fyrir atlögu lögreglu að mann-
orði systur sinnar, eða ekkja afsetts innan-
ríkisráðherra, en sá skaut sig þegar rann-
sókn var fyrirskipuð á embættisfærslu hans.
Sú saga sem erlendir sendimenn í Moskvu
ieggj'a helst trúnað á, er á þá leið að
Andrópoff hafi síðsumars verið skorinn upp
við nýrnasjúkdómi. í aðgerðinni hafi komið
upp blóðrásartruflun, sem gert hafi hann
legusjúkling. Svo mikil er óvissan, að fyrir
hálfum mánuði flaug sú fregn um heiminn,
að Andrópoff væri látinn. Var þetta ályktað
af því að Sovétríkin keyptu skyndilega
milljarð Bandaríkjadollara á gjaldeyris-
mörkuðum.
Síðan hefur það gerst, að lesin var í útvarp
og sjónvarp Sovétríkjanna yfirlýsing í nafni
Andrópoffs, vegna þess að Sovétríkin
ákváðu að hætta viðræðum við Bandaríkin
í Genf um takmörkun meðaldrægra kjarn-
orkuvopna í Evrópu. Forsætisráðherrum
Vestur-Evrópulanda hafa undanfárið verið
að berast bréf frá Andrópoff, rituð af sama
tilefni.
Á síðustu dögum viðræðnanna í Genf kom
einmitt upp óvissa um afstöðu sovétstjórnar-
innar, sem fréttamenn hneigjast til að setja í
samband við forystuleysi í Kreml og tog-
streitu máttarvalda í sovéska stjórnkerfinu.
Julí Kvitsinski, aðalsamningamaður Sovét-
ríkjanna í viðræðunum um meðaldræg
kjarnorkuvopn, óskaði eftir óformlegum
fundi með aðalfulltrúa Bandaríkjanna, Paul
Nitze, til að kynna honum nýjar uppástung-
ur frá Moskvu. Þegar þeir hittust kom í ljós,
að Sovétmaðurinn taldi stjórn sína nú geta
fallist á að láta kjarnorkuvopn' Bretlands og
Frakklands liggja milli hluta á þessu stigi
mála.
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Hefði þetta staðist, var um að ræða veru-
lega tilslökun af Sovétríkjanna hálfu. Kohl,
kanslari Vestur-Þýskalands, gerði málið
opinbert, þegar hann frétti af því, og taldi
líkur mjög vænkast á að ekki þyrfti að koma
til viðræðusiita í Genf. Þá var Vladimír
Semjónoff, sendiherra Sovétríkjanna í Bonn,
látinn ganga á fund kanslarans með bréf frá
Andrópoff, og bera um leið til baka að
nokkuð væri hæft í að sovétstjórnin hefði
boðist til að láta bresku og frönsku kjarn-
orkuvopnin iiggja milli hluta.
Fréttamenn sem fylgdust með viðræðunum
í Genf og eftirköstum í Bonn kunna þá skýr-
ingu helsta á gangi mála, að Gromiko utan-
ríkisráðherra hafi heimilað Kvitsinski að
þreifa fyrir sér hjá Bandaríkjamönnum með
þeim hætti sem hann gerði. En þegar það fór
saman, að Bandaríkjastjórn lét sér fátt um
finnast, og Kohl gerði málið opinbert, urðu
þeir ofan á í Moskvu, sem ekkert vildu að-
hafast til að bjarga Genfarviðræðunum.
Þar þykjast menn einkum sjá að verki
Ústinoff landvarnaráðherra og yfirher-
stjórnina. Vaxandi áhrif hersins í flokksfor-
ustunni eru helsta merkjanlega afleiðing af
hvarfi Andrópoffs af vettvangi virkrar for-
ustu. Ústinoff talar nú hvarvetna eins og sá
sem valdið hefur.
Þetta er í samræmi við valdahlutföllin í
flokksforustunni, sem lyftu Andrópoff á stall
fyrir ári.Ústinoff og herstjórnin áttu þar
útslitaatkvæðið. Síðan hafa herforingjarnir
gerst æ umsvifameiri, eins og berlegast kom
í ljós eftir að sovéski flugherinn skaut niður
kóresku farþegaflugvélina yfir Japanshafi.
Þá var Ogarkoff marskálkur, forseti yfirher-
ráðsins, látinn sjá um að koma á framfæri út-
gáfu sinni af atburðarásinni og réttlæta að-
farir Sovétmanna.
Eftir svona langt hvarf úr sviðsljósinu,
þykir fréttamönnum og diplómötum í
Moskvu óhugsandi að Andrópoff eigi kost á
að hreppa raunveruleg æðstu völd sem
sovéska kerfið gefur kost á, jafnvel þótt
honum verði lengra lífs auðið.
6 HELGARPÓSTURINN