Helgarpósturinn - 02.02.1984, Qupperneq 8

ÞANNIG BORGARÐU MINNA . . .
mjög lengi til aö komast til botns í þeim.
Og margur hefur hreinlega gefist upp í
miðri lesningu.
Petta er náttúrlega galiö. Það er aug-
ljóst að eitthvað er að þegar maður fær
til sín sama fólkið ár eftir ár, sem segist
einfaldlega ekki treysta sér til að telja
fram án sérfræðilegrar aðstoðar. Ann-
aðhvort þorir það ekki, eða er jafnvel
hrætt við þennan frumskóg sem það seg-
ir skattalögin vera.“
Skattasérfræðingurinn segir þó fram-
tal hér á landi vera ólíkt skárra að fást
við eftir að umtalsverðar breytingar voru
gerðar á skattalögunum árið 1978. Fyrir
þann tíma hafi varla verið hægt að ætlast
til þess að fólk kæmist klakklaust í gegn-
um framtalið sitt af eigin rammleik, svo
tyrfnar voru framtalsaðgerðirnar og
ofurflóknar.
Með nýju skattalögunum frá 1978
fækkaði frádráttarliðunum mikið og
skattframtalið varð allt einfaldara í snið-
um af þeim sökum. Einn helsti frádrátt-
arliðurinn sem miklar deilur urðu oft
um, féll út, en það var viðhaldskostnað-
ur íbúðarhúsnæðis. Þá varð einnig mikil
breyting á vaxtafrádrætti. í fyrri lögum
var mönnum leyfilegt að draga frá tekj-
um sínum öll vaxtagjöld. í dag er hins-
vegar aðeins heimilt að draga frá tekjum
sínum gjaldfallnar verðbætur, afföll og
gengistap, enda séu gjöld þessi af skuld-
um sem sannanlega eru notaðar til öfl-
unar á íbúðarhúsnæði.
Við þessa skattabreytingu kom nýr
frádráttarliður sem átti að koma í stað
þeirra frádráttarliða sem féllu út, en það
er tíu prósent frádráttur af heildartekj-
um.
Með öllum þessum breytingum sem
orðið hafa á skattalögum okkar síðast-
liðin ár, hefur framtal orðið einfaldara
og frádráttarliðir í fastari böndum en áð-
ur var. Engu að síður eru enn fyrir hendi
margir liðir á skattframtalinu sem vefj-
ast fyrir almenningi, svo mjög í mörgum
tilvikum að mönnum geta yfirsést frá-
dráttarliðir sem lækka álögð gjöld þeirra
að miklum mun.
-------O--------
Ef velja ætti í dag þá helstu frádráttar-
liði sem fólki yfirsést við framtalsgerð
sína, ellegar að það athugar ekki mögu-
leika þeirra nægilega, má taka eftirfar-
andi dæmi. Það skal undirstrikað að þær
tíu leiðir sem hér eru gefnar, eru hafðar
eftir skattasérfræðingi sem á að baki
langa reynslu af framtalsaðstoð við ein-
staklinga.
1.________________________
Vaxtagjöld og verð-
bætur af skuldum
sem notaðar eru til
öfiunar íbúðar-
húsnæðis:
Það helsta sem fólk gleymir í þessu
efni er að færa greiddar eða gjaldfallnar
verðbætur af lánum til frádráttar á árinu.
Rétt er að reikna vexti frá síðasta gjald-
daga eða lántökudegi til næstu áramóta.
Tökum sem dæmi hjón sem kaupa íbúð
fyrsta dag febrúar árið 1983 á krónur
1.500.000. Þau greiðakrónur 1.100.000
í útborgun á árinu, en fá afganginn af
íbúðarverðinu - krónur 400.000 - lán-
aðar frá seljanda til fjögurra ára með
tuttugu prósent vöxtum (óverðtryggð-
um). Næsti gjalddagi þessa láns sem
fylgir íbúðinni er fyrsti febrúar 1984. Þau
hafa þá heimild til að reikna sér tuttugu
prósent vexti frá fyrsta febrúar 1983 til
lokadags þess árs af krónum 400.000 til
frádráttar heildartekjum sínum. Hér er
um 73.333 krónur í frádrátt að ræða, sem
á að minnka skattana um 33.000 krónur
ef fólkið telst vera með há laun.
Ef þessi hjón fjármagna útborgun-
ina með tveimur öðrum Iánum, annars-
vegar verðtryggðu bankaláni að upphæð
200.000 krónum, útgefnu fyrsta febrúar
1983 og gjaldfellur fyrir árslok 1983.
Hafi þau ekkert greitt af þessu láni á
árinu, sem þar með hefur hækkað upp í
krónur 300.000 á áliðnum lánstíma
vegna verðtryggingarinnar, þá hafa þau
heimild til frádráttar frá tekjum sínum
mismuninn, það er krónur 100.000.
Hinsvegar taka þau lífeyrissjóðslán þann
fyrsta febrúar 1983 að upphæð krónur
200.000 sem er verðtryggt með þrjú
prósent ársvöxtum með gjalddaga fyrsta
febrúar ár hvert. í þessu tilfelli hafa
hjónin aðeins heimild til að reikna þrjú
prósent ársvexti af láninu frá fyrsta
febrúar 1983 til áramóta, eða krónur
5.500 til frádráttar tekjum sínum, þar
sem lánið gjaldfeilur ekki á árinu.
Samkvæmt ofanrituðu er mjög mikil-
vægt aó greiða öll verðtryggð lán upp ef
þau eru ekki gjaldfallin fyrir áramót og
taka ný lán til að fjármagna gömlu lánin,
svo hægt sé að reikna sér vexti frá lán-
tökudegi til áramóta sem síðan eru frá-
dráttarbærir frá tekjum. Fólki er sér-
staklega bent á að gjaldfæra allar verð-
bætur og vexti af íbúðalánum vegna
skuldbreytinga sem bankarnir og ríkis-
st jórnin stóðu fyrir á síðastliðnu ári til að
bæta hag húsbyggjenda.
2.____________________
Menntunarkostn-
aður barna eldri en
sextán ára:
Mjög margir foreldrar athuga ekki að
draga frá tekjum sínum menntunar-
kostnað barna sinna, eldri en sextán ára.
Foreldrar geta fengið allt að krónum
25.500 í frádrátt frá tekjum sínum ef
bam þeirra er tekjulaust. Þessi frádrátt-
ur lækkar hlutfallslega eftir tekjum
bamsins, og fellur algjörlega út ef barnið
er með meira en þrefaldan skólafrá-
drátt, krónur 76.500 á síðastliðnu ári.
Foreldrar geta fengið hjá skattstofunni
sérstök eyðublöð til að fylla út varðandi
þennan frádrátt. Þessi eyðublöð eru
merkt: Umsókn B, skv. 4. tl. 66. gr.
3_____________________________
Umsóknir um lækk-
un á tekjuskatts- og
eignarskattsstofni:
Brýnt er að fólk kynni sér betur en
dæmi eru fyrir, aðra möguleika á frá-
drætti samkvæmt sextugustu og sjöttu
grein nýju skattalaganna. Skattstofan
hefur sérstakt eyðublað merkt: Umsókn
A, skv. 66. gr. og eða 80. gr. Helstu
möguleikar á frádrætti samkvæmt þeirri
grein eru þessir:
Umsókn um lækkun á tekjuskatts-
stofni:
a) Vegna mannsláts.
b) Vegna veikinda, slysa eða ellihrör-
leika.
c) Vegna barns sem haldið er lang-
vinnum sjúkdómi; er fatlað eða van-
gefið og er á framfæri umsækjenda.
d) Vegna eignatjóns sem umsækj-
andi hefur orðið fyrir.
e) Vegna taps á útistandandi kröfum
sem ekki stafa af atvinnurekstri.
f) Vegnaþessaðumsækjandilæturaf
störfum sökum aldurs.
Umsókn um lækkun á eignarskatts-
stofni:
g) Vegna mannsláts, samanber lið a.
h) Vegna veikinda, slysa eða ellihrör-
leika, samanber lið b.
i) Vegna þess að umsækjandi lætur af
störfum sökum aldurs, samanber lið g.
4^____________________________
Frádráttur vegna
meðlagsgreiðslna:
Þeir sem greiða meðlög skulu athuga
vandlega að færa helming af greiddu
meðlagi í reit 47 á skattframtalinu til
frádráttar tekjum sínum. Hámark frá-
dráttar fyrir hvert bam er krónur 8.939.
5______________________
Sjómannafrá-
dráttur af lögskráð-
um dögum og
frídögum:
í þessum lið skattframtalsins gætir oft-
lega yfirsjónar af hálfu framteljenda.
Sjómenn sem eingöngu starfa við sjó-
mennsku eiga rétt á sjómannafrádrætti í
360 daga á krónur 140 fyrir hvem dag,
eða samtals krónur 50.400 , þó þeir séu
ekki allan tímann lögskráðir. Sjómenn
hafa gjarnan einungis fært til frádráttar
þann dagafjölda sem þeireru lögskráðir,
sem er algengt í kringum 250 dagar á ári,
en sleppa þá oft frídögum sínum. Rétt er
að telja þá með til frádráttar. Þessi frá-
dráttur fer í reit 48 á skattframtalinu.
6._____________________
Tíu prósent fiski-
mannafrádráttur:
Sjómenn sem stunda fiskveiðar á ís-
lenskum skipum eiga rétt á fiskimanna-
frádrætti sem nema má tíu prósentum af
beinum tekjum af fiskveiðum. Færa ber
þennan frádrátt í reit 49.
7. ____________________
Frádráttarleiðir
iðnaðarmanna:
i----—-----------------
Iðnaðarmenn hafa rétt á frádrætti
vegna kaupa á verkfæmm samkvæmt
framlögðum reikningum, allt að krónum
6.310, eða föstum frádrætti án sönnun-
arskyldu, allt að krónum 4.240. Síðar
nefndi möguleikinn vill oftlega gleym-
ast, en þennan frádrátt skal færa í reit 35.
8. ____________________
Hjónabands-
frádráttur:
Framteljendur sem gengið hafa í
hjónaband eiga rétt á frádrætti vegna
kostnaðar við stofnun heimilis. Frá-
drátturinn er krónur 15.600 hjá hvoru
hjóna, og færist í reit 50 hjá báðum.
9. ____________________
Frádráttur vegna
hverskonar náms
eða námskeiða:
Almennur námsfrádráttur er krónur
25.500, eins og greint er frá að framan,
enda sé nám stundað að minnsta kosti
sex mánuði á tekjuárinu. Fólk fær þó
námsfrádrátt þó aðeins sé um að ræða
óreglulegt nám eða námskeiðshald. 624
kennslustundir heimila fullan námsfrá-
drátt, en fyrir hverja kennslustund er
heimilt að færa til frádráttar krónur
40.87, þar til hámarksfrádrætti er náð.
10. ________________
Raunkostnaður á
móti risnuborgun:
Þeir sem fá dagpeninga, fæðispen-
inga, ferðakostnað, risnukostnað og
ökutækjastyrk, skulu athuga vandlega
að færa til frádráttar þann kostnað sem
þeir hafa á móti þessum tekjum. Yfir-
leitt er þó um sömu fjárhæð að ræða sem
kemur til frádráttar og þá upphæð sem
færð er þeim til tekna.
— O —
Þetta eru þau tíu atriði sem sá skatta-
sérfræðingur sem HP leitaði til, sagði að
væru algengustu liðirnir sem fólki sæist
yfir við framtal sitt. Annaðhvort væri að
fólk hreinlega gleymdi þessum möguleik-
um í frádrætti, eða það misskildi þá
vegna fátæklegra eða flókinna útskýr-
inga á þeim í Leiðbeiningapésa ríkis-
skattstjóra.
-------O--------
Ríkisskattstjóri er Sigurbjörn Þor-
bjömsson. HP bað hann að svara þeirri
gagnrýni sem fram hefur komið á marg-
umræddan Leiðbeiningapésa hans.
Sigurbjörn sagði að sér fyndist þessi
pési mjög einfaldur og skýr í framsetn-
ingu. ,,Eg hef ekki heyrt annað en að
fólk sé ánægt með þetta framtak okkar.
Og engan hef ég hitt sem ekki hefur
getað lært eitthvað af honum. Menn
verða að hafa í huga að skattakerfið er í
heild sinni tiltölulega flókið og þess-
vegna verða þeir að gefa sér góðan tíma
til að kynna sér efni Leiðbeiningapés-
ans. Það mætti vel segja mér að þeir
gæfust upp við lesningu hans sem færu
yfir hann á hundavaði. Það verður að
hafa í huga að þetta er ekkert afþreying-
arlesefni.
- Gagnrýni skattasérfræðingsins bein-
ist öðru fremur að þeim lið leiðbeining-
anna sem lýtur að vaxtafrádrættinum. Sá
þáttur skattaframtalsins sé í raun mjög
flókinn og yfirgripsmikill, en illa og fá-
tæklega útskýrður í pésanum þínum. Er
ekki brýnt að vekja meiri athygli á þess-
um lið en gert er (þrjár stuttar setningar)
þar sem hér gerur verið um mjög háar
upphæðir að ræða fyrir þá fjölmörgu
húsbyggjendur eða íbúðakaupendur
sem eru alla jafna að telja fram?
,,Það er afskaplega erfitt að ætla sér
að útskýra þennan lið betur en gert er.
Það þyrfti annan eins pésa til að gera
vaxtafrádrættinum fullnægjandi skil.
Það þyrfti að gefa margskonar dæmi og
sýna fram á fjölmargar mögulegar leiðir,
ef nefna ætti alla varíanta sem til eru í
þessu efni.“
- Fólk verður þá bara að gjöra svo vel
og sækja aðstoð hjá endurskoðanda
með þennan lið?
, ,Það er bara ekki hægt að benda fólki
á allar hugsanlegar leiðir í þessu atriði.
Það er svo bundið hverjum og einum
hvemig hagkvæmast er að leysa vaxta-
gjaldafrádráttinn. Já, og ef menn geta
ekki gert það sjálfir, þá neyðast þeir
vissulega til að afla sér aðstoðar. Til þess
eru endurskoðendur.“
- Nú Iiggja niðri á skattstofu fimmtíu
og fimm mismunandi eyðublöð þar sem
hægt er að sækja um allskonar frádrátt,
jafnt lækkun á tekjuskattstofni og eign-
arskattstofni. Skattasérfræðingurinn
segir fjölmörg dæmi þess að fólk viti ekki
að þessi plögg em tU. Væri ekki vit í að
kynna þau betur en gert er?
,,Ef ég man rétt er allra þessara eyðu-
blaða getið í Leiðbeiningapésa mínum.
Það er því frumskilyrði að fólk lesi hann
svo það viti af þessum plöggum. Ég held
við getum ekkert verið að auglýsa þetta
betur. Fólk verður bara að bera sig eftir
þessu sjálft.“
- Svona í lokin Sigurbjöm. Telurðu
að almennum launamanni, sem stendur
til dæmis í húsbyggingu eða kaupum á
íbúð, sé auðveldur leikur að fylla út
skattframtalið sitt, svo allt sé þar skýrt
og réttilega skráð?
,,Það held ég að sé ekki nokkur vafi.
Mér finnst skattframtalið vera mjög
auðvelt plagg að fást við. Það má hins-
vegar alltaf vera spursmál hvort fólk
gaumgæfir þetta gagn nógu rækilega,
eða nenni að setja sig inn í háttu þess.
Hver heilvita maður á að geta það með
góðri þolinmæði. En ef farið er á hunda-
vaði yfir þetta efni er aldrei að vita nema
menn geti misskilið þennan frumskóg
sem skattakerfið er náttúrlega í heild
sinni...“
8 HELGARPÓSTURIt 'N