Helgarpósturinn - 02.02.1984, Qupperneq 19

eftir Pál Baldvin Baldvinsson og Árna Þórarinsson
ar ung blaðakona, fyrrverandi hugsjónar-
maður í bransanum, (merkilegt hvað blaða-
menn eru alltaf svag í bíómyndum) kemur
með snjalla hugmynd: þátt þar sem valdir
eru sjálfboðaliðar úr hópi umsækjenda:
fimm til að drepa einn. Sá á að fá eina milljón
dollara í verðlaun takist honum að komast
undan morðingjum sínum í fjórar klukku-
stundir, sem er erfitt því hann er líka hund-
eltur af kvikmyndatökuvélum, svo andskoK
ar hans geta alltaf vitað hvar hann leynist.
Ungur gæi býður sig fram, leikinn af nýj-
um hjartaknúsara, Gérard Lanvin. Myndin
segir svo frá eltingarleiknum og óvæntum
endalokum — vitaskuld. Víst er allur frá-
gangur sniðinn til að trekkja á manni taug-
ina og það tekst vel; þú ert negldur við sætið
í að minnsta kosti áttatíu mínútur. Klipping
er fantahröð og sannfærandi eftirgerð á
svona ,,live“ sjónvarpsgerð, sem hér fórnar
beinlínis lífi á stalli gróðans. CTV er sjón-
varpsstöð sem keppir við aðrar um athygli á-
horfenda og auglýsingaframleiðenda. Leik-
urinn sannfærandi, eiilkum hjá Lanvin og
Michel Piccoli, en sú kempa leikur MC í sjón-
varpsþættinum — kynninn.
En þessu lyktar öllu illa. Tilgerðarleg á-
deila á beinar útsendingar og hræsnisfulla
blaðamennsku í bland við kapítalíska sölu-
hætti. Engum dettur í hug í lok myndarinnar
að þeir sem stóðu að gerð hennar hafi haft
einhverja sértæka eða almenna ádeilu í
huga við gerð hennar, þetta er bara eins og
hver önnur spennumynd. Svo manni er háll
illt eftir þessa siðferðilegu predikun. Og þá
kemur til gamli góði efinn um alla innri gerð
þessa verks. Var t.d. eðlilegt að ungi gæinn
væri svo vitlaus að halda að í þessum morð-
leik giltu einhverjar reglur? Hvers vegna er
eytt löngum tíma í að útskýra hlutverk mót-
Helgi Skúlason, Egill Ólafsson og Flosi
Ólafsson í hlutverkum slnum I kvikmynd
Hrafns Gunnlaugssonar Hrafninn flýgur.
mælanda sjónvarpsþáttarins, Elísabetar
þegar hún dettur bara svo út úr öllu um
miðja mynd? Af hverju er ekki hægt að
stoppa þáttinn einfaldlega á þeirri forsendu
að hann stofni lífi annarra í hættu? Og þá
hugsar þú með þér: þetta var nu meiri
dellan.
Örlög Júlíu
Örlög Júlíu / Le destin de Juliette
Stjórn: Aline Issermann.
Handrit: Aline Issermann og Michel
Dufresne.
Þetta er fyrsta mynd höfundarins af fullri
lengd og með betri myndum sem hér hafa
sést í langan tíma, vísast ein besta myndin á
þessari hátíð. Hún lætur engan ósnortinn:
örlög Júlíu eru ekki ósvipuð því sem margar
konur hafa mátt þola hér á landi áður fyrr;
njörvaðar niðrí karlaveldið og afdankaða
framleiðsluhætti verða þær á unga aldri það
eina sem fátækir og húsnæðislausir foreldr-
ar eiga sér til bjargar, svo þeir selja raun-
verulega dætur sínar til þess að tryggja sér
húsaskjól í náð tengdasonarins nýja. Þetta er
saga af slíkri nauðungargiftingu, Júlía er gef-
in bónda sínum og á með honum eitt barn —
og tuttugu ár í vonlausu hjónabandi. Ekki er
ástæða til að útmála raunir stúlkunnar frek-
ar hér, hún verður af ástinni sinni fyrir
bragðið, ungum manni og geðþekkum, og
þegar þeim gefst kostur á að byrja upp á nýtt
og garðurinn hennar er í blóma, þá er vinur-
inn slitinn orðinn fyrir aldur fram af stritinu
í sveitinni.
Sagan af Júlíu er hversdagsleg saga í sniði,
myndmálið einfalt og iburðarlítið, hvergi
ofaukið, heldur farið sparlega með sögu-
skeiðin: sviðsetningin öll látlausog ótrúlega
sannfærandi. Sjá t.d. atriðið þegar móðir
Júlíu hleypur að heiman frá börnunum fjór-
um í örvæntingu og óhamingju, eða endalok
yngri bróður Júlíu. Hér er farið svo dæma-
laust nettlega og smekklega með mikil örlög
fólks, að þegar manni verður hugsað til
frumvirkis ungs, íslensks leikstjóra um örlög
bændafólks, þá er ekki hægt annað en að
hlæja. Hvílíkur munur á formhugsun, hvílík-
ur munur á skilningi á mannfólkinu!
Okkur er líkt og öðrum þjóðum álfunnar
hætt við að gleyma því hvað við stöndum
nærri bændasamfélaginu, þeim uppruna
sem við þekkjum ekkert en er okkur samt í
blóð borinn. Sú seigla og sjálfsbjörg sem
verður Júlíu til lífs er ekkert sér franskt fyrir-
bæri. Hún er mannlegur eiginleiki sem í öll-
um býr en þarf sjaldan að blossa, sem betur
fer. Það er Laure Duthilleul sem leikur Júlíu
og fer létt með að sína æðruleysi hennar á
tuttugu ára tímabili. Sumt í leik hennar var
svo makalaust vel gert, t.d. göngulag hennar
á tvítugu, hvernig hún bar sig í sparikjóln-
um.
Þetta má enginn láta framhjá sér fara.
Þessi mynd verðskuldar það að verða mest
sótt allra mynda á hátíðinni.
-PBB
Blablablaaaa
Querelle
Þýsk-frönsk. Árgerd 1982
Handrit og leikstjórn: Rainer Werner Fass-
binder
Adalhlutverk: Brad Davis, Franco Nero,
Jeanne Moreau
Ekki er að efa að Fassbinderfríkin snobbi
og slefi yfir þessari fantasíu „meistarans".
Fyrir minn smekk hins vegar er Querelle,
sem er einhvers konar draumkennd filmu-
útgáfa á skáldsögu Jean Genets, ekkert ann-
að en óþolandi tilgerð, þar sem fallega lýst
stúdíósvið er vettvangur vemmilegrar
hommarómantíkur, fjarrænna og fáránlegra
einræðna og samræðna, auk drjúgs
skammts af klárum smekkleysum. Ææææ,
þetta er svoddan rusl að það tekur því ekki
að hugsa um það, hvað þá skrifa. En það tek-
ur því greinilega að flytja það inn á kostnað
Listahátíðar og smjatta svo menningarlega
og strjúka skeggið og rugla eitthvað um ,,lý-
rík" og „einkar sérstæðan myndheim" og
„innsýn Fassbinders í annarlegar hvatir
mannsins“ og blablabla.
— ÁÞ
POPP
eftir Gunnlaug Sigfússon
Tvœr óviöjafnanlegar
The Doors — Alive She Cried
Hljómsveitin Doors hlýtur að vera alveg
einstakt fyrirbrigði í sögu popptónlistar. Það
eru nú liðin bráðum þrettán ár frá því að höf-
uðpaur hennar, söngvarinn, lagahöfundur-
inn og ljóðskáldið Jim Morrison, lést. Samt
sem áður eru Doors-plöturnar í mikilli sölu
enn þann dag í dag. Og svo heita aðdáendur
átti Morrison að margir þeirra neita enn að
trúa að hann sé allur.
Eftir dauða Morrisons hélt hljómsveitin
áfram að starfa sem tríó og gaf sem slík út
tvær plötur, Other Voices og Full Circle, sem
báðar eru frekar slappar. Síðan hefur ekkert
verið gefið út af Doors-plötum nema saman-
safnsplötur, utan það að fyrir nokkrum árum
kom út plata með ljóðalestri Morrisons, sem
heitir An American Prayer, þar sem leikin
var undir tónlist sem hinir eftirlifandi með-
limir hjómsveitarinnar settu saman.
Nú fyrir skemmstu kom loks út Doors-
plata sem hefur að innihalda efni sem ekki
hefur verið áður gefið út, þ.e.a.s. hér er um
að ræða hljómleikaupptökur, sem nýlega
fundust. Vitað var um tilurð þeirra, en þær
höfðu glatast einhvern tíma á síðasta áratug
og var helst álitið að þær væru með öllu
horfnar. Svo var þó, sem betur fer, ekki og
þær fundust eftir mikla og ævintýralega leit.
Það er aðeins hluti af þessum upptökum
sem nú hefur verið gefinn út á plötunni Alive
She Cried. Við val á lögum var þess gætt að
þau hefðu ekki verið á fyrri hljómleikaplötu
Doors, Absolutely Live, hversu ólík sem þau
kynnu að vera þeim útgáfum. Eins var reynt
að spanna það þriggja ára timabil sem upp-
tökur þessar spönnuðu. Ekki verður annað
sagt en að valið hafi tekist með ágætum; þótt
plata þessi sé svolítið sundurlaus, þá er hún
samt sem áður þrælskemmtileg.
Fyrsta lagið er Gloria og er það tekið á
hljóðprufu fyrir konsert. Þetta gamla Van
Morrison lag fylgdi Doors nær allan þann
tíma sem hjómsveitin starfaði og notuðu
þeir það mikið til þess að hita sig upp á. Þá
tekur Light My Fire við en það var vinsæl-
asta lag hljómsveitarinnar. í þessu lagi heyr-
ist vel hversu þétt spilamennska The Doors
var á hljómleikum. Síðasta lagið á fyrri hlið-
inni er You Make Me Real (upphaflega á
Morrison Hotel) í kraftmikilli útgáfu.
Fyrstu lögin á seinni hliðinni, Texas Radio
and The Big Beat og love Me Two Times, eru
af danskri videotöku en það var einmitt þeg-
ar mynd þessi var sýnd, að áhugi vaknaði
aftur á að finna týndu upptökurnar. Little
Red Rooster er svo gott dæmi um það
hversu vel þeim tókst upp þegar þeir léku
blús, en gestaleik í þessu lagi á John Sebasti-
an á munnhörpu. Platan endar svo á Moon-
light Drive, sem var að finna á annarri plötu
þeirra og er það í þessum einstaka gamla
Doors-stíl
Platan Absolutely Live, sem er hljómleika-
plata sem kom út á meðan Morrison lifði,
þótti aldrei nógu góð en hún er þó fyllri lýs-
ing á tónleikum Doors en Alive She Cried.
Hins vegar er sú síðarnefnda skemmtilegri
að mínu mati og þá sérstaklega fyrri hliðin,
svo og lagið Little Red Rooster. Eg held að
það sé ekki nokkur vafi á því.að þessi plata
á eftir að skipa sér í flokk með öðrum Doors-
plötum og verða í stöðugri sölu næstu árin,
að minnsta kosti.
Tom Waits- Swordfishtrombones
Það er engin lygi þegar sagt er að Tom
Waits sé engum öðrum líkur. Það eru aftur
á móti margir sem segja, hver andsk . . . er
þetta eiginlega, þegar þeir heyra í Tom
Waits og því miður vilja flestir ekki leggja
við hlustir og hann er afskrifaður. Þetta fólk
fer þá jafnframt á mis við að heyra einhverja
bestu „rokktónlist" sem framleidd er í
Bandaríkjunum um þessar mundir.
En hvað er það sem gerir það að verkum
að fólk verður svona afhuga Tom Waits? Jú,
það er fyrst og fremst söngurinn. Hann er
engum öðrum líkur á því sviði og að mínu
mati einn sá besti. Einn mikill Waits-aðdá-
andi sagði eitt sinn við mig: „Hann syngur
eins og áttrætt gamalmenni, sem er að
dauða komið vegna lungnakrabba.“ Og það
The Doors — sund-
urlaus en þræl-
skemmtileg hljóm-
leikaplata.
er einmitt það sem fólk skilur ekki, að slík
rödd geti heillað mann.
Swordfishtrombones er níunda plata Tom
Waits og varla hefur önnur betri komið frá
honum. Þetta eru stör orð, eins og þeir vila
sem ánetjast hafa tónlist hans, því hann hef-
ur aldrei sent frá sér annað en góðar plötur.
Waits er.ekki bara söngvari og hljóðfæra-
leikari, því hann er ljóðskáld gott (já, ljóð-
skáld) og ekki síðri lagasmiður. Ljóð hans
fjalla nær öll um skuggahliðar mannlífsins
og eru rónar, hórur og annað utangarðsfólk
honum hugleikið yrkisefni. Þó að yfirborðið
sé kaldranalegt, þá er þó vissa hlýju að finna
í skáldskap hans. Það er og greinilegt að
hann þekkir það sem hann fjallar um, sem í
stuttu máli má kannski segja að sé einmana-
leiki og einstæðingsskapur.
Það er ekki nóg fyrir Waits að raða saman
réttum orðum í sögur sínar, heldur býr hann
þeim einstakan búning með tónlist sinni.
Hann fer vítt og breitt yfir tónlistarsviðið. Á
Swordfishtrombones er m.a. að finna blús,
jazz, sömbu, rokk, ballöður, tónlist sem helst
má heyra fordrukkna götuhljómlistarmenn
leika, tribalisma, lög í amerískum ættjarðar-
lagastíl ofl. ofl. Eitt eiga þessi lög þó sameig-
inlegt og það er hversu góðar laglínur þeirra
eru. Það er nefnilega jafnt á komið með tón-
list Waits og ljóðum, að undir hrjúfu yfir-
borðinu fyrirfinnst lilýjan.
Sjaldan hefur Waits tekist betur upp við út-
setningarnar en á þessu nýjasta afkvæmi
sínu. Þær eru einfaldar, hráar og skýrar og
undirstrika vel hvað hann er að fara hverju
sinni.
Þetta er nú meiri lofgjörðin kann einhver
að segja, en Swordfishtrombones stendur
svo sannarlega undir stóru orðunum og satt
að segja heyrði ég enga betri plötu frá
Bandaríkjunum á árinu 1983. Tónlist Tom
Waits þarf svolítinn tíma til að venjast í
fyrstu, en þeim tíma er vel varið, svo sem
þeir vita sem þegar eru komnir í gegnum
skelina.
HELGARPÖSTURINN 19