Alþýðublaðið - 30.03.1938, Síða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Jóhanna Egilsdóttir:
HVER einasti sannur Al-
þýðuflokksmaður og kona
harmar og hryggist við fráfall
Jóns Baldvinssonar, mannsins,
sem í meira en 20 ár hefir ver-
ið foringi okkar bæði í orði og
á borði, og sem með látlausri
vinnu sleit svo heilsu og kröft-
um í þágu okkar allra, að hann
féll í valinn aðeins 55 ára gam-
all. Og ekki verða atburðirnir,
sem gerðust síðustu vikurnar
sem Jón lifði, til þess að gera
okkur missi hans léttbærari eða
til þess að sætta okkur betur við
burtför hans.
Félagið, sem ég veiti forstöðu,
er eitt af þeim ótal mörgu, sem
stendur i stærri þakkarskuld við
Jón Baldvinsson heldur en
nokkurn annan mann. Hann var
maðurinn, sem alltaf var leit-
að til, þegar erfiðleikarnir
dundu yfir og þegar ráða þurfti
fram úr vandamálunum; þá
voru sótt góð og viturleg ráð
til hans. Og leiðbeiningum hans
mátti alltaf treysta, því hann
hafði bæði óvenjulega góðar
gáfur til að bera, og þá ekki
síður sterkan áhuga fyrir öllu,
sem orðið gat flokknum og
málefnum hans til uppbygging-
ar. Þrátt fyrir öll störfin íyrir
flokkinn, sem á hann hlóðust,
hafði hann alltaf tíma til að
veita okkur hjálp og aðstoð. —
Aldrei leituðum við árangurs-
laust til hans.
Enda veit ég, að ég tala fyr-
ir munn allra þeirra félags-
kvenna í Verkakvennafélaginu
Framsókn, sem mest hafa unnið
að framgangi félagsins fyr og
síðar, þegar ég nú flyt honum
látnum hjartansþakkir okkar
fyrir hans langa og góða starf
fyrir félagið og samtökin og fyr-
ir okkur öll, þau fátæku og
smáu. Við söknum hans og
hans góðu ráða og margvíslegu
hjálpar sáran, en við gleðjumst
yfir því, að félagið skyldi bera
gæfu til að fylgja alltaf hans
merki í baráttunni, og að það
til hins síðasta bar fullt traust
til hans og þeirrar stefnu, sem
hann barðist fyrir í þeim átök-
um, sem nú hafa orðið innan
flokksins.
Við höfum allar og öll al-
þýðan á íslandi mikið mist, og
ég veit, að sá missir og það sem
skeði í sambandi við hann,
verður okkur ógleymanlegt.
En bezt heiðrum við minningu
okkar ágæta foringja með því
— allar sem ein, að strengja
þess heit, að rísa upp til nýrrar
og öflugrar baráttu fyrir þeim
málum, sem hann barðist mest
fyrir, að fylgja þeirri stefnu,
sem hann markaði, bæði í verka-
lýðsmálum og á hinu pólitíska
sviði. Við skulum reyna að láta
ekki merki 7 falla, heldur
halda því hátt á lofti og fylkja
okkur sem fastast um það. Það
veit ég, að eru þau eftirmæli,
sem honum væru kærkomnust.
Ég vil svo ljúka þessum fáu
og fátæklegu kveðjuorðum mín-
um með því, að flytja Jóni Bald-
vinssyni þakkir frá sjálfri mér
og mínu heimili. ■ Ég minnist
þess nú, þegar ég í fyrsta skifti
tók opinberlega þátt í kosninga-
baráttu Alþýðuflokksins. Það
var árið 1919, þegar Jón Bald-
vinsson fyrst var kosinn á þing.
Mér finst, þegar ég lít til baka,
að þá hafi verið auðvelt og gott
að vinna fyrir flokkinn, þó mik-
il væri mótstaðan, enda voru þá
sundrungaröflin færri, þá var
gleði og bjartsýni í baráttunni
og mikill var fögnuðurinn, þeg-
ar sigurinn var unninn og Jón
orðinn þingmaður. Væri margs'
að minnast og margt að þakka
Kveðja frá tveimur verkakonum
frá þeim árum, þó það verði
ekki talið hér. Ég veit, að hlý-
ir og þakklátir hugir óteljandi
alþýðumanna og kvenna fylgja
Jóni Baldvinssyni héðan og yf-
ir á ljóssins land og ég hefi þá
trú, að þakklæti og vinátta, sem
stígur upp frá hjörtum smæl-
ingjanna, sé mikill fjársjóður,
þegar þangað er komið.
Guð blessi Jón Baldvinsson
og minningu hans.
Jóhanna Egilsdóttir.
Svava Jónsdóttir:
ÞEGAR mig eins og marga
aðra alþýðumenn og konur
langar til að kveðja Jón Bald-
vinsson með fáeinum minning-
arorðum, þá er það ekki vegna
þess, að ég telji mig vera færa
til að lýsa honum eða störfum
hans eða hafa þekt hann bet-
ur en allur fjöldinn af flokks-
mönnunum. Það lætur að lík-
indum, að milli æðsta foringja
flokksins og lægsta starfs-
manns hans geti ekki verið um
náin kynni eða trúnað að
ræða.
Jón Baldvinsson var heldur
ekki einn af þeim, sem sífelt
tala um sjálfan sig og gefa yfir-
■ lýsingar um ágæti síns eigin
hugarfars og allra athafna.
Hann byrjaði ekki hverja setn-
ingu með ,,ég“ og ,,mér“. En
verk Jóns Baldvinssonar töl-
uðu og vitnuðu um það, sem
varir hans þögðu yfir.
Aldrei heyrði ég hann rísa
upp á fundum og tala hátt um
ást sína til hinna fátæku og
smáu. Aldrei heyrði ég hann
gefa fögur loforð um að alþýð-
unni vildi hann helga krafta
sína, fyrir hennar málstað vildi
hann berjast alla sína æfi, fram
til banadægurs.
En í 23 ár vann hann nótt
með degi ,virka daga og helga,
ef á þurfti að halda, til að safna
alþýðunni saman, vekja hana,
kenna henni að þekkja sinn
rétt, leiðbeina henni og leggja á
ráðin í baráttunni. Berum sam-
an hinn fámenna hóp, sem
stofnaði alþýðusamtökin, og
þann, sem skipar þau nú í dag;
berum saman kjör þeirra og að-
búð, réttindaleysið og vantrúna
á sjálf sig og sinn eigin málstað,
við það, sem nú hefir, þrátt fyr-
ir -alt, áunnist. Ef við kynnum
okkur þetta hvorttveggja ræki-
lega, þá fáum við nokkra yfir-
sýn yfir lífsstarf Jóns Bald-
vinssonar, og þá undrar okkur
ekki, þó kraftarnir þrytu um
aldur fram.
Aldrei heyrði ég Jón Bald-
vinsson tala um að skyldu-
rækni og hugrekki væru ákjós-
anlegar dygðir. En um mörg ár
mun hann engan dag hafa ver-
ið fullkomlega heill heilsu, en
störfin sín fyrir flokkinn vann
hann eins og ekkert hefði í skor-
ist. Jafnvel þó læknar hans
segðu honurn að taka sér hvíld
og hlífa sér, þá vann hann að
þeim flokksmálum, sem úr-
lausnar kröfðust, langt fram yf-
ir það, sem heilsan þoldi. Og í
öll þessi ár finst mér sennilegt
að enginn sá dagur hafi komið,
að hann ekki hugsaði um og
ynni að málefnum flokksins og
alþýðunnar. Aldrei vissi ég til
að hann kveinkaði sér við að
mæta andstæðingum, hvort
sem þeir voru margir eða fáir.
Hann dró sig aldrei í hlé þó
liðsmunur væri mikill. Ég
minnist einnar deilu, er reis
hér fyrir nokkrum árum og að
nokkru leyti innan flokksins.
Þeir, sem deiluna hófu, voru
all vígalegir og æstir á fundum
sínum. Jón Baldvinsson mætti
á öllum þessum fundum, til
þess eins og oft áður að reyna
að sefa og semja frið. Það gekk
misjafnlega. En einn hinn mæt-
asta deiluaðila heyrði ég segja:
„Það skal ég alt af virða við
hann Jón Baldvinsson, að hann
kemur til okkar og þorir að láta
okkur skamma sig.“ Já, Jón
Baldvinsson þorði að koma til
andstæðinganna og þorði að
látari framfærslulöggjöf og fyr
ir réttlátari kjördæmaakipun.
Hann reyndi víst aldrei að
koma sér í mjúkinn hjá sjó-
mönnunum með því að segja
þeim að þeir væru bezta og
göfugasta sjómannastétt heims
ins. En hann ávann lögskipaðan
hvíldartíma og bætt kjör og
aukin réttindi til handa sjó-
mönnum.
Aldrei mun hann hafa kitlað
eyru bændanna með tali um að
þeir væru kjarni þjóðarinnar.
(
Jón Baldvlnsson.
VOR þjóðarsaga í þúsund raunaár
var þrautaganga, læging beizk og sár
við fátækt, áþján, afhroð öðru sárra
og yfirgangsins römmu dauðatök.
Vor alþýða var seld í þessa sök
og sá ei fram til stórra miða og hárra,
unz hann kom til, sem hóf hið glæsta merki
og hagsæld fólksins gerði að lífs síns verki.
Ég vissi mann, sem öllum unni góðs,
sem aldrei kvaddi röngu máli hljóðs.
Af djúpri hugð úr sárrar reynslu sjóði
hann sagði fram sín gildu, þungu rök.
Sem kunni framar öllum öðrum tök
við afrek þau, sem framin eru í hljóði.
Var rór í gleði, glaður stríðs í harki,
sem gaf sér tóm, en hélt þó beint að marki.
Og falslaus, einörð mildi hins spaka manns,
hún merkti göfgi hörku foringjans,
svo kappið hans varð flaslaus, tigin festa
— alt fasið tjáði styrka ró og þrótt.
Hann skygndist vítt og fór að engu ótt,
að ending kaus hann jafnan ráðið bezta,
þá var sem öllum gatan greiðfær yrði.
Menn gleymdu því, að hann bar þyngsta byrði.
Það merktist lítt, þótt blési byr á mót.
Hann brá á fróðleiks tal og gamanhót
í mjúkri glettni, — hvöss þótt hríðarsnerra
í hvítu kófi léki um fleyið hans.
Þá hvesti hann sjónir, sá oft einn til lands
og sigur þar, sem öðrum vonir þverra.
Þær vökunætur stóð hann strangar, hljóðar
sem stáli sleginn vilji heillar þjóðar.
Svo vann hann af sér starfsins, stríðsins dag,
en stærstur, beztur undir sólarlag,
er þakkir starfsins, þyrnikranzinn, fékk hann,
og þeirra laun, sem bera fólksins kross.
Með und í hjarta kvaddi hann alla oss
og æðrulaus til hvflu sinnar gekk hann.
Svo glöggur, að hann sá, hvað verða vildi,
svo vitur, að hann fyrirgaf og skildi.
Sigurður Einarsson.
láta þá skamma sig. Það kom
í ljós bæði fyrst og síðast í störf
um hans. Hann þorði yfirleitt
alt af að ’gera það, sem hann
áleit að velferð flokksins krefð-
ist, án tillits til þess, hvort hann
fékk last eða lof fyrir. Það sýn-
ir m. a. saga hans á þingi. Hann
talaði ekki mikið um ættjarð-
arást sína og sjálfstæðisvilja.
En hann var í hópi hinna kröfu
hörðustu um réttindi íslands, og
á því sviði vann hann meira
starf en flestir vita.
Hann talaði ekki mikið um
löngun sína til að berjast fyrir
réttlæti og mannúð. En ár eftir
ár og þing eftir þing bar hann
fram og barðist fyrir kröfun-
um um réttlátari kosningar-
rétt, fyrir mannúðlegri og rétt-
En ég býst við að enginn maður
í Alþýðuflokknum hafi verið
tillögubetri í garð bændanna
og haft betri skilning á kjör-
um þeirra, enda sýndi hann það
í verkinu, að hann vildi að al-
þýðan við sjóinn legði fram
sinn stuðning til að bæta þeirra
kjör.
Jón Baldvinsson talaði ekki
mikið um sameiningu alþýð-
unnar. En bak við öll hans orð
og verk í þarfir flokksins lá
sívakandi og brennandi löngun
einmitt til þess að halda hin-
um sundurleita og misjafna
hópi saman. Til þess sparaði
hann hvorki sínar góðu gáfur
eða starfsorku. Allir viður-
kendu hve laginn hann var á
að fá ólíka menn og ólíkar
skoðanir til að starfa saman.
Allir vissu hve óviðjafnanleg-
ur samningamaður hann var,
þegar við andstæðinga var að
eiga, en hann var engu minni
mannasættir innan flokksins,
Þegar hann gafst upp við slík-
ar sáttatilraunir, þá hafa von-
irnar um samkomulag ekki ver-
ið miklar. Og það þykist ég
mega fullyrða, að eins og það
var síðasta mótlætið, sem Jón
varð fyrir, þá hafi það líka ver-
ið það þyngsta, er hann sá
flokkinn klofinn og liðið tvístr-
að. Enda fór það nokkuð sam-
an, að leiðir skildu innan flokks
ins og lífi Jóns var lokið.
Það er sama frá hvaða hlið
er litið á æfistarf Jóns Bald-
vinssonar. Það eru ekki orðin,
sem hann talaði, heldur verkin,
sem hann vann, sem bezt lýsa
honum. Hann fyrirleit gjálfur
og glamuryrði. Hann sagði
stundum, er tilrætt varð um
kvæði, sem voru innihaldslítið
en glæsilegt form: „Þetta er
ekki annað en flaumur.“ En
flaumur og froða voru ekki að-
skapi Jóns, hvar sem þau birt-
ust, og ekki trúði hann að
verkalýðshreyfingin ætti að
uppbyggjast af þeim efnum.
Allir viðurkendu að Jón
væri greindur maður, en fram-
ganga hans var svo hóglát og
yfirlætislaus ,að mörgum kann
að hafa yfirsést um það, hve
óvenjulega gáfaður maður
hann var, hvað mikið hann átti
af þeim vakandi, framsýnu
hyggindum, sem reyndust þá
bezt, þegar í mest óefni var
komið. Jón var ekki alt af
kvaddur til ráða þegar deilur
hófust, sem samtökin áttu í út
á við, en þegar mest reið á og
útlitið var verst, „þegar brast
og þraut hver hlíf“, þá gleymd-
ist aldrei að kalla á Jón Bald-
vinsson, og langoftast tókst
honum að snúa ósigri í sigur.
Þeir voru ekki allir stórir, en
það voru sigrar samt. Og það
get ég fullyrt, að þau ár, sem
ég vann hjá Alþýðusamband-
inu, var ekkert viðkvæði eins
algengt, hvort sem hjálpa
þurfti félagi eða einstaklingi eða
afstýra árásum andstæðing-
anna, eins og þetta: „Við verð-
um að tala við Jón Baldvins-
son.“ Og Jón Baldvinsson leysti
vandkvæðin, lagði á ráðin,
samdi tillögur, skrifaði bréf, tal
aði við ótal menn, þokaði með
gáfum sínum, lipurð, góðvilja
og stefnufestu málunum í það
horf, sem venjulegast reyndist
eftir á að hafa verið það bezta
og skynsamlegasta, þó skiftar
væru skoðanir um það í
augnablikinu.
Einn af vinum Jóns sagði við
mig í vetur: „Líklega er Jón
Baldvinsson einhver lærðasti
maður í íslenzku, sem til er.“
Mér fanst þetta nokkuð mikið
sagt, þó ég vissi að Jón væri
stórvel mentaður maður. „Jú,“
sagði vinur hans „hann getur
öllum mönnum betur fundið
þau réttu orð sem við eiga í
hvert sinn“. Þetta var alveg
rétt, yfirburðir Jóns sem samn-
ingamanns lágu ékki sízt í því,
hve laginn hann var að finna
það orðalag, sem andstæðing-
arnir gátu felt sig við, en sagði
þó það, sem segja átti.
Jón var ákaflega prúður í
framgöngu og allra manna
stiltastur, „æðrulaus og jafn-
hugaður“, hann lét ekki hug-
fallast þó öðrum sýndist að
„komið væri í óvænt efni“.
Hann vissi að lífið leggur jafn-
an nokkra bót við böli hverju,
enda var hann allra manna
lægnastur að búa þannig um
málin að niðurstaðan yrði sú,
sem hann taldi réttasta og
besta.
Ég hefi hér lauslega drepið á
nokkra þætti í fari Jóns, sem
einkendu hann og gerðu hann
meiri en fjöldann. Ég hefi
geymt en ekki gleymt því, sem
kannske var mest um vert.
Hann var góður maður, hlýleiki
og góðvild í garð mannanna
lýsti sér í öllum tillögum hans,
aldrei hafði hann forgönguna
um að brjóta hinn brákaða reyr.
Enginn veit til fullnustu hve
mikið gott Jón lét af sér leiða
sem einstaklingur, þótt ekkert
tillit væri tekið til stjórnmála-
starfsemi hans. Og nú er hann
dáinn, þreyttur, útslitinn fell-
ur hann í valinn.
„Ég fékk slæmt hljóð, þeir
vildu ekki hlusta á mig“, sagði
hann er hann í síðasta sinn
kom heim af fundi verkalýðs-
ins. — Þeir vildu ekki hlusta —
ekki þá.
En leiðsögn Jóns Baldvins-
sonar hafði verið hlýtt í 23 ár,
og ég veit að við gröf hans
verða þau heit unnin að fylgja
henni í framtíðinni.
Um þessar mundir mun mörg-
um liggja við að örv.ænta um
hag og framkvæmd þeirra mála,
sem Jón barðist, lifði og dó
fyrir. Flokkur hans hefir nú
hlotið mörg áföll og stór. En
Hví skal æðrast yfir tapi?
Enn eru heilir viðir og kjölur.
Og það var ekki að þínu skapi
að þylja langar harmatölur.
Stýrt mun, þó að stjarna hrapi,
stefnt í átt, þó að titri völur.
Já — stefna í áttina — með
þeirri bæn, þeirri ósk, því lof-
orði vil ég kveðja Jón Bald-
vinsson.
Svava Jónsdóttir.
Sigurjón Á. Ólafsson um
Jón Baldvinsson.
(Frh. af 2. síðu.)
einlægni, festu og þrautseigju
þegar á móti blés. Meiri still-
ingu og lægni til að leiða hugi
manna saman þegar öldur
þrætugirni og skoðanamunar
risu sem hæst. Hans ráða vildu
flestir leita, hans úrskurði
vildu menn hlýta. Hann var
félaginn og foringinn, sem fé-
lagar og flokksmenn virtu öðr-
um fremur og töldu viturlegast
að fela forsjá hinna vandasöm-
ustu mála. Jón var vitur mað-
ur, hann sá lengra í flestum
málum en við flokksmenn hans.
Þetta viðurkendu allir nánustu
samstarfsmenn hans, og þess
vegna varð traustið á honum
sem foringja jafn örugt og
raun bar vitni.
Jón Baldvinsson féll of
snemma í valinn. Hann hafði
þegar aflað sér þekkingar og
öðlast reynslu í íslenzkum
stjórnmálum öðrum mönnum
fremur, og sökum mannkosta
sinna og hæfileika aflað sér á-
hrifa í íslenzku þjóðlífi, svo að
verkalýðshreyfingunni og jafn-
aðarstefnunni er ómetanlegur
skaði að fráfalli hans.
Jón Baldvinsson er frá okk-
ur farinn. Við getum ekki
heimt hann úr helju. En minn-
ingu hans og merki getur ís-
lenzk alþýða haldið á lofti og
tileinkað sér drengskap hans og
manndóm. Ég þakka vini og fé-
laga, flokksbróður og foringja,
tveggja áratuga samleið að
sameiginlegu marki. Minning
hans lifi meðal íslenzkrar al-
þýðu í nútíð og framtíð.
Sigurjón Á. Ólafsson.
(Frh. á 4. síðu.)