Helgarpósturinn - 28.11.1985, Page 17

eftir Jónínu Leósdóttur mynd Jim Smart
bandið hér á landi var stofnað sem andsvar við
stofnun verkalýðsfélaganna, eins og sambæri-
ieg samtök erlendis. Það var stofnað upp úr
verkalýðsátökunum á fyrstu áratugum aldarinn-
ar og skrifstofan hefur verið starfrækt alla tíð
síðan. Auðvitað hefur margt breyst með árun-
um. Starfsemin er öll orðin stærri í sniðum og
samtökin öflugri.
Þetta eru frjáls félagasamtök, andstætt því
sem oft er gefið í skyn í fjölmiðlum, og á skrif-
stofunni fer fram starf í þágu aðildarfélaga sam-
bandsins. Við erum málsvarar þeirra út á við,
bæði gagnvart stjórnvöldum og verkalýðshreyf-
ingu, en ekki síst gagnvart almenningi.
Við komum fram sem samningsaðili, en okkur
er einnig ætlað að koma sjónarmiðum atvinnu-
rekenda á framfæri við stjórnvöld og vinna
hagsmunamálum frjáls atvinnurekstrar brautar-
gengi á pólitíska sviðinu. Meginhluti starfsem-
innar fer hins vegar í það að auðvelda fyrirtækj-
um samskipti við starfsmennina með því að
túlka kjarasamninga, aðstoða við uppbyggingu
afkastahvetjandi launakerfa og koma á fram-
leiðniaukandi aðgerðum af hvaða tagi sem er.
Undanfarið höfum við reynt að víkka starfs-
vettvang okkar og líta meira til framtíðarinnar.
Við höfum horft til þess hver áhrif tæknivæðing-
ar verða á íslenskt samfélag og hvar mannafla-
þörfin verður á komandi árum og áratugum.
Kannanir hafa verið gerðar á samsetningu
vinnumarkaðarins, hvar vöxturinn er og hvar
þarfirnar eru fyrir aukið vinnuafl. Þetta leiðir
auðvitað tii rannsókna á námi og námsvali, en
ég hef einmitt trú á því að þar sé starfsvettvang-
ur okkar í auknum mæli í náinni framtíð.
I nýlegri könnun á kynjaskiptingu í framhalds-
skólum komu í ljós óhugnanlegar staðreyndir.
Stúlkurnar sækja að mínu mati í allt of ríkum
mæli í hugvísindagreinar og greinar, sem eru
fyrst og fremst grundvöllur að opinberri þjón-
ustu. Þær sækja síður inn í tæknigreinar eða
greinar, þar sem augljóslega er skortur á vinnu-
afli. En þar sem skortur er á vinnuafli, þar er
hátt kaup!“
— Að vísu ekki í fiski, eöa hvaö?
„Að vísu ekki í fiski, segir þú. Þar erum við aft-
ur komin að hinum dýpri lögmálum efnahags-
lífsins. Við stöndum nú einu sinni þannig með
fiskvinnsluna, að hún sækir allar sínar tekjur í
erlendri mynt og það sem ræður hennar tekjum
í íslenskum krónum, er gengið."
— Nú ertu farinn ad tala í klisjum, Þórarinn.
„Já, um leið og maður er spurður svona
spurninga, brjótast klisjurnar upp á yfirborðið.
En við stöndum frammi fyrir þeim vanda að fisk-
vinnslan getur ekki velt sínum launakostnaði út
í verðlagið, eins og gerist t.d. í verslun og þjón-
ustugreinum. Hún situr einfaldlega föst í sinni
tekjuskiptingu á meðan aðrar greinar geta boð-
ið betri kjör. En það hefur verið unnið gífurlega
mikið starf í þessum málum í sumar, sem von-
andi og væntanlega verður verða til þess að fisk-
vinnslan getur boðið upp á betri kjör og vinnu-
aðstöðu en áður. Fiskvinnslan mun að minnsta
kosti næsta áratuginn halda áfram að vera okk-
ar aðalútflutningsgrein, svo hér er um mjög
mikilvægt mál að ræða.“
ÞORARINN V. ÞÓRARINSSON
NÝRÁÐINN FRAMKVÆMDASTJÓRI VSÍ í HP-VIÐTAU
— Á þingi verslunarmanna nú nýverid, kom í
Ijós ad medallaun karla í verslunarstéttum eru
um tíu þúsund krónum hœrri en hœsti umsam-
inn taxi, en medallaun kvenna eru samsvarandi
hœsta taxta, eda um þad bil þrjátíu þúsund
krónur á mánuöi. Yfirborganir eru því augljós-
lega afar algengar, bœði hjá verslunarmönnum
og í öðrum stéttum. Eru þessir sleitulausu samn-
ingafundir ekki eintómt plat og báðir aðilar ad
eyða dýrmœtum tíma með þessu karpi?
„Það verður nú alltaf þannig, að taxtarnir eru
lágmarkstaxtar. Þeir endurspegla ekki endilega
greitt kaup. Hins vegar er núorðið farið að muna
óeðlilega miklu á taxtakaupi og greiddu kaupi í
ýmsum starfsgreinum. Taxtinn er vísitala á
miklu hærra kaup en við erum að ræða um. Við
erum hins vegar frosnir fastir í kerfi yfirborgana,
sem virðist ekki svo auðvelt að komast út úr.
Það hafa verið gerðar tilraunir til þess að taka
svokallaðar yfirborganir inn í taxta, en það hef-
ur ekki tekist hingað til. Það er mjög erfitt að
komast út úr þessu kerfi."
MEÐ LAGERINN í HÖFÐINU
Nú kom einnig í ljós á nýafstöðnu þingi versl-
unarmanna, að í því launaskriði, sem verið hef-
ur undanfarna mánuði, hallar mjög á konur.
Laun þeirra hafa alls ekki hækkað til jafns við
laun karla á þessu tímabili. Niðurstöður könnun-
ar VR frá árinu 1979 sýna líka að yfirborganir í
bíla- og varahlutaverslunum voru 64,5%, en í
snyrti- og hreinlætisvöruverslunum voru yfir-
borganir aðeins 3%. Við vitum hvernig kyn-
skiptingin er í slíkum verslunum og því þótti
mér við hæfi að spyrja:
— Eru vinnuveitendur daglega að brjóta jafn-
réttislögin?
„Nei, það held ég ekki,“ svarar Þórarinn. „Að
minnsta kosti ekki vísvitandi.
En hefurðu komið inn í varahlutaverslun? Þar
er um mjög sérhæfða starfsemi að ræða og
mennirnir, sem þar vinna, þurfa að vera „með
lagerinn í höfðinu". Þeir þurfa að kunna skil á
ótrúlegum fjölda árgerða og bifreiðategunda og
það skiptir viðskiptavininn gífurlega miklu máli
að afgreiðslumaðurinn viti hvaða stykki eru til.
Það getur munað því hvort sérpanta þarf hlut-
inn og bíða eftir honum í margar vikur. Einnig
getur það komið sér vel, ef viðkomandi maður
veit að nota má varahlut úr annarri árgerð sé
honum aðeins breytt örlítið. Það er verið að
borga fyrir þetta.“
— Það er greinilegt, að þú þarft ekki mikið að
notfœra þér þá þjónustu, sem fram fer í snyrti-
vöruverslunum, ef þú heldur að enga sérþekk-
ingu þurfi þar.
„Þetta snýst einfaldlega um lögmál framboðs
og eftirspurnar. Það er erfitt að fá menn, sem
hafa þá hæfni til að bera að kunna skil á hinum
ýmsu vélahlutum. Þeir eru ekki á hverju strái.
Hins vegar þekki ég ekki stöðu mála í snyrti-
vöruverslunum, það er rétt.
En það er vissulega áhyggjuefni hvernig
starfsvali kynjanna er háttað og því verður ekki
breytt með lögum eða reglum. Því miður virðast
stúlkur vera miklu seinni að átta sig á möguleik-
um í því efni en strákar. Þeir eru miklu fljótari að
hreyfa sig til eftir tækifærunum og eru t.d. í yfir-
gnæfandi meirihluta í raftæknigreinum í Iðn-
skólanum."
— Koma tœknibreytingar á vinnumarkaðnum
ekki til með að bitna meira á konum en körlum?
„Jú, ef stúlkur halda áfram að sækja í sama
nám og nú er. Vinnuveitendasambandið mun
einmitt beita sér í upplýsingaherferð meðal
skólanema á næstunni. Starfsemin hjá okkur
hefur verið að þróast meira í þá átt að horfa til
framtíðarinnar og næsta skref er það að fara að
beita okkur meira innan skólakerfisins og gagn-
vart unga fólkinu. Ekki til þess að predika yfir
því um hvað það eigi að gera, heldur að fræða
það um hvar möguleikarnir liggja. Enga unga
manneskju getur langað til þess að fara út í nám,
sem er grundvöllur að láglaunastarfi eða jafnvel
engu starfi!
Sjáðu bara hve mikil breyting hefur orðið á
kynskiptingu innan kennarastéttarinnar á und-
anförnum áratug eða svo. Strákarnir færa sig til
eftir kjörunum."
— Líta á sig sem fyrirvinnu!
„Já, þeir gera það, en stelpurnar gera það
ekki.“
FÓRNA EKKI MÉR NÉ
FJÖLSKYLDU MINNI
— Sumir vilja líta á framkvœmdastjóra VSÍ
sem persónugerving þeirra afla í þjóðfélaginu,
sem vilja halda verkalýðnum niðri í launum.
Ertu að taka við mjög vanþakklátu starfi?
„Það verða alltaf einhverjir, sem líta þannig á,
og við því er ekkert að gera. Sumir vilja trúa því
að hér sé um fullkomlega andstæð öfl að ræða,
þ.e. verkalýðshreyfinguna og VSÍ, og þeir koma
til með að líta á framkvæmdastjóra Vinnuveit-
endasambandsins sem persónugerving hins illa.
Eg kvíði þessu hins vegar ekkert."
— En er tilhugsunin um ábyrgðina þrúgandi
fyrir mann, sem aðeins er rúmlega þrítugur?
„Þetta er áberandi staða, ein af þessum fjöl-
miðlastöðum. Hins vegar er mjög fjarri því að sá
sem þar er í forsvari, taki ákvarðanir einn og
upp á sitt eindæmi. Við förum aldrei annað eða
lengra en þangað, sem félagsmenn okkar vilja."
— Er þá ekki von á neinum breytingum við
þessi mannaskipti hjá Vinnuveitendasamband-
inu?
„Að sjálfsögðu hlýtur hver nýr stjórnandi að
velja sér áherslur í daglegu starfi. Ég er þó ekki
að koma í fyrsta skipti að þessum málum, þar
sem ég hef starfað hjá VSÍ í fimm ár. Það verður
ekki um neinar byltingar að ræða, heldur fram-
hald á þeirri þróun, sem mótuð hefur verið und-
anfarin ár.“
— Nú er einn af forverum þínum orðinn fjár-
málaráðherra. Elur þú með þér draum um póli-
tískan frama?
„Nei, Ég hef gaman af því að fylgjast með póli-
tík úr vissri fjarlægð, en ég myndi hvorki fórna
mér né fjölskyldu minni á þann uppboðsmark-
að, sem stjórnmálin eru hér á landi."
— Hvað áttu við?
„Stjórnmálamenn gegna vanþakklátu starfi,
sem krefst þess að þeir fórni gjörsamlega sínu
einkalífi, vegna þess hve tímafrekt það er. Einka-
líf mitt er ekki hlutur, sem ég er tilbúinn til að
fórna fyrir þetta. Stjórnmálamenn þurfa líka að
sækja umboð sitt til kjósenda, sem þeir þurfa
þess vegna að halda sífellt á sínu bandi. Það
kann ekki góðri lukku að stýra.
Ég hefði vissulega löngun til að vinna ákveðn-
um málum brautargengi, en í því andrúmslofti,
sem ríkir í stjórnmálum á íslandi, myndi það ein-
faldlega verða of dýrkeypt."
— Hefurðu þá ekkert starfað í pólitík?
„Ég hef unnið lítillega innan Sjálfstæðisflokks-
ins á undanförnum árum, er t.d. nýlega genginn
úr stjórn hverfafélagsins hér í Vesturbænum."
SENDILL Á ÞJÓÐVILJANUM
— Mig grunar að þú hafir verið róttœkari á
þínum yngri árum?
„Minn bakgrunnur er vissulega á vinstri
vængnum og fram yfir fermingu aðhylltist ég
mína æskutrú. Ég starfaði meðal annars á Þjóð-
viljanum. Þar var ég sendill í eitt eða tvö ár.
Á árunum upp úr fermingu tók afstaða mín til
lífsins og tilverunnar hins vegar breytingum og
hefur haldist óbreytt síðan."
— Var starfið á Þjóðviljanum fyrsta starfið
þitt?
„Fyrsta fasta starfið, já. Síðar meir gerðist ég
sjálfstæður atvinnurekandi og vann þannig fyrir
mér frá því í lok menntaskóla og fram að því að
ég kom til Vinnuveitendasambandsins eftir lög-
fræðinámið. Við vorum fjórir skólafélagar, sem
stofnuðum hreingerningafyrirtæki í sameiningu
og kölluðum það Þvottabjörninn. Félagarnir
voru: Sigurður Helgason, fréttamaður hjá Ríkis-
útvarpinu, Valgeir Pálsson, lögfræðingur, bróðir
Þorsteins Pálssonar fjármálaráðherra, Ólafur ís-
leifsson, hagfræðingur hjá Alþjóða gjaldeyris-
sjóðnum í Washington.
Á meðan skólabræður mínir gengu í sjóði
Lánasjóðs íslenskra námsmanna, fór ég sem
sagt mánaðarlega niður á Skattstofu til þess að
greiða minn skerf til samneyslunnar."
— Var það erfitt fyrir rúmlega 25 ára gamlan
mann að koma til starfa sem lögfrœðingur VSÍ?
Varstu tekinn alvarlega af hinum fullorðnari
köppum í samningaviðrœðum?
„Nei, í sjálfu sér var það ekki erfitt. Ég var svo
lánsamur að koma strax inn í harðvítuga kjara-
deilu, svo það var eins og að detta beint út í
djúpu laugina. Ég skólaðist því afskaplega fljótt.
Þar að auki þótti ég nú snemma fullorðinn og
ef eitthvað er, þá hef ég heldur yngst með árun-
um.“
Þegar hér var komið sögu, var reykjarmökk-
urinn farinn að teygja sig langt útfyrir hús-
bóndastólinn, tvær kaffikönnur voru tæmdar og
óveðurshvinurinn utandyra var orðinn ógnvekj-
andi á að hlýða. Forvitninni um náungann varð
því ekki svalað frekar að sinni, enda fullvíst að
fórnarlambinu fannst nóg að gert. Ég tók því
saman mitt hafurtask og hvarf út í náttmyrkrið.