Alþýðublaðið - 01.12.1938, Síða 3

FIMTUDAGINN X. DES. 1938
ALÞVDUBLAÐIÐ
RIT8XJÓBI:
F. K. VALÐSUABSSON.
AFfiBlffilLA:
A L » Ý Ð ir H t S IN V
(Ismgangur irá HverHigötu).
SÍMAR: 4910—4911.
4900: Afgreiðsla, auglýaingar.
4901: Ritstjðm (inníenHar fréttir),
XðÖ2!: Rítstjóri.
4903: Villfl. S.Vilhjáimsaon(heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heimá)
4905: Alpýðuprentsiniðjan,.
4ÖÖ9: Afgrefösia.
AI,Þt»CPKENTSlHIBJAN
Tuttugu ára
fullveldi.
SAMBANDSLÖGIN 1918, aem
gierðu ísiland að fullválda
ri'ltí, mörkuðu án efa ein merk-
uM'u tímaimótm í sögiu tslands,
j)á rættist áð mestu lieyti fegursti
ditaiumiur margra lukkajr beztu
mamna. Flpstir fögnluðiu fraimtí'ð-
inní, þó auðvitað væiiu til þieif,
sem ildtiui itil hienkar mioð mokkrluim
•hviöa. Gátum við svo lítil og fá-
, irienn þjóð, staðið 'öLnir og ó-
stiuddir?
Þrátt fyiir þá aivariogu tírna,
sem vlð liium á, þrátt fyrir alla
hina mikllu' ö'röluglieika, sdm'
íisilienzika) þjóðin hefir átt við að
etja .siðnstu ánin og þá óviissiu,
.sem sríkir luim' fraimtiðina, þlá er|u
árgiðanlaga ekki til mairgir ís-
lendingar, siem óska þesis, að þáð
siknef, sem við tókum, þegar £s-
lond varð á ný sjálfstætt land,
væri óstigið.
Þótt margt .sé ©im ógert hér á
laind'i, þótt mörg verkefni sáu ó-
leyst, þótt mörgu sé mnþá á-
bótlavaint í lifi og mennjjn'gu
þjóðarinnar og mikið vanti á hið
þjóöfélagslega réttlæti, vierðiur
'ékki annað sagt, en að íslienzka
þjóðin hafi iyft Grettistaki á
þess'um tiuttiuigiu árium'. Það má
benda á ræktun landsiihs, á veg-
inál og brýrnar og htaiar bættu
?amgöngur yfintótt, út á við og
■i'njn á við, á eflingu atvinnluveg-
anna og aukningu fnaimlliai'ðisl'unn.-
air, 'bæði á sviði sjévarúfvegs,
líaindbúihaðlaír og álðna'ðar, á hina
afulkniu velmeguin, á byggingannar,
skólana, aiþýðiufrygginga'rniar,
verkiamannabiústaiðina, sildairverk-
smi.ðjiurnar.
1918 votu aiþýðusamtöikiin enn
ú bernskuskeiöi, og atvinnurek-
afttíiur skönituðu verkafólkinu að
mestu kaup og vinnlutíimja eftir
eigiin • geöþótta, og pólitilsikra á-
hrifa alþýðtuinnar gætti lítdö sem
ekkert.
Á þessu stiutta timabili hiefir
orðið mikil breytiínig á kjöruim
og aðstööu venkaf'ölksinis,' sem í
sann'leika var hán „kúgaða stétt“.
Mikllui hiefir hún áorkiað méð sialm-
töklum sínium, og þó að aö þeim
sé vegið ákaft sam stendiur, frá
tveimiur hliðum, þá enu íslenzk
ajþýðUsamtö'k í dag sfierklur og
öliliugur þáttjur í Sslenzku þjóðlífi;
þrátt 'fyrir atvinmuileysi og dýrtfð
hefir islenzki vierkalýðurinn mieö
.samtökum sínuim og fóimf'ús'ri
btoáttM öÖHiast ýms þa|u veröimæti',
sem hann vill ekki glata á ný;
hunn hefir fengið trúna á sjáifan
sig, fundið sig siean hiliat® af þjóð-
- inni, skiLið, að það er hægt aö
l'iifa gióðu Jífi í þessu landi, ef vel
ng sámtaka er unnáð að því að
byggja Upp betra og réttMtara'
þjóðskipUlag.
En þó að hugurinn heinist ó-
«jllfrátt fyrst aö þeim afrekUm,
sem íslenzka þjóðiin hefir Unn-
ið á þessUm 20 árUm', sem hún
.. hefir verið sjálfstæð, þá má ekki
loka aiugUnUm fyrir því, að hún
úgrður áð vera vel á verði, ef
henni á að takast að varðveita
«|iIiE*t»ðið O'g tryggja friamtíð
*Am. .
_________________________ALÞÝÐUBLAÐIÐ_________
Dingræöið fjoregg gjóðarinnar.
V- ----------
Eftlr Ásgelr Ásgeirsson alpingismann.
rnynd um ísland til við'bótar í
Fjárhagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar byggist á fjár-
hagslegu sjálfstæði einstak-'
lingsins.
Staðgreiðslan opnar sfcnldabðrið.
ökaupíélasjié
É
a snjorliki

Frá og með 1. des
emher @r átsðlnwerð F§
á smJHrlíkl okkar fi
Reykjairfik ©§ Hafnar*
flrll kr» 1,60 pr. kg.
^Miiarsstallar á iaffld*
Imii má w©ra
kærra sem D.emur
frayt ©g Háriim kostn
I Smjðrllkisgerðirnar
í leikjiviL
EGAR siplurt er luan það, hver
sé merkasfi atburðuriun í
-sögiu hins foma íslenzka lýðveld-
is, þá; er va'rt um að ræða nema
eitt svar: Það er stofnun Al-
þingi'S árið 930. Ef að spiuirt er
um það, hvalða atburður sé
merkastur í hiuni stuittu sögu
hinis nýíslenzka ríkis, þá hika ég
ekki við að vsvara: Það er Al-
þingishátiðm, sem haidiin var
árið 1930. Það var hátíð hins
íslenzka ríkis að fornu og mýju,
fialdin' af mikilli rausu. Hún sam-
leinaði innávið og flutti orðs'tír
hennar víða um lönd.
Ctlendingar hafa flestir féar
hugmynidir um land vort og þjóð.
Við það verðiur að una um ailan
fjöldann, eir það liggu<r mikið
við að þær h'ugmyndiir séu rétt-
ar og virðiutegar. Fjöldi manna
hefir þá hugmynd eina um ís-
land, sem naffnið flytivr þeim, að
það sé ka'lt lantí og ísað, og iaf
þeirri einu hugmynd, siem er
röng, draga1 þeir ályktanir um
þjóðinia. Það vair ekki að á'stæðu-
'lausU að EiirikUr rauði vildi, að
Grænland héti vel. Hann mun
þegar' hafa haft reynisiuna. AÖrir
eftendir menn ,gem sér auk þiess'
hiugmynd um 'land og þjóð af
þeim vðium, sem út eriu fluttar.
Mörlanidinn er hið fyrsta 'upp-
niéfni á Íslendi'ngum. Nú er það
‘þorskur og síld, siem her víða
söguna lum að hér búi framtaks-
söm fiskiþjóð. En þó útflutning-
Urinn sé ein aðalstoð þesls, að
hægt sé að haida hér Uppi memn-
ingarlffi, þá hrekkur vitni'S'burður
þorsksins og síldarinnaT skamt
til að skipa Islendingum veglegan
■stes's meðal þjóðanna. Sú þjóð,
sem hv'orki vill eða getuir mætt
á vopnaþingi, á filvexiu 'Siína undir
þeirri virðinjgU', sem hún nýtur.
Virðingin fyrir menmingu hennar
og ma'nndómí tryggitr það bezt,
að hún fái uotið réttar síns.
Það befir lenginn athurðlur flutt
orðstir istenzku þjóðarinnar faffn
viða og Alþingishátíðin. Gestir
þjóðarimnatr voru fjölmairgiT, og
mieðal þieirra rikiisffu'lltrúair og
þinginlltrúa'r allra hinna fremstu
menningarþjóða. Hátíðin og tíl-
efn'i hennar var forsíðiufrétt í
heimsblöðiuinium'. Slika hátíð gat
ekkiert ríki haidið nema þaö væri
íuLlvalda. Samhands'lögin frá
1918 voru skilyrði fyrir hátíðinni.
Að nokkru ieytí eriu eríiðleik-
arrmir Utanaðkomaudi, og við get-
Wm ekfci ásakað okkur sjálffa um
aö' haffa iva'ldið þeini, en það
þýðir ekki áð leggja áiralr í b|át aff
þeirri ástæðu; við verðium að
finnfii nýjar leiðir; hér er áreiðan-
lega „nóg lum björg og brauð“,
ef það tékst að firnna hinar réttu
teiðir til þess að notfæra ekkíur
auðæfi Ia'ndsins.
Alvartegasta viðffang'sefnið enu
ón föfa fjárhagsmálefni þjóðarilnn-
(ar í heild smni, skuldir þjóðar-
inraar, atvinnluleysið, dýrtíðin,
miHjónatöp bankainna og ein-
'stalkra fyrirtækja og hnvn þeirra,
með atvinnU'leysi varkaifólksins í
fylgd með sér; alt er þetta ytri
miark’i þess, að þjóðin hefir ekki
ennþá náð þroskia og s'iðgæði á
slviði viðskifftá'lífsfiinis og ekká
fundið þfið skipluliag á þessUm
máLum, sem trygt geti vananlega
velmieglun henmar og sjálfstæði.
Hvemiig tekst þjóðinatí að náða
fram úr þessuim vandataálum á
næstjunni? Undir því er fraim-
tiðin komin; á því getur sjálf-
Stæðí ísIienzkU þjóðarinnar oltið
um ókomnar aidir.
„Öaðskiljanlejgur hluti“ annars
veldis hefði orðið að minnast
ffornrar frægðaír í kyirþey og með
söknluði. Þúsunld ára Alþingishá-
tið gait ekkert annað rífei i heim-
iniuim hialdið. Það fflaug um öll
lönd, sem enski lávarðurinn
sagði, að ief brezka „Pa'r’liiament-
ið“ væri móðir þingræði'sáns, þá
væri Alþingi fslendiniga airima
þess. ísland var þá dagana í
brennipunkti hei’msathyglinnar,
og oss var fagnað með öllum
þeirn virðingarmerkjum, semsóm
ir frjál&u log fullvalda ríki, sem
■hefir langa og samfelda sögu að
haki. Til hátíðarinmar var stioffn-
að af stórfiug, sem rœttí'st friaan-
ar öllum vonum.
Miijónir útlendinga fengu um
lagsmálalöggjöf, og eru þau
stórmerkilegt upphaf að full-
komnum tryggingum, til ómet-
anlegs gagns og öryggis fyrir
alþýðu landsins, sérstaklega
þegar stundir líða fram.
Með þessari félagsmálalög-
gjöf, sem á að mestu rót sína
að rekja til fullveldistímabils-
ins, sem vér nú minnumst, hef-
ir verið lagður merkur grund-
völlur að bættum kjörum og
auknu öryggi alþýðunnar, og
segja má með vissu, að öll
þessi löggjöf hafi til orðið fyrir
bein og óbein áhrif og baráttu
Alþýðuflokksins. Þannig hefir
flokknum á þessu tímabili tek-
ist að auka og efla kjarna fuU-
veldisins.
Þegar vér fengum fullveldið
1. des. 1918. var kosningarétt-
ur og kjörgengi manna mikl-
um og óeðlilegum takmörkun-
um háð og kjördæmaskipun
landsins úrelt og óréttlát. Árið
1929 tókst Alþýðuflokknum að
fá lögfesta mikla rýmkun og
aukið réttlæti í kosningum í
málefnum sveita og bæja. Ald-
urstakmarkið var þá lækkað
niður í 21 ár og fátækt ekki
látin svifta menn kosninga-
rétti. Og upp úr því hófst
glíman um endurbætur á kosn-
ingarétti til alþingis og nýja
kjördæmaskipun. Sú orusta
var í bráðina til lykta leidd ár-
in 1933 og 1934, með mikið
rýmkuðum kosningarétti og
verulegri lagfæringu á kjör-
dæmaskipuninni. Alþýðuflokk-
urinn stóð frá upphafi í fylk
ingarbrjósti í þessari orustu og
ekki var það hvað sízt áhrifum
hans að þakka hvað ávanst. En
með þessari skipan hefir al-
þýðu landsins verið gefið aukið
vald til áhrifa á löggjöf lands-
ins, og má með sanni segja, að
það hafi styrkt og eflt fullveld-
ið.
Á síðustu 20 árunum hafa
verkalýðsfélögin aukist og
styrkst. Á þessu tímabili hefir
þeim tekist að sameina megin-
þorra vinnustéttanna við sjáv-
arsíðuna í einum allsherjar-
samtökum — Alþýðusambandi
íslands. Þessi félagsskapur
verkalýðsins hefir á margan
hátt bætt kjör og aðbúnað al-
þýðunnar, aukið félagsþroská
sitt fáskrúðuiga safn. Þáð
var hugmyndin um það, að hið
yngstfi lantí áilffuiraniar er jaffn-
framt eizta landið í sögu þiing-
ræðisins. Betri stað gat ffuilveM-
ið vart ffenigið. Þáð vekur. traiust
út á við iog skyldur inn á við
um að standa aif sér öfgasteffnn r
og einraeði. Þiingræðið er fjöregg
þjóðarinraar.
Aff þessurn ástæðium tel ég Al-
þingisbátíðiraa eira hira beztui tíð-
iradi ■síðu’stu tuttugu ára. Vinátta
'Og virðing góöra mararaa erlerad-
is er okkar vörn. ístenzka ríkið
lifir flð niiklu leyti á góðri af-
'spiurn. £n þar er fortíðiiin ekki
leirahlít, nema fraaritiðin beri oss
sama vitni.
hennar og menningu. Þrótt-
mikil, heilbrigð og örugg verka
lýðssamtök eru ómetanlegt
happ hverju þjóðfélagi. Þau
eru veigamikill menningarþátt-
ur og nauðsynlegt varnartæki.
Fullveldi landsins verður svo
bezt trygt inn á við, að þau nái
sem mestum þroska og- festu.
„Atvinna landsmanna er eitt
af aðalskilyrðum til góðs þjóð-
arhags. Atvinnuleysi bitnar
fyrst og fremst á þeim, er
minstan hafa viðnámsþróttinn.
Utan að komandi áhrif og ó-
hagstætt árferði hafa á síðustu
árum orðið þung í skauti ís-
lenzkum verkalýð. Þess vegna
hefir Alþýðuflokkurinn beitt
áhrifum sínum til hins ýtrasta
til þess að reyna að bæta úr böli
atvinnuleysisins. Af þeim á-
stæðum hefir verið reynt að
beita framtaki ríkisins til auk-
innar atvinnu, og má þar sér-
staklega tilnefna byggingu
nýrra ríkisbræðslustöðva, ým-
isleg nýbreytni í sjávarútvegi,
— karfaveiðar, harðfiskfram-
leiðsla, niðursuða o. fl., — jarð-
ræktarstyrkir, hlunnindi iðn-
fyrirtækja, opinberar fram-
kvæmdir ríkisins, svo sem
brúa-. vega- og hafnargerðir og
atvinnubótavinna. Að vísu hafa
allar þessar framkvæmdir
hvergi nærri dugað til þess að
bæta úr atvinnuleysinu, en þó
má ekki gleyma þessum ráð-
stöfunum, þegar rætt er um
atvinnuaukningu í landinu fyr-
ir atbeina ríkisvaldsins. Al-
þýðuflokknum er það fyllilega
ljóst, að enn er brýn þörf stórra
átaka til þess að bæta úr at-
vinnuleysinu, og hann mun
ekki láta sitt eftir liggja til þess
að berjast fyrir öllum heil-
brigðum ráðstöfunum í þessu
skyni. Og til þess að fullveld-
inu verði borgið í framtíðinni
og það trygt sem bezt inn á
við. er mikil. nauðsyn á stór-
feldum og einbeittum fram-
kvæmdum í þessum efnum.
Andstæðingar okkar jafnað-
armanna víða um lönd bera
okkur það oft á brýn, að okkur
skorti næga föðurlandsást. Á-
stæðan til þessara ásakana er
a|þj óða'hyggj a j afnaðarmanna.
En þessar árásir eru hin mest'a
fjarstæða. Hinn frægi, franski
jafnaðarmannaforingi, Jean
Jaurés, sagði eitt sinn, að lítil
alþjóðahyggja fjarlægði hug-
ann frá fósturjörðinni, en mik-
il alþjóðahyggja beindi hugan-
um þangað. Og þetta er mála
sannast. Sú ættjarðarást, er
mótast af kala og tortrygni til
annara þjóða, er þröngsýn, eig-
ingjörn og óheilbrigð. Alþjóða-
hyggjan eykur víðsýni og úti-
lokar smásálarskap. Það var
einmitt alþjóðahyggjan og sé
I skilningur, sem hún skapar, er
I réði úrslitum í deilum Norð-
manna og Svía 1905 og leiddi
til fullkomins sjálfstæðis Nor-
egs, og það var víðsýni alþjóða-
hyggjunnar, er stuðlaði að frið-
samlegri lausn á deilum Dana
og íslendinga 1918. Og þess er
að vænta, að víðsýni og ékiln-
ingur alþjóðahýggjunnar ráði
skynsamlegum og réttlátum
úrslitum á milli íslendinga og
Dana árið 1943.
Stefán Jóh.
AlþingishátiðarteytiÖ eina hug-
Ásgeir Ásgeirssoii.
Fnllveldlð hefir fært alpfðu
bætt kjðr og auUð ðnggl.
Frh. af 1. siðn