Alþýðublaðið - 30.03.1938, Síða 1
RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON.
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN.
XIX. ÁRGANGUR
MIÐVIKUD. 30. MARS 1938.
i75. T0LUBLAÐ
>qa uiauöia B[,§nÍTOluÖyd
i biTfjV
Jón Baldvinsson forseti
IDAG er Jón Baldvinsson forseti Alþýðusambands ís-
lands og sameinaðs alþingis borinn til grafar.
Þúsundir vina og samherja bæði hér í höfuðstaðnum
og um land alt munu í dag minnast hans og fylgja
honum til hinstu hvíldar, með nærveru sinni þeir, sem
það geta, hinir í huganum, sem fjarr búa.
Þúsundir vinnandi manna og kvenna munu í dag
þakka honum það mikla starf, sem hann hefir unnið í
þágu íslenzkrar alþýðu, og jafnframt strengja þess heit að
halda því starfi áfram þar til sá málstaður, sem hann barð-í
ist fyrir, hefir verið borinn fram til fullnaðarsigurs. i
Alþýðublaðið er í dag helgað minningu Jóns Bald-
vinssonar. Nokkrir af nánustu vinum hans og samherjum úr
Alþýðuflokknum og alþýðusamtökunum skrifa í það stutt
kveðjuorð til hins látna foringja. Fara greinar þeirra hér
á eftir:
Jón Baldvinsson.
Stefán Jóh. Stefánsson:
TI í miðjum Norðursjó barst
mér hin sorglega fregn
um fráfall Jóns Baldvinssonar.
Þó að ég vissi að hann hafði
verið mikið veikur á síðustu
tímum og um langt skeið heilsu-
veill, hafði ég samt staðfast-
lega gert ráð fyrir, að geta flutt
honum margar hlýjar kveðjur
og árnaðaróskir samherja hans
og vina í Danmörku og Sví-
þjóð.
íslenzk alþýðuhreyfing hefir
goldið mikið afhroð við dauða
Jóns Baldvinssonar. í rúm 20
ár stóð hann í fylkingarbrjósti,
óeigingjarn, einlægur, ráðholl-
ur og öruggur. Þegar hann, 20.
des. s.l. var 55 ára, mintist Al-
þýðublaðið hans á þann veg, að
liann væri færasti foringi ís-
lenzkra stjórnmálamanna. Og
þetta var ekki ofsagt. Það er
fátítt, í alþýðuhreyfingunni,
livar sem leitað er um lönd, að
sjá einn af fyrstu frumherjun-
um og upprunalegustu áróð-
ursmönnunum gera allt í senn,
berjast í fámennum hópi, strita
og stríða, bæði á deilufundum
við andstæðingana og leggja
samherjum sírtum hin hollustu
og beztu ráð, jafnt í stjórnmál-
um og faglegum málum, ganga
alltaf í fararbroddi flokks
síns og vaxa með flokknum.
Sumir hafa sérstaka hæfileika
til röggsamlegrar málýtni og á-
róðurs, ýmist í ræðu eða riti
eða hvorutveggja, en marga
slíka menn skortir hæfni til að
leggja öruggan grundvöll að
byggingu flokks, samhæfa
flokksöflin og samnýta starfs-
kraftana. En alla þessa eigin-
leika sameinaði Jón Baldvins-
son á hinn undursamlegasta
hátt. Hann barðist og skipu-
lagði, hann var harður og
samningafús, hann var í farar-
broddi um leið og hann vann
verk hins óbreytta liðsmanns.
Jón Baldvinsson var alþýðu-
barn. Hann lifði og óx upp
með stétt sinni, hennar sigrar
voru hans sigrar, hennar ósigr-
ar hans ósigrar. Hann hafðii
strax í upphafi hinn fullkomn-
asta trúnað stéttarbræðra'
sinna, prentaranna, og þegar*1
örðugleikarnir voru mestir,
voru ráðin jafnan sótt til hans.
Og svo var það alt af meðaJ
þeirra manna, sem höfðu við
hann einlægt samstarf. Og alls
staðar sómdi Jón Baldvinsson
sér vel, hvort sem heldur var j
sem formaður í sámninganefnd
verkalýðsfélaga eða forseti sam
einaðs alþingis. Hin mikla
greind hans, þekking, reynsla
og ljúfmenska — alt þetta
gerði það að verkum, að hann
náði hinum bezta árangri fyrir
samherja sína og hugðarmál.
Jón Baldvinsson var sérlega
glöggur á menn og málefni.
Dómar hans voru hispurslausir
og réttlátir. Við flokksmenn
sína var hann réttlátur og um-
burðarlyndur — en hlaut því
miður ekki alt af þá þökk og
viðurkenningu, er hann átti
skilið. Hann sveik aldrei neinn.
Og. allra sízt sveik hann þá
stefnu .og hugsjón, er hann
barðist fyrir rúma tvo tugi ára.
Hann hafði þá miklu ánægju
að sjá mikinn ávöxt starfs síns,
en hann varð einnig oft fyrir
vonbrigðum, stundum sárum
vonbrigðum, er féllu honum
þungt. En hann lagð) það ekki í
vana sinn að fjasa um þá hluti.
Jón Baldvinsson var sérstak-
lega góður vinur vina sinna.
Hann gerði vinum sínum ótelj-
andi greiða og gaf þeim mörg
holl ráð. Viðmót hans var alt
af þýtt og einlægt, en með öllu
tilgerðarlaust. Hlátur hans var
innilegur, hlýr og hressandi.
Hann öfundaði engan og kvart-
aði sjaldan þótt margt blési á
móti. Hann var sérstaklega
góður drengur.
Við dauða Jóns Baldvinsson-
ar á íslenzk alþýða á bak að
sjá sínum bezta foringja og ein-
lægasta trúnaðarmanni. Og
vinir hans munu aldrei gleyma
trygð hans, einlægni og hjálp-
fýsi.
Stefán Jóh. Stefánsson.
Guðm. R. Oddsson:
M 18 ÁRA SKEIÐ vorum
við Jón Baldvinsson nánir
samstarfsmenn. Það var ekki
eingöngu sem flokksbræður og
samherjar, sem við unnum
saman, heldur miklu fremur,
fyrst framan af að minsta kosti,
sem starfsbræður eins elzta
fyrirtækis alþýðufélaganna í
bænum, Alþýðubrauðgerðar-
innar.
Um leið og Alþýðubrauð-
gerðin var stofnuð árið 1917
var Jón Baldvinsson kjörinn
íramkvæmdarstjóri hennar og
sýndi það hve miklu trausti
hann átti að fagna þá þegar, er
félögin fólu honum jafnframt
forystu alþýðusamtakanna, fram
kvæmdarstjórn á því fyrirtæki,
sem félögin töldu að myndi að
miklu leyti valda um framtíðar-
möguleika samtakanna.
Jón Baldvinsson stýrði og
þessu fyrirtæki alþýðufélag-
anna öll erfiðustu árin og sýndi
með stjórn sinni á því, að hann
var fyllilega því trausti vaxinn,
sem félögin báru til hans. Hann
stýrði þessu nauðsynlega fyrir-
tæki svo fram hjá erfiðleikum
fyrstu áranna að engum myndi
hafa tekist betur. Það vitum við
bezt, sem höfðum tækifæri til
að fylgjast með störfum hans,
enda sýndi það sig síðar, að
honum voru falin enn erfiðari
og áhrifaríkari störf fyrir Al-
þýðuflokkinn.
Vorið 1920 kyntist ég Jóni
Baldvinssyni fyrst. Var það er
ég réðist í þjónustu Alþýðu-
brauðgerðarinnar. Síðan var
hann húsbóndi mínn í samfleytt
10 ár, éða til ársins 1930, er Al-
þýðuflokkurinn fól honum
bankastjórn við Útvegsbank-
ann.
Ég efast um að völ hafi verið
á betri og umhyggjusamari hús-
bónda en við, starfsfólk Al-
þýðubrauðgerðarinnar, höfðum
á þessu tímabili. Kom það fram
í margskonar myndum gagn-
vart starfsfólkinu. Þrátt fyrir
margvísleg og aðkallandi störf
fylgdist hann mjög náið með
kjörum og aðstöðu starfsfólks-
ins, starfsmanna í bakaríinu,
stúlknanna í búðunum og sendi
sveinanna. Hann vildi vita sem
gleggst um viðfangsefni þeirra
á hverjum tíma og var albúinn
til hjálpar þegar þess þurfti
með.
í hvert sinn er til hans var
leitað um einhver vandamál
var hann til reiðu, og ég býst
ekki við' að margir hafi kynst
því eins náið og ég, hve oft hann
leysti vandamál manna og kom
til hjálpar þegar þurfti. Var
það aldrei gert á kostnað þess
fyrirtækis, er hann stjórnaði,
heldur á kostnað hans sjálfs.
Ég fór oft og tíðum til Jóns
Baldvinssonar með málaleitan-
ir starfsfólksins og svörin voru
altaf á sömu lund. Forstjórinn
var félagi fólksins og þátttak-
andi í kjörum þess.
Sami maðurinn, sem hér
hefir verið lýst, kom einnig
fram í störfunum í opinberu
lífi. Það er ekki líklegt að nokk
ur maður, hvort sem hann var
pólitískur andstæðingur hans
eða félagi, hafi vænt hann um
að hafa nokkru sinni gert rangt
að yfirlögðu ráði, og ráð Jóns
Baldvinssonar voru aldrei óyf-
irlögð eða gerð í skyndi. Hann
hugsaði hvert mál mjög gaum-
gæfilega áður en hann réðist í
framkvæmdir og hrapaði aldr-
ei að neinu.
Síðustu dagana sem Jón Bald
vinsson lifði kom ég til hans á
hverjum degi, og mun því hafa
haft nánari kynni af honum
þessa daga en aðrir utan heim-
ilis hans.
Þar sem veikindi hans voru
með þeim hætti, að hann mátti
ekki verða fyrir neinu ónæði
og varð að íorðast alt, sem gæti
skapað honum áhyggjur, fylgd-
ist hann ekki með því, sem
gerðist í opinberu lífi síðustu
daga æfi sinnar. Og þó að eng-
inn ræddi við hann um þessi
mál, þá vissi ég að hann bar
ekki kala til nokkurs mánns.
Hann var fram í andlátið
eins og hann hafði verið alla
sína æfi, gjörhugull og rólegur
skapfestumaður.
L Guðm. R. Oddsson.
Kjartan Ólafsson:
IÐ andlát Jóns Baldvins-
sonar hafa alþýðusamtök-
in misst sinn ágætasta foringja
— og íslenzka þjóðin einn af
sínum beztu mönnum.
Okkur, vini og flokksbræður
Jóns, setti hljóða, er við frétt-
um lát hans. Mátti okkur þó
ljóst vera, að slíkra tíðinda gat
verið að vænta, eins og heilsu
hans var háttað, en við höfðum
samt gert okkur vonir um, að
við fengjum nokkru lengur að
njóta starfskrafta hans og fá-
gætra forystuhæfileika.
Hann var fámennur hópurinn,
sem Jón Baldvinsson tókst á
hendur að hafa forystu fyrir, er
hann var kjörinn forseti hins
nýstofnaða Alþýðusambands ár-
ið 1916. Alþýðusamtökin munu
þá hafa talið rúmlega 1000
manns innan sinna vébanda. Má
því með sanni segja, að mikið
hafi á unnizt síðan og risaskref
verið stigin á svo skömmum
tíma til hagsbóta íslenzkri al-
þýðustétt. Hafa þar margir vel
að unnið og sumir með ágætum,
en Jón langbezt. Er engum
rangt gert, þótt fullyrt sé, að
honum er það að þakka
fremur en nokkrum einum
manni öðrum, hvað samtök ís-
lenzkrar alþýðu eru orðin vold-
ug og sterk.
Margt bar til þess, að Jpn
varð svo giftudrjúgur í hinum
margþættu störfum sínum, sem
raun bar vitni. Meðan heilsan
entist, var hann hinn mesti af-
kastamaður til vinnu, lagði mik-
ið að sér, og vakti nótt með
degi, þegar honum þótti mikið
við liggja. Hann gjörhugsaði
hvert mál og rasaði ekki að
neinu fyrir ráð fram. Hann var
mikill bardagamaður, þótt eng-
inn væri hann hávaðamaður,
því að fátt var honum fjær
skapi en glamur og gífuryrði.
Hann var öruggur til sóknar og
varnar í orðasennu, en alltaf
manna prúðastur og fylgdi
hverju sínu áhugamáli fram
með» þeim hætti, að á betri
málaflutning varð ekki kosið.
Samningamaður var hánn frá-
bær og leysti oft úr örðugum
ágreiningsmálum, þegar aðrir
voru frá gengnir, og öllu virt-
ist í voða stefnt. Persónuleg á-
hrif hans voru mikil, lægnin
og þrautseigjan fágæt. Hefir
þetta, ef til vill, aldrei komið
betur í ljós en á þeim árum,
sem hann einn Alþýðuflokks-
manna átti sæti á löggjafar-
þingi þjóðarinnar, og kom þá
fram mörgum og merkum um-
bótamálum, svo sem al-
þjóð er kunnugt. Hann hafði sér-
stakt lag á að laða saman sund-
urleita krafta til sameiginlegra
átaka, og aldrei nutu vitsmunir
hans, lægni og ráðsnilli, sín bet-
ur, en þegar aðstaðan var sem
örðugust og mest við að stríða.
Slík var karlmennska hans,
þrek og festa, þegar mest á
reyndi.
Það lætur að líkum, að til
slíks foringja var oft leitað víðs
vegar að um ráð til úrlausnar
í vandasömum málum. Tók Jón
slíku vel, þrátt fyrir mikið ann-
ríki, og gerði sér far um að
leysa hvers manns vandræði,
er til hans leitaði. Gáfust og
ráð hans hið bezta, því að bæði
var hann heilráður og góðgjarn.
Mega alþýðufélögin hér í Hafn-
arfirði minnast handleiðslu hans
og hjálpar, sem var fúslega
veitt, þegar með þurfti, og þá
mest og bezt, þegar mest lá við.
Nærfelt 18 ár eru nú liðin síð-
an ég kyntist Jóni Baldvinssyni
fyrst. Ég kann honum innileg'-
ar þakkir fyrir langt og gott
samstarf. Vináttu hans og
drengskap gleymi ég aldrei. Ég
mun ætíð minnast hans sem
mesta og bezta mannsins, sem
ég hefi fyrir hitt á lífsleið
minni: „Þá kemur mér hann í
hug, er ég heyri góðs manns
getið. Hann reyndi ég svo að
öllum hlutum.“
Kjartan Ólafsson,
Hafnarfirði.
Sigurjón Á. Ólafsson:
NGINN veit hvað átt
hefir fyr en mist hefir“
; mun mörgum ríkt í huga þegar
minst er Jóns Baldvinssonar.
Við nánustu samstarfsmenn
hans um tvo tugi ára vissum
hvaða mann við áttum í hon-
: (Frh. á 2. síðu, 6. dálki.)