Helgarpósturinn - 28.11.1985, Síða 29

SKAK
Glettni í auga
Nú eru skákdæmi Sigurbjarnar
Sveinssonar smám saman að
koma hér í póstinum og vona ég
að lesendum falli þau vel í geð.
Tveir þættir hafa fjallað um
dæmi hans, en ég vona að mér fyr-
irgefist þótt ég taki eitt dæmi hans
enn til athugunar hér, mér finnst
það lýsa glettni hans nokkuð vel.
Ekki ætti að þurfa að taka fram,
og allra síst hér, að skákdæmi er
þraut handa manni til að glíma
við, og þarf að vera hæfilega þung
til þess að vekja áhuga. En þyngd
skákdæmis er ákaflega afstætt
hugtak: að jafnaði finnst manni
þraut létt ef maður er fljótur að
leysa hana. Öðrum getur þótt
sama þraut þung af því að hann er
lengi að leysa hana, á í örðugleik-
um með hana eða finnur kannski
enga lausn hvernig sem hann leit-
ar. En svo getur þetta snúist við á
annarri þraut. Þar ert þú kannski
í vandræðum en hann kemur
strax auga á lausnina. Til þess að
meta þyngd þrautar á skynsam-
legan hátt þarf því líklega að leita
aðstoðar í tölfræðinni, taka ein-
hvern hæfilega valinn hóp leys-
enda og fá þá til að segja hve lengi
þeir voru að leysa þá þraut sem
um er að ræða (eða segja álit sitt á
þrautinni með öðrum hætti). Síð-
an er tekið meðaltal. Því skemmri
sem meðallausnartíminn er því
auðveldari er þrautin.
Þetta er nú orðinn langur að-
dragandi að því sem ég ætlaði að
skrifa: ég treysti mér alls ekki til að
segja hvort þrautin sem hér er
sýnd er þung eða létt.
Sigurbjörn Sveinsson
Mát í 5. leik.
Mér sýndist hún heldur óárenni-
leg fyrst, en veit ekki hvað ég var
búinn að horfa á hana í margar
mínútur — þó ekki mjög margar —
þegar hugmyndin rann upp fyrir
mér — og þá lá allt á ljósu.
Það er þröngt um svarta kóng-
inn inni í horninu, en það er líka
erfitt að komast að honum. Hrók-
urinn er bundinn við að valda b-
peðið, svo að ekki fer hann neina
krókaleið til þess að komast að
kónginum. Af sömu ástæðu
strandar 1. Rb3+. Um leið og
kóngurinn kemst á b2 sýnist hann
sloppinn og lítil von til að hægt sé
að máta hann. En er nokkur leið
til að valda b-peðið eða meina
kónginum aðgang að b2 með öðr-
um hætti?
En bíðum nú við andartak,
svartur á sjálfur ekki margra leikja
völ, hann getur aðeins leikið
kóngspeðinu. Það skyldi þó ekki
vera að hægt sé að knýja hann
sjálfan til að meina kónginum að-
gang að b2? Jú reyndar:
1. Be4!e5 2. d4! ed4
Hann á ekki annan leik.
3. Bd3! dc3 4. Bc2! cb2
Markinu er náð!
5. Rb3 mát.
Ég sé ljóslifandi fyrir mér glettn-
ina í augum Sigurbjarnar þegar
hann sýndi vinum sínum þessa
gamansömu þraut.
Það kann að virðast ótrúlegt en
þó er það satt að næsta þraut er
náskyld dæmi Sigurbjarnar hér á
undan. En það sem fyrst vekur at-
hygli er hve furðuleg taflstaðan er.
Maður spyr sjálfan sig: Getur
svona staða komið upp í tafli?
Hvernig hefur riddarinn komist til
hl? Eða fjórir menn svarts í horn-
Walter Horwitz
(Wiener Schachzeitung 1948)

Mát í 5. leik.
ið? Eða hvítu peðin þangað sem
þau standa nú? En svörin verða já-
kvæð. Rhl hefur komist þangað,
um g3, áður en g-peðinu var leikið
fram. Pg4 er upphaflegt h-peð
hvíts og hefur drepið mann á leið-
inni. Pg5 hlýtur að vera drottning-
arpeð hvíts og hefur drepið 3
menn á leið sinni. Pf6 er b-peð
hvits og hefur drepið 4 menn
svarts á leiðinni. Samtals hafa peð-
in því vegið 8 menn svarts og það
getur staðið heima, því að svartur
á einmitt 8 menn eftir. Svarti Bg8
hlýtur að hafa komist þangað áður
en svartur lék g7-g6, og hinir
mennirnir hafa komið á eftir. Þessi
lauslega athugun bendir til þess
að allt sé löglegt að þessu leyti. En
til þess að dæmi sé löglegt þarf
taflstaðan að geta komið fram úr
upphafsstöðu með einhvers konar
taflmennsku þar sem þó hefur
aldrei verið leikið ólöglegum leik.
Þá er að huga að lausninni. Hún
er dálítið skyld lausninni á dæmi
Sigurbjarnar, en enn betur falin.
Svartur á aðeins tvo leiki, síðan er
hann patt. Þessi þröng er notuð til
lausnar á ótrúlegan hátt. Fyrsti
leikurinn er rýmingarleikur,
svarta drottningin rýmir fyrir bisk-
upnum. Síðan gengur allt eins og
í sögu: 1. Da8! c4 2. Bb7! c3 3.
Bg2! hg2 4. Kgl! ghlD+ 5.
Dxhl mát!

GÁTAN SKÁKÞRAUT LAUSN Á KROSSGÁTU
Hvernig er (eiginlega) hægt að
ætlast til þess að Ijósdrappað
rúgbrauð komist langleiðina
vestur á Patreksfjörð með fimm
feitlagna farþega innanborðs ef
bílstjórinn er (verulega) mál-
haltur og jafnframt handarvana
og fótalaus?
uujS|ei)6ejQ ujn Qia|
jps euAjs ge jAcj qs[/\| :dVAS
25. Sigurbjörn Sveinsson.
26. Sigurbjörn Sveinsson.
Mát í 2. leik.
Mát í 2. leik.
Lausnir á bls. 10
♦ ■ ■ • B s • 6 . ♦ - 6 . V
T R J 0 N ir K k fí 8 B / • R fí l< 1
'f) / N n • N fí fí U R fí • R fí 8 / N
6 £ F P 5 r • Ý V ( Ð u R • N £ / T fí t
• /) L /) 6 A • T 8 k J Ð • 5 K 1 r fí N - R
£ N 2 R A N fk R • L * fí f /n fí R K f) • B fí
£ / /? / ~Ð ' S N £ R P fí « fí /9 R • a U 5 fí (V
■ N fl) N * N r £ t> fí L L £ 6 fí • o L r / N N
* G U S /9 N • R A F A L L - R fí K K fí • Z> fí
P U A t> / R % S r R / L L fí S r fí R r fí •
R - F /9 3 7 S Ni n • R / F N fí • Ð 't o • 59
• ú T N £ F w ! N <3 * N fí <3 * M fí N 6 fí R
6 £ R F) 8 L A u Ð A * /n fí 6 fí P 7 N fí fí <5 /
/ILT 'ftR • FtRÐl MjÖfí SvftLUR R'fimu BREWfl (jflRfl) -L> KfiUP F£L fltj STR/r^ rs ÚT- HfíGf Sjfí UM 1/ -£>— V/ETft Lfl6 LEG FORF) I
2 £//vs fíHTST. ÚT
^=>«=íSzÍ^IIfr 1 1 — STRíÐfí SKR/Ð zsyfi T
o» 5 £/</<! ÍKffíffld Fi/GLr^ IN/V Kjör FLjdTjÐ /L
» T OFfíR K<~ íí%s HLEYPfl LfíUSN Hfíi-S!
Æ&HZ FfíLS SoRG
Gtrfí ST£/r/H FRU/rtfí TRYKK KRopRfl SflG TM HEST , (6RH6)
FL/OT r/EFL Komfí FYR/R KHöPP VETRfíP JfiflN-
FflTLfl
HfiFNFJ > * HfíRKfí S TER Kfí
SFJR6R SWfiHi. TÖL U BoRBfíR
) 5TÓRV. / PFRS. BRÚN FU6L- J/V/V tnústK r?>.T takN RÖDD MftTuR
SYF6UR iLLfí STofflUH S. A ‘R l/T/NH
L RúGm HflGNfíÍj HÚfdfíR FL'jK/N Hti/T) r J tf(£t A6N/R £/</</ OlvUÐ
SPÝJL) GREN JR ’OSKt fir’fl V/RDfí m'fl/V. LfíLKKfl
Go/nuL KoNfl BflRfl
FoR<~ fíSNÚl HJflRTfifí T£iS. ÍKR/fft VEJ/C
TJfi'fí iLL sn/Buzr
7 , FjOSL -^'ft L RfíS/R T>ÆLT> £/VD. Fu&u
* 6RE/N 1R ZFJHÍ
tfíuGfí STóR > 6RNG LlMUR. ToG-
H'OPfí F/RST, <50U -VfiöU/Z 7 , FjfíR HÚS/
HELGARPÖSTURINN 29