Alþýðublaðið - 22.01.1938, Síða 3

LAUGARDAGINN 22. JAN. Í938.
ALÞfÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRIi
F. R. VALDEMARSSON
AFORBI0SLA:
ALÞYÐURIISINU
(Inngacgnr frft HverflagötuJ,
SlMARt 4800 — 4806.
4900: Afgreiðt a, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
c03: Viihj. S.Vilhj&lmsson (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALFfÐ'lIPlENTSMlÐJAN
Tilrannirnar til að
sprengja samvinnu
stjórnarflokkanna.
IHALDSBLÖÐIN hafa hvað eft-
ir annað vakið máls á því,
eftir að stjórnai?samvinnan tókst
á ný með Alþýðuflokknum og
Framsóknarflokknum, að sú sam-
vinna myndi sizt til frambúðar,
og þau hafa ekki farið dult með
það, að hjá þeim hafa vaknað
nýjar vonir í tilefni af þvi, að sú
góða saimvinna, sem verið hefir
i stjórn sí ldu r verksmiö jan n a á
milli fulltrúa Alþýðuflokksins og
Friamsóknarflofcksin's er nú rofin
fyrir atbeina Jónasar Jónssonar,
og að út af því hafa risið deilur
í blöðum stjórnarflokkanna.
Ef til vill kynnu einhverjir af
fylgismönnum stjómarflokfcanina
að hafa komist að sömU1 niður-
sfcöðu, enda þótt öllum, sem vel
hafa fylgst með, megi vera það
ljóst ,að hér er ekki um að ræða
deilu miili Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksin's í heiid sinni.
Alþýðuflokkurinn hefir lýst því
yfir, að hann telur, að svo mikill
ávinr.ingur hafiveilð að saimvinnu
stj órnarf lokkainna, miðað við
það, að ihaldsstjóirn hefði réðiö
í landinu, að hann áiítur rétt að
þei.rri samvininu veröi haldið á-
fram á jafnréttisgruindvelli.
Fyrsta skilyrði hans er, að á-
fraan verði haldið að taka sér-
stakt tillit til hins erviða hagsi
fólksins við sjávarsíð'Uina og sjáv-
arútveginuim rétt hjálpaindi hönd
þess opinbera, að ekkl verði
gengið á réttindi verkiafólksins til
þess að berjast fyrir bættum iífs-
k'jörum, með ranglátri vimnu'lög-
gjiöf. Þetta er einnig vilji ails
þorrans af kjósendum Alþýðu-
flokksins.
Yfirgnæfaindi meirihluti þing-
flokks FramsóknarflO'kksiins vill
einnig að stjómarsamvinnan hald-
ist á þessurn gmndvelli, og á
bak við þá standa hinir óbreyttu'
liðsmenn flokksins.
En — það hefir eimnig fcomið
alveg jafn greinilega í Ijós, að
fiormaður Framsóknarflokksins,
Jónas Jómsson, er hér á algerlega,
öndverðum meið' við flokk 6inn,
og þann hefir ráðið gersamlega
yfir diagblaðii fiokksins i Reykja-
vik.
Jónias Jónssion óskar eftir sam-
\ innu vdð íhaldið og gerir alt,
sem í hans valdi stendur, til þess
að hún geti tekist.
Á síðasta þingi var hann ofur-
li'ði boriim af flokksmönnu’m sín-
um, en hann hefir ekki gefist
upp fyrir það, eims og fiormanns-
kostningin í stjóm síldarverk-
smiðjanna sýndi, þar sem hanm
Lét Pormóð Eyjólfsson þverbrjóta
samþyktir Framsóiknarflokksins,
og í bainkaráði Landsbanfcans
hefir hann látið samþykkja, að
hverja ákvörðun sem verksmiðju-
stjómin taki um útborgun sáldar-
verðsins, skuli Landsbankinn að
eins lána út á nokkunn hlutii
síldarverðsims.
Alþýðublaðið hefir sýint fram á,
hvað þetta raiumverulega þýðir
fyrjr sjómenn, og hvað það þýðir
fyrir Kveldúlf.
Rógur J. J. um stjórn Alþýðuflokksins og
Framsóknar á síldarverksmiðjum ríkisins
Framhald af 1. síðu.
hin fyrri hafi verið sú, að gera
ríkisverksmiðjurnar að „sjúku
áhœttufyrirtœki“ og hin síðari
að leggja áherzlu á að ná verk-
smiðjunum undir Alþýðuflokk-
inn og gera þær að „flokkshags-
munafyrirtæki". Hvorutveggja
er þetta alveg tilhæfulaust, enda
gerir J. J. enga tilraun til að
finna orðum sínum neinn stað.
Þessum svívirðilegu dylgjum er
varpað fram, án þess að nein
rök séu færð fyrir þeim og þó
þeim sé ætlað fyrst og fremst að
hitta Alþýðuflokkinn og spilla
þannig sambúðinni við Fram-
sóltnarflokkinn, hitta þær engu
að síður fulltrúa Framsóknar í
verksmið j ust j órninni.
Rikisverksmiðjurnar, sem. J.
J. segir að Þ. M. J., Þórarinn Eg-
ilson og ég höfum gert að
„sjúku áhættufyrirtæki“ hafa
nú á árunum 1936 og 1937, ein-
mitt undir okkar stjórn haft í
tekjuafgang, afborganir, og
sjóðagjöld um eina milljón
króna. Er þetta merki um
„sjúkt áhættufyrirtæki“? Og
hvernig er með Kveldúlf þetta
nýja tökubarn Jónasar Jónsson-
ar? Hvað mætti segja um hann?
Þetta framferði Jómasar Jóns-
sionar á bak við flokk sinn, sem
miðar að því, að ná bandalagf
við ólaf Thors, hefir Alþýðu-
flokkurinn ekki' getað látið liggjá
í þagnargildi. Ádeilur Alþýðu-
blaðsins hafa ekki beins't gegn
Framsóknarflokknum, heldur gegn
þeim mönnuim , sem vilja láta
Framsóknarflokkinn svíkja stefnu
sína og fortíð 'Og taika upp handa-
lag við íhaLdið.
Þingmenn Framsóknarfliolkksiins
vilja ekki fylgja formanni sínum
út á þessa braut. Þeir viita, að
Framsóknarflokkurinn hefir kom-
ið öllum sínum U'mbótamálum
fyrir svei'timar fram með aðstoð
Alþýðuflokksins og á mófci íhald-
iniu. Þeir vita, að Alþýðuflokkur-
inn berst fynir hagsmunuim hin'S
vinnandi fólks í isveitunum og er
reiðubúimn til að vernda samtök
þeirra fyrir árásiuim íhaldsins,
sem leggur á þau ó'Slökkvamdi
hatur. Þeir vita, að banclaiag við
íhaldið þýðir aðeins gróða fyrir
Kveldúlf 'Og heildsalana, en tap
fyrir verkalýðinn og samvinnu-
samtök bænda. Flokkur kaupfé-
laganna á enga saimleið með
hagsmunaklíku heildisalanna.
Það er því áreiðanlegt, að mik-
ill meirihlU'ti þingmanna Alþýðu-
flokksiras 'Og Framsóknarflokksins
skilur, hversu mikið er í húfi fyr-
ir hinar vinnandi stéttir þjóðar-
innar til sjávar og sveita, ef völd-
in komast í hendur íhaldsins.
Það er jafin áneiðanlegt, að
Jó'nas Jónsson mun eimskis Láta
ófre.istað til að svo geti orðiið, og
það má vera, að það séu fLeiri,
sem af eiginhagsmunahvötum
eða af misskilningii h'ugsa sama
veg. Mikið veltur á því, að sfcefna
þessara manna lúti í lasgria haidi
og að stjórnarflokkunum takist
að komast að haldgóðu sam-
komulagi til verndar hagsmunum
hins vinnandi fóltes í bæjum og
sveitum.
Það er enginn vafL á því, að
samvinna Alþýðufloikksins og
Framsó'knarflokksins á fullkomn-
um jafnréttisgrundvelli getur
haldið áfram til ómetanLegra
hagsbóta fyrir vinnandi stéttir
landsins, þrátt fyrir þau öfl, sem
aðverki er'u til að sprengja liana,
ef allir þeir menn í báðuim flokk-
um, sem er alvara með að ofur-
selja ekki alþýðuna í landinu og
samtök liennar íhaldinu, standa
saiman sem einn maður.
Hvernig er hans útkoma á þess-
um sömu tveim árum? Hvað
miklu hefir hann tapað umfram
það, sem ríkisverksmiðjurnar
hafa grætt? J. J. hefir þá sér-
stöku skyldu að líta eftir fjár-
hag þessa stóra skulduga fyrir-
tækis í bankaráði Landsbank-
ans. Og skyldu menn ætla að
þessi garnli og mikli bardaga-
maður beitti nú kröftum sínum
gegn því stærsta svindilbraski,
sem átt hefir sér stað í sögu ís-
lenzku þjóðarinnar, en hvað
gerir J. J. í því máli? Og hvað
gerir J. J. gagnvart Kveldúlfi til
að uppfylla kröfur sínar um að
allt eigi að bera sig? Sam-
kvæmt nýútkomnum skýrslum
frá togaraeigendum verður að
telja sennilegt að Kveldúlfur
hafi tapað minnsta kosti tveim
milljónum króna tvö síðastliðin
ár, meðan ríkisverksmiðjurnar
hafa hagnazt um eina milljón
króna. Auk þess mun Kveldúlfur
sennilega tapa á síldarverk-
smiðju sinni í ár minnst 400 þús.
krónum á sama árinu og ríkis-
verksmiðjurnar hagnast um 400
þús. kr.
Hvað kallar J. J. Kveldúlf,
fyrst hann telur ríkisverksmiðj -
urnar, sem grœða jafn mikiö og
Kveldúlfur tapar, „sjúkt áhættu-
fyrirtæki"?
Þessar spurningar og margar
fleiri, munu vakna í hugum
ýmsra hollvina J. J. um allt land,
sem tekur það sárt að sjá hann
reka erindi fjármálaspillingar-
innar hér á landi og gera samn-
inga við svartasta íhaldið gegn
hagsmunum alþýðunnar.
Verksmlðinnum og ríkinu
stofnað i hættu.
J. J. gerir tilraun til að setja
ríkisverksmiðjurnar á bekk með
Kveldúlfi og ef nokkur tæki
mark á því, sem J. J. skrifar um
fjármál, gætu þau ummæli hans,
að kalla síldarverksmiðjur ríkis-
ins „sjúkt áhættufyrirtæki“ spillt
mjög fjárhag verksmiðjanna og
það því fremur, sem jafnframt er
numin úr lögum eftir hans til-
hlutun ábyrgð ríkisins á rekstr-
arlánum verksmiðjanna. Gæti
því svo farið, að herferð sú, sem
hann hefir hafið gegn fullnaðar-
greiðslu bræðslusíldar, yrði land-
inu dýrkeypt. Afleiðingarnar
yrðu hinar sömu og altítt er þeg-
ar óvitar leika sér að eldspýtum.
Allt myndi loga í ófriði umhverf-
is verksmiðjurnar, rekstur þeirra
stöðvast og ríkið verða gjaid-
þrota. Þetta yrði árangurinn af
samvinnu til hægri, sem J. J. er
að vinna að á móti vilja flestra
flokksbræðra sinna.
Undir stjórnarformennsku J.
J. hafa verið notaðar þær mestu
tekjur, sem ríkissjóði hafa
hlotnazt. Margt gott og þarflegt
var að vísu unnið. Verkin töluðu
víða um landið, enda var hinum
stóru fjárveitingum ausið út af
svo mikilli óforsjálni. að hinar
miklu fjárfúlgur ríkissjóðs
breyttust í góðærinu í tekju-
hallabúskap. Síðan hafa flokks-
menn J. J. ekki fengið honum
innsigli fjárhirzlunnar, héldur
veitt hinum unga og röggsama
Eysteini Jónssyni svo að segja
einræðisvald yfir fjárhag ríkis-
ins.
Á örðugustu árunum, sem yfir
landið hafa komið um langan
aldur, hefir Eysteini tekizt það,
sem J. J. yfirsást í góðærinu. —
Hann hefir haldið greiðslujöfn-
uði við útlönd, þrátt fyrir ótrú-
lega erfiðleika, og gert meira en
nokkur annar fyrirrennari hans
til þess að halda í horfinu um
fjárhag ríkissjóðs.
Þakkirnar frá hálfú J. J. til
Eysteins fyrir þetta þrekvirki eru
í „Áramótakveðju til Framsókn-
armanna“, eftir J. J., er birtist
í blaði þeirra 31. des. sl.
Þar er gjaldeyrisvandræðunum
lýst eins og þeim er lýst verst í
Morgunblaðinu, þannig, að helzt
er útlit fyrir að J. J. vilji ekkert
upp úr þeim átökum leggja, sem
Eysteinn Jónsson hefir gert í
samvinnu við Alþýðuflokkinn, til
þess að koma í veg fyrir að á-
standið sé enn verra.
Hærra verð fyrir sildina en
nokkru sinni áðnr.
Þetta er nokkuð svipað og um
fyrrverandi stjórn ríkisverk-
smiðjanna. Þorsteinn M. Jóns-
son, Þórarinn Egilsson og ég
stóðum eins og klettar gegn á-
rásum Sjálfstæðisflokksins 1935
á verksmiðjurnar. Þá ætlaði Ól.
Thors að tortíma þeim, með því
að láta þær greiða bræðsluslldina
svo háu verði, að þær færu á höf-
uðið. Með skynsamlegum rök-
ræðum brutum við niður síldar-
verkfall Ólafs Thors og björguð-
um verksmiðjunum, en greidd-
um þá hærra verð fyrir síldina
en áður hafði þekkzt. Á árinu
1937 ákváðum við svo verð
bræðslusíldar eftir þeim sömu
reglum og sjómenn höfðu viður-
kennt að væru réttar árinu áður,
hvorki hærra né lægra. Verðið
var þó miklu hærra en áður
hafði þekkzt, eða 8 krónur málið,
vegna þess að búið var að selja
meira fyrirfram af lýsi en
nokkru sinni fyrr, og fyrir hærra
verð en áður hafði þekkzt. Mjöl-
verðið á erlendum markaði var
einnig miklu hærra en áður.
í þessu var gætt íullkominnar
varfærni, en þó séð borgið hag
sjómanna og útgerðarmanna.
Útkoman er því sú, sem ég
áður hefi skýrt frá, að rikisverk-
smiðjurnar gera tvennt í senn á
árinu, þrátt fyrir geysimikið
verðfall, að greiða hið ágæta
verð, kr. 8.00, fyrir síldina, og
skila lögmæltum sjóðagjöldum
og afborgunum, samtals um
400 þús. kr. Er þó auk endurbót-
anna varið um 100 þús. krónum
til viðhalds verksmiöjunum á ár-
inu.
Þetta kann J. J. i engu að meta
frekar en gjaldeyris- og fjár-
málaráðstafanir Eysteins Jóns-
sonar, heldur ber það blákalt
fram fyrir bændur landsins, að
síldarverksmiðjur ríkisins hafi
orðið I höndum Þorsteins M.
Jónssonar, Þórarins Egilssonar
og mínum að „sjúku áhættufyr-
irtæki“. Ennfremur segir hann,
að við höfum myndað „glanna-
lega, óforsjála flokksstjórn á
þjóðnýtingargrundvelli“ og gert
verksmiðjurnar að flokkshags-
munafyrirtæki. Þetta segir J. J.
í sama greinarkaflanum og hann
er að tala um hina alkunnu
festu Þ. M. J. Enginn er fimari
að bæta eitri í kaleik afsakana
sinna en J. J., og er þetta ekkert
annað en órökstuddar lygasögur
sem J. J. getur engan stað fund-
ið en hefir eftir öðrum og eiga
að vera til aö afsaka samninga
hans við Ólaf Thors.
Hlægllenar vitleysur J. J. um
lysissöluna.
Lýsissölu Þorsteins M. Jóns-
sonar, Þórarins Egilssonar og
mína gerir J. J. að umtalsefni og
fer með dylgjur í því sambandi.
Ekki er kunnáttan á fjármálun-
um sem J. J. ritar um þó meiri
en svo, að hann segir að við höf-
um selt síldarlýsi fyrir 21 shill-
ings þegar aðrir hafi selt fyrir
22 shillings!!! Það geta ekki tal-
izt háar kröfur til J. J. um þekk-
ingu á verzlunarmálum, þótt
heimtað yrði af honum að hann
kynni skil á pundum sterling og
shillingum og þá ekki heldur, að
hann aflaði sér upplýsinga um
að síidarlýsi kostaði á sl. vetri
21 pund sterling smálestln en
ekki 21 shillings. Ef J. J. hefði
viljað vita hið sanna í þessum
efnum viðvíkjandi rikisverk-
smiðjunum, hefði hann snúið
sér til fulltrúa Framsóknarfl.,
Þorsteins M. Jónssonar og fengið
hjá honum upplýsingar. Þetta
hefir J. J. ekki gert, heldur farið
eftir gróusögum illviljaðra
manna, sem eins og hann, vildu
slíta samvinnu við Alþýðuflokk-
inn um stjórn ríkisverksmiðj -
anna og í ríkisstjórninni.
Ennfremur myndi Þorsteinn
M. Jónsson hafa getað upplýst
J. J. um það, að lýsissalan á sl.
vetri var hið mesta happaverk,
og að það er eingöngu henni að
þakka, að ríkisverksmiðjurnar
gátu greitt kr. 8.00 fyrir málið sl.
sumar. Þá myndi Þ. M. J. líka
geta upplýst J. J. um það, hvort
við Þorsteinn og Þórarinn Egils-
son höfum eigi gætt betur hags-
muna ríkisverksmiðjanna með
lýsissölunni, heldur en Þormóður
Eyjólfsson hagsmuna þeirra
gagnvart iðgjöldum sjóvátrygg-
inganna. Þorsteinn hefir fylgzt
með þessum málum, sem öðru
verksmiðjunum viðkomandi, frá
öndverðu, með þeirri samvizku-
semi, kostgæfni og festu, sem
honum er lagin og hefði J. J.
verið sæmra að leita upplýsinga
hjá honum, heldur en að fara
með gróusögur einar og upp-
spuna í þessu „stærsta máli síð-
asta Alþingis“, er J. J. svo kallar.
Tveir gæðingar Ásgeirs segir
J. J. að hafi verið settir að Sól-
bakkaverksmiðjunni, af því að
Ásgeir hafi þurft á því að halda.
Annan þessara „gæðinga“ réðu
þeir Þormóður Eyjólfsson og
meðstjórnendur hans 1935 og
hefir hann verið þar síðan. Ekki
var fjölgað um einn einasta
mann á Sólbakka, frá því, sem
verið hafði, en karlmaður tekinn
í stað stúlku, sem áður var á
skrifstofunni þar. Slík er ná-
kvæmni J. J.
J. J. gerir byggingu nýju þró-
arinnar á Siglufiröi að sérstöku
árásarefni á mig og Gísla Hall-
dórsson. Þó þróin að vísu færi
fram úr áætlun, kom hún samt
að miklu gagni fyrir veiðiskipin
í sumar og er hér um merkilegt
nýmæli um geymslu sildar að
ræða. Gefa tilraunir þær, er
gerðar voru til að frysta síldina
með salti og snjó í sumar, beztu
vonir um að fundin sé þarna
framtlðarlausn. Fulltrúi Fram-
sóknarflokksins stóð að þessari
þróarbyggingu á sama hátt og
viö Þórarinn Egilsson.
Því ekki að leita umsasnar
Horsteins M. Jónssonar?
í fyrri grein minni leiddi ég
Þorstein M. Jónsson og Þórarinn
Egilsson sem vitni í vátrygging-
armálinu og enn vil ég vitna til
þeirra beggja um það, er ég hefi
sagt hér viðvikjandi síldarverk-
smiðjum ríkisins og í þessu sam-
bandi vil ég hér með skora á J. J.
að birta nú þegar umsögn Þorst.
M. Jónssonar um það er ég hefi
hér sagt, og mun þá koma í ljós
að J. J. hefir i grein sinni farið
eftir hraparlega röngum heim-
ildum.
J. J. telur mig hafa farið með
vísvitandi ósannindi á Alþingi,
um afborganir af Dr. Pauls verk-
smiðju. í síldarverksmiðjulögum
J. J. er talað um „þau tvö ár sem
eftir séu afborgunartímans". —
Síðasta afborgunin á að fara
fram fyrir októberlok 1938. Verk-
smiðjulög J. J. voru staðfest í
jan. 1938 og er af því augljóst,
að ég hafði rétt að mæla en and-
stæðingar mínir rangt fyrir sér.
Er af þessu ljóst, hver háðung
það er Alþingi, að afgreiða vit-
andi vits lög, er geyma röng á-
kvæði og villandi og hvert kapp
var á þetta mál lagt af hálfu
J. J., þegar ekki fengust leið-
réttar augljósar villur i frum-
varpi hans.
J. J. telur Framsóknarflokkinn
hafa gert Alþýðuflokknum allt
til góðs, en Alþýðufl. launa þetta
með mesta vanþakklæti. Nú er
það vitað, að Framsóknarflokk-
urinn telur sig, minnsta kosti á
kosningafundum í sveitum, og
það með réttu, margt hafa gert
fyrir bændur. Og öllum þeim um-
bótum er komið fram með at-
beina og stuðningi Alþýðuflokks-
ins. Hafa því báðir flokkarnir
komið hagsmunamálum sínum i
framkvæmd, en Alþýðuflokkur-
inn þó minna, af því að hann
átti færri þingmenn. Er hér um
ekki neina góðgerðastarfsemi að
ræða, heldur frjálsa, gagnkvæma
samninga tveggja aðila. Hefði
vafalaust margt verið öðruvísi í
landinu, og til hins verra, ef
samningar þessir hefðu eigi tek-
izt. Því verður það að teljast
hatröm kaldhæðni örlaganna, ef
sá, sem mest hefir lagt til þess-
ara merkilegu mála frá hálfu
Framsóknarmanna, leggur slg
nú allan fram, til að rífa niður
það, sem hann áður lagði mesta
áherzlu á að byggja upp.
Finnur Jónsson.
Leikkvðld lentaskólans:
Tífflaleysinginn.
Menntaskólanemenidum tókst
fra'mar öllum vonum, er þelr
sýndu „Timaleysiingjann“ eftir
Holberg á þriöjudagskvöldió. Var
auðfunddðj að leikendurnir, sein
allir eru auðvitað viðvaniinga r„
höfðu ekki slegið slöku við hlut-
verkin,, og að Leiðbeinamdinn,
Bjarni Gu'ðmundsS'On, hafði lagt
alúð við allan undirbúninginin.
Petta er bráðskemtilegur gam-
anleikur, fullur af skringilegum
persónuan og skrítnum atburðum
og skemta áborfendur sér á-
gætlega.
Pað má fullyrða, að hlutverk
Pernillu, sem er sitærta hlut-
verkið, 'Og Póturs, en þessi hlut-
verk hafa á hendi Drífa Viðar
og Pétur Jónasson,, hafi verið
bozt af hendi leyst, og þó var
Pétór fágaðri í leik sínum. Helgi
Ðergs og Þórhallur Vilmundar-
son gerðu hlutverkum sinum og
góð skil, en önnur voru miður.
Lék Guðrún Vilmundardóttir þó
röskLega og nógu ráðskonulega
á köflum. ,,TímaLeysingjann“ lék
Sigurður Hanmesson og var oft
^firdrifið í méðíerð hans í hlut-
verkinu, en Leonóra og Leander
voru mjög bragðlau'S, enda geriir
leikritið ekki mikla kröfu til tid-
þrifa hjá þeim.
Þrátt fyrir smágalla var heild-
arsvipurinn góÖur og mun leikur-
inn fá ágætar viðtökur þessi fáu
kvöld, sem hann verður sýndur.
Alí.
Iþrótíafélag Raykjavíkur
fer S skíðaferð að Kolviiðarhóli
a morgun, ef veður og færi leyfir.
Farið verður frá Söluturninum kl.
9 stundvíslega. Farseðlar sækist
í Stálbúsgögn, Laugavegi 11, fyr-
ir kl. 6 í kvöld.
A-llstinn
er listi alþýðunnar.
KJÖSIÐ A-LIST ANN !