Helgarpósturinn - 12.06.1986, Side 36

ÁÐUR VORU ÞAÐ RAGNAR í SMÁRA OG KRISTINN E. ANDRÉSSON
Hann er rithöfundur, kvikmynda-
leikstjóri, varaformadur Bandalags
íslenskra listamanna, formaður
framkvœmdastjórnar Listahátíðar I
Reykjavík, stjórnarmaður í Kvik-
myndasjóði, formaður Sambands
kvikmyndaframleiðenda, deildar-
stjóri innlendrar dagskrárgerðar á
sjónvarpinu, sérlegur starfsmaður
afmœlishátíðar í Reykjavík, einka-
vinur Davíðs Oddssonar og að lík-
indum upphafsmaður að frœgri
kosningastuðningsyfirlýsingu við
hann. Parf að spyrja — náttúrlega
er þetta Hrafn Gunnlaugsson, mest-
ur valdamaður í íslensku menning-
arlífi um langt skeið.
„Munstrið ruglast og maður er
ekki lengur gott skáld." Þessi orð
hefur Morgunblaðið eftir Þórarni
Eldjárn, einum af níu listamönnum
sem skrifuðu undir fræga stuðnings-
yfirlýsingu við Davíð Oddsson borg-
arstjóra fyrir nýafstaðnar kosningar.
Þórarinn sagði að margir hefðu haft
samband við sig vegna yfirlýsingar-
innar, hann og fleiri úr hópi níu-
menninganna hefðu orðið varir við
að yfir þeim væri eins konar eignar-
réttur, sem rekja mætti til gamalla
hugmynda stjórnmálamanna um
listamenn sem „okkar menn" og
„hiná'. Pólitík væri sett fremst og
um hana spurt fyrst af öllu, það væri
miklu minni áhugi á því hvað menn
væru í rauninni að gera, hvað þeir
væru til dæmis að skrifa.
Náttúrlega hefur Þórarinn margt
til síns máls. Listamenn á íslandi
hafa löngum mátt þola nokkurs
konar eignarhald og ábúð pólitískra
afla — það átti ekki síst við á þeim
árum þegar menn skipuðu sér í ein-
strengingslegar fylkingar með ell-
egar á móti kommúnismanum, á
þeim árum þegar Kristinn E. Andr-
ésson var hérumbil einvalda menn-
ingarpostuli á vinstri væng stjórn-
málanna en á þeim hægri mestur
áhrifamaður Ragnar Jónsson í
Smára. Milli hægri og vinstri fylk-
inganna voru eilífar væringar og
flokkadrættir, en síðasta áratuginn
eða svo hefur verið friðsamlegra í
þessum herbúðum; líklega kveikir
pólitíkin ekki jafn heiftúðlega í
mönnum og áður gerðist og mestir
stórvaldamenn menningarinnar
hafa safnast til feðra sinna og engir
fyllt í skörðin.
ÁBERANDI —
FJARVERUNNAR VEGNA
Á téðum Davíðslista þótti eitt nafn
vera áberandi, ekki vegna þess að
það var á listanum, heldur vegna
þess að það var ekki á listanum.
Þarna voru Atli Heimir Sveinsson,
Egill Eðvarðsson, Friðrik Þór Frið-
riksson, Gunnar Þórðarson, Kjartan
Ragnarsson, Sigurður Pálsson,
Steinunn Sigurðardóttir, Þórarinn
Eldjárn og Þorsteinn Gunnarsson,
sem skrifuðu undir slagorðið við
kjósum „menn en ekki flokka", en
hvar — sú spurning vaknaði óhjá-
kvæmilega — er Hrafn Gunnlaugs-
son, samstarfsmaður Davíðs Odds-
sonar og mestur stuðningsmaður
hans úr hópi listamanna?
Svarið lá reyndar í augum uppi;
það þurfti ekki annað en fletta fram
um eina síðu í Morgunblaðinu og
þar blasti það við — lítill greinarstúf-
ur undir fyrirsögninni „Davíð þarf á
atkvæðum okkar allra að halda" og
eftir Hrafn Gunnlaugsson.
Samt kom það mörgum spánskt
fyrir sjónir að Hrafn skyldi ekki fylla
flokk níumenninganna. Það er nátt-
úrlega alkunna að Hrafn og Davíð
eru nánir vinir og samstarsmenn og
það er ekkert leyndarmál heldur að
flestir þeir sem rituðu nöfn sín á
„umskiptingalistann", einsog hann
er kallaður, eru líka vinir og sam-
starfsmenn Hrafns. Því lögðu menn
saman tvo og tvo og þótti enginn
vafi leika á því að listinn hefði verið
saman settur og birtur að undirlagi
Hrafns Gunnlaugssonar, sem af ein-
hverjum ástæðum kaus þó að rita
ekki nafn sitt á hann. Reyndar hefur
Helgarpósturinn ábyggilegar heim-
ildir fyrir því, frá listamönnum sem
höfnuðu boði hans um að rita undir
stuðningsyfirlýsinguna, að það var
Hrafn og enginn annar sem safnaði
liði á listann.
MENNINGARPÓLITÍSKUR
LISTI
Vitaskuld þykir Helgarpóstinum
lítið varið í að taka undir heiftarleg
viðbrögð margra vinstri manna við
umræddri stuðningsyfirlýsingu —
listamenn hljóta að hafa rétt til þess
að hampa hverri skoðun sem þeim
sýnist og eru ekkert betri eða verri
fyrir vikið. En hitt er ekki alveg
ófróðlegt að huga eilítið að þeirri
menningarpólitík sem lesa má úr
listanum, völdum og umsvifum
Hrafns Gunnlaugssonar og „hans
manna" í íslensku menningarlífi.
Egill Eðvarðsson, kvikmynda-
gerðarmaður og annar eigandi
Hugmyndar, mikils veldis í auglýs-
ingaiðnaðinum, og Gunnar Þórðar-
son tónlistarmaður hafa átt mikið
saman við Hrafn að sælda síðustu
árin. Gunnar Þórðarson hefur sam-
ið tónlist við flestar hreyfimyndir og
sjónvarpsleikrit Hrafns, hann var
fenginn til að útsetja lög og stjórna
hljómsveit í íslensku Eurovision-
keppninni og síðan útsetti hann
einnig Gleðibanka Magnúsar Eiríks-
sonar og stjórnaði flutningi hans í
söngvakeppninni í Björgvin. Hrafn
og Egill Eðvarðsson störfuðu saman
í sjónvarpinu hér í eina tíð þegar
Hrafn var leiklistarráðunautur og
Egill dagskrárgerðarmaður. Að áliti
Hrafns — og líklega miklu fleiri — er
Egill með færustu sjónvarpsmönn-
um á landinu, enda hefur Hrafn
beitt sér fyrir því að Egill hefur feng-
ið viðamikil verkefni hjá sjónvarp-
inu. í fyrra tók Egill á síðustu stundu
við stjórn áramótaskaupsins og þeg-
ar ljóst var að íslendingar myndu
taka þátt í Eurovision var hann feng-
inn til að stýra þeim herleiðangri,
bæði söngvakeppninni hér heima
og hópnum sem að því loknu hélt á
vit stórra sigra í Noregi.
Friðrik Þór Friðriksson er kvik-
myndagerðarmaður sem hefur átt
heldur erfitt uppdráttar, gert myndir
sem hafa hlotið litla aðsókn og mik-
ið tap. Lengst af hefur hann ekki
hlotið náð fyrir augum ráðamanna
sjónvarpsins og ekki heldur þeirra
sem hafa haft vald til fjárveitinga
hjá kvikmyndasjóði. Eitthvað hefur
hagur Friðriks vænkast upp á síð-
kastið og nú er hann loks farinn að
fá þau tækifæri sem hann vissulega
verðskuldar; hann hefur stjórnað
samsetningu Skonrokksmynda hjá
sjónvarpinu, hann fékk fimm millj-
óna styrk úr kvikmyndasjóði til að
gera bíómyndina Skytturnar — og
svo var hann líka í dómnefnd í sam-
keppni Reykjavíkurborgar og sjón-
varpsins um Reykjavikurlag.
GAMLIR SKÓLAFÉLAGAR
Undir stuðningsyfirlýsinguna rit-
uðu líka þrír gamlir skólafélagar
Hrafns úr Menntaskólanum í
Reykjavík. Einsog alþjóð veit stóð
Þórarinn Eldjárn ásamt Hrafni og
Davíð Oddssyni að því geysivinsæla
útvarpi Matthildi, þar sem meðal
annars mátti heyra brandarann:
„Næst á dagskrá eru fréttir. Lesarar
eru annar hver starfsmaður út-
varpsins og makar þeirra...“ Stein-
unn Sigurðardóttir, rithöfundur og
vön útvarps- og sjónvarpskona, er
líka skólafélagi Hrafns, sem og Sig-
urður Pálsson, formaður Rithöf-
undasambandsins. Nú standa yfir
upptökur í sjónvarpinu á Húsinu á
hæðinni eða hring eftir hring, sem
Sigurður skrifaði og var sett upp á
Herranótt Menntaskólans í Reykja-
vík í vetur. Kona Sigurðar er Kristín
Jóhannesdóttir kvikmyndagerðar-
maður sem situr ásamt Hrafni í
stjórn Listahátíðar og einnig í stjórn
félags sem nefnist Samband Kvik-
myndaframleiðenda.
Leikfélagsmenn eru náttúrlega
heldur ánægðir með Davíð borgar-
stjóra, enda hillir loks undir flutn-
inga úr gamla Iðnó yfir í nýja Borg-
arleikhúsið. Annar arkitekt Borgar-
leikhússins, Þorsteinn Gunnarsson
leikari og fyrrum leikhússtjóri, er
enda á stuðningslistanum. Þar er
einnig Kjartan Ragnarsson, rithöf-
undur og leikari, varaformaður
Leikfélagsins til skamms tíma. Hann
og Hrafn Gunnlaugsson hafa báðir
mikilvægu hlutverki að gegna í há-
tíðahöldunum í tilefni af afmæli
Reykjavíkurborgar síðar í sumar.
Atla Heimi Sveinsson tónskáld er
líka hægt að kalla Leikfélagsmann
með nokkrum sanni, því hann
samdi tónlistina við Land míns föð-
ur, kassastykki Kjartans Ragnars-
sonar sem Leikfélagið sýndi í vetur.
Fjórði Leikfélagsmaðurinn, Stefán
Baldursson leikhússtjóri, er ekki á
listanum en situr ásamt Hrafni í
stjórn Listahátíðar.
YFIRMAÐUR INNLENDRAR
DAGSKRÁRGERÐAR
Aðalstarf Hrafns Gunnlaugssonar
um þessar mundir er hjá sjónvarp-
inu. Þar er hann yfirmaður inn-
lendrar dagskrárgerðar, starf sem
varð til þegar breytingar urðu á
deildaskipan sjónvarpsins í fyrra. í
starfinu felst að Hrafn er nær ein-
ráður um íslenskt efni sem sýnt er í
sjónvarpinu, að undanskildum frétt-
um og efni sem tengist fréttum. Ekki
fremur en endranær hefur Hrafn
siglt lygnan sjó síðan hann tók að
fullu við embætti sínu hjá sjónvarp-
inu um jólin. Hann hefur gert gagn-
gerar breytingar á dagskrá sjón-
varpsins, tekið upp nýmæli á borð
við þættina Á líðandi stundu, fjölg-
að popp- og unglingaþáttum til
muna, að ógleymdri þátttöku sjón-
varpsins í Söngvakeppni sjónvarps-
stöðva, sem fyrst og fremst mun
runnin undan rifjum hans og Mark-
úsar Arnar Antonssonar útvarps-
stjóra. Sú gagnrýni kom fram
snemma á árinu að Hrafn væri að
sóa óhóflega úr sjóðum sjónvarps-
ins, peningarnir yrðu einfaldlega á
þrotum þegar liði fram á sumar og
haust. Það kann að vera eitthvað til
í þessu, en hitt verður ekki af Hrafni
skafið að hann hefur eflt íslenska
dagskrárgerð til muna. Af öðrum
toga er ámæli sem dagskrárstjórinn
Hrafn hefur líka legið undir — að
hann hafi í óeðlilega miklum mæli
látið félaga sína og sjálfan sig njóta
þeirrar lykilaðstöðu sem hann hefur
á sjónvarpinu. Það er til dæmis
óhagganleg staðreynd að á þessu
ári hafa verið endursýnd þrjú sjón-
varpsleikrit eftir Hrafn Gunnlaugs-
son; Keramik og Vandarhögg, bæði
gerð eftir handritum Jökuls Jakobs-
sonar, og Silfurtúnglið, ný og breytt
útgáfa á leikriti Halldórs Laxness.
Egill Eðvarðsson var upptökustjóri í
Silfurtúnglinu, hann stjórnaði líka
Áramótaskaupi sjónvarpsins og
Söngvakeppninni, auk þess sem
ýmsir þættir sem Egill stjórnaði á
árum sínum hjá sjónvarpinu hafa
verið endursýndir á þessu ári. Af
leikritagerð hjá sjónvarpinu er það
að segja að um þessar mundir munu
tvö sjónvarpsleikrit vera í vinnslu —
eitt eftir Sigurð Pálsson, einsog áður
sagði, og annað sem Kristín Jóhann-
esdóttir gerir eftir handriti Nínu
Bjarkar Arnadóttur. Því má heldur
ekki gleyma að Listahátíð hefur
hlotið óvenju mikla og glæsilega
umfjöllun í sjónvarpinu, en Hrafn er
náttúrlega mestur höfuðbóndi á
þeim bæ.
36 HELGARPÓSTURINN
eftir Egil Heigason myndir Jim Smartl