Alþýðublaðið - 08.02.1939, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐIÐ
um til þess að villa himim nýju
flokksmönnum sýn. En hann er
eftir sem áður í alþjóðasam
bandi kommúnista, hvað sem
þeir Héðinn og Sigfús og fylgi
fiskar þeirra ímynda sér, tekur
við fyrirskipunum þaðan og
birtir ávörp yfirboðaranna
austur í Moskva hvenær sem
þess er krafist. Hafi menn
ekki gert sér það ljóst
áður, þá ættu þeir þó að
vita það nú, eftir að Þjóð-
viljinn hefir birt eitt af þessum
ávörpum sem venjulegt frétta
skeyti austan frá Moskva! Það
er aðeins ein aðferðin til þess
að dulbúa sambandið við Mosk-
va og svikin við sína nýju
flokksbræður hér heima-
Það getur vel verið að þeir
Héðinn og Sigfús kippi sér ekk
ert upp við það, þótt svo hunds-
Iega sé farið með þá af erind
rekum Stalins, meðan þeir hafa
von um það að geta einhvern
tíma orðið landstjórar af hans
náð hér heima á íslandi- En ein-
kennilegt má það virðast, ef ís
lenzkir verkamenn, sem fylgdu
þeim í góðri trú yfir í „samein-
ingarflokkinn“ svonefnda, taka
því með þökkum, að þannig séu
rofin orð og eiðar á þeim.
Flétbuð reipi úr sandi,
lieíkrit. Valentime Kateyevs,
vierðiur sýnf annað kvöld kl. 8.
Formaðnr járniðnaðarmanna rekur
ósannindin ofan i kommúnista.
————■»—.—-—-
Við frábiðjnm okknr afsklfti pólitiskra spekdlanta
JNÝJU LANDI
í fyrradag
er sagt frá kosn-
ingaúrslitum við stjórnarkosn-
ingu í Félagi jámiðnaðarmanna.
Bágt á ég með að trúa því, að
nokkur ábyrgur meðlimur Fé-
lags járniðnaðarmanna hafi
gefið upplýsingar, sem í þeim
fréttum eru, því svo er þar vit-
laust sagt frá og ósannindin
svo takmarkalaus. Hitt mun
sanni nær, að hinn úrilli rit-
stjóri þess, Arnór Sigurjónsson,
hafi fengið einhverja punkta á
skotspónum og samið sjálfur
hitt eftir eigin smekk. Arnór
skipar stjórnarmeðlimum þar í
ákveðna pólitíska flokka, eftir
því, sem honum þykir henta
bezt, til að dylja ósigur sinna
flokksmanna, t. d. slær hann
því föstu, að tveir þeirra séu
Sjálfstæðismenn, og svo ég eitt-
hvað, sem enginn geti hent reið-
ur á frá degi til dags- En Arn-
ór þarf ekki að halda, að við
jámsmiðir séum svo hörund-
sárir fyrir ósannindum hans og
kjaftæði, að við förum að
skrifta fyrir honum eða öðrum
hvaða pólitískar skoðanir við
höfum eða hvaða flokki við til-
heyrum.
Hitt er okkur fyrir mestu, að
skapa þá einingu innan okkar
félags, að samtakamáttur okkar
sé á hverjum tíma þann veg, að
hvorki Arnór eða aðrir pólitísk-
ir spekúlantar geti haft áhrif á
hvernig við skipum okkar fé-
Iagsmálum inn á við og út á við.
Ég vil lýsa Arnór opinberan
ósannindamann að ummælum
hans um mig, þar sem hann
segir að ég hafi verið stofnandi
hins svonefnda Sameiningar-
flokks, því þó ég hefði því mið-
ur allt pf lengi trú á því, að
Arnór og samherjar hans væru
að vinna að sameiningu alþýð-
unnar, þá skein þó það fljótt
í gegn um öll þeirra störf hvað
þeir vildu í raun og veru, að ég
fékk tækifæri til að lýsa því
yfir, að ég vildi og tryði ekki á
neina þá sameiningu, sem ekki
ætti sér stað innan Alþýðusam-
bands íslands, þannig, að það
væri Alþýðuflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn sem
sameinuðust í eina flokksheild,
en Arnór mátti ekki vera að
bíða eftir því einhverra hluta
vegna,
Til viðbótar vil ég geta þess,
að um leið og síðasta fundi um
verkalýðsmál á „sameiningar-
ráðstefmmni“ var lokið, og því
lýst yfir, að um kvöldið yrði
pólitískur fundur til undirbún-
ings stofnþings hins nýja
flokks daginn eftir, neitaði ég
boði um að sitja fundinn sem
gestur, hvað þá heldur sem
þátttakandi.
Að ég hafi, eins og Arnór
orðaði það, „læðst á fundi
Skjaldborgarmanna", er lygi,
því þó mér hefði dottið í hug
að fara til þeirra Alþýðuflokks-
manna á fund, hefði ég ekki
haft neina ástæðu til að læð-
ast, eða heldur Arnór að ég
hefði hræðst hann eða einhvern
Sýnlng Kfarvals f
Markaðsskálanum.

Karl tsfeld:
lli FrímaiB B. AragrínssoH 09
mlnningar hans frá London og París
MIÐVIKUDAG 8. FEBR. 1939
♦-----------------------_♦
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGRElÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
i-------------—— ------■—♦
„Fórn“ kornm-
Anista.
NÝLEGA var á þessum stað
hér í blaðinu flett ofan af
þeirri fáheyrðu hræsni, sem
fram kom í ávarpi því frá kom-
múnistaflokkunum úti um
heim, sem Þjóðviljinn flutti
ekki alls fyrir löngu í einka-
skeyti frá Moskva. Þar var
skorað á „verkamenn og lýð-
ræðissinna“ um allan heim, að
hindra öll viðskifti við fasista-
ríkin, Þýzkaland, Ítalíu og
„Japan, kaupa engar vörur af
þeim, og koma í veg fyrir það
— með verkföllum, ef á þyrfti
að halda — að þau fengju nokk-
•ur kol, nokkurt stál, nokkra
steinolíu frá lýðræðislöndun-
um. En meðan kommúnista-
flokkarnir gera slíkar kröfur
til „verkamanna og lýðræðis-
sinna“ í lýðræðislöndunum, er
yfirboðari þéirra og átrúnaðar-
goð, Stalin, að láta rússnesku
verkamennina flytja steinolíu,
málma og hvers konar hráefni
til stríðsundirbúnings og hern-
aðar gegn lýðræðislöndunum
til allra fasistaríkjanna, sem
kommúnistaflokkarnir eru að
fimbulfamba um í ávarpi sínu.
Alþýðublaðið nefndi eftir Ar-
þeiderbladet í Gslo nákvæm-
ar tölur um þessi viðskifti
Rússlands við fasistaríkin á
undanförnum árum. Þau nema
hundruðum milljóna í rúblum-
Og rússneska steinolían, sem
flugvélar Mussolini notuðu
bara í Abessiníustríðinu, nam
þúsundum smálesta! Þannig
eru heilindin í áróðri kommún-
ista, og þannig samkvæmnin í
orðum þeirra og gerðum.
Þjóðviljinn hefir ekki treyst
sér til þess að andmæla þess-
• um upplýsingum Alþýðublaðs-
ins með einu einasta orði. Hann
hefir séð sér þann kost vænst-
an að reyha að þegja þær í hel.
En það er einnig önnur hlið
á þessu ávarpi kommúnista-
flokkanna í einkaskeyti Þjóð-
. viljáns frá Moskva, sem ekki er
síður athyglisverð fyrir okkur
hér á landi, af því að hún sýn-
ir, hversu mikið var gefandi
fyrir þær yfirlýsingar komm-
únista á árinu, sem leið, að þeir
ætluðu sér „að vinna það til
sameiningar“ við Alþýðuflokk-
inn, að segja sig úr alþjóða-
sambandi kommúnista í Mosk-
va.
Þegar verið var að véla fylg-
ismenn Héðins Valdimarssonar
til þess að svíkja sinn gamla
flokk, Alþýðuflokkinn, og
ganga í flokk með kommúnist-
um, var höfuðáherzla lögð á
þetta, hve stóra fórn kommún-
istar ætluðu að færa á altari
sameiningarinnar með því að
ganga úr alþjóðasambandi
kommúnista og leggja niður
Kommúnistaflokkinn. Nafninu
var vÍMul»g« breytt á flokkn-
EIR, sem áttu leið um göt-
ur Akureyrar fyrir fáein-
um órum síðan, gátu orðið fyrir
því, að á vegi þeirra yrði mað-
ur nokkur, kynlegur fugl til að
sjá, með beyglaðan hatt, í
tötralegri, aflóga úlpu, girtur
reiptagli um mittið, eins og spá
maður á eyðimörku, lotinn í
herðum, með trefil margvafinn
um hálsinn, hvort sem var vet-
ur eða sumar, buxnaskálmarn-
ar reirðar saman með snærum
um öklana og skórnir allir af
sér gengnir. Hafi einhverjum
orðið starsýnt á manninn og
spurt, hver þetta væri, þá var
svarið: Það er stærðfræðingur,
náttúrufræðingur, raffræðing-
ur, málfræðingur, rithöfundur,
skáld, ritstjóri, hefir ferðast um
hálfan hnöttinn, er einhver
glæsilegasti hugsjónamaður,
sem þessi þjóð hefir alið, og
heitir Frímann B. Arngrímsson.
Ef til vill hefir einhverjum
fundist þessi titill í furðanlegu
misræmi við fótabragð manns-
ins, en sannleikurinn var sá, að
Frímann B, Arngrímsson mun
sjaldan hafa átt skó til
skiptanna- En það skiptir
engu nú orðið, því að það
er bráðum komið á þriðja
ár síðan hann þurfti yfirleitt á
skóm að halda- Brún hans var
farin að þyngjast á efri árum,
hrukkur komnar í ennið, sem
báru merki vályndra veðra
áttatíu vetra, og augun farin að
tapa ljóma sínum, enda skemdi
hann í sér sjónina á barnsaldri
við vísindarannsókn; hann ætl-
aði að sannprófa, hvort sólin
dansaði á páskadagsmorgna.
Það var í fyrsta sinn, sem hann
varð þess var, að hann hafði
verið blektur.
Stundum á göngum sínum
heyrðist Frímann tauta fyrir
munni sér- Oft var hann þá að
gera í huganum kostnaðaráætl-
anir yfir hin og önnur mann-
yirki, sem hann vildi koma á
fót. Sjaldnast var reiknað í
öðru en milljónum og heyrðist
hann nefna tíu, tuttugu, þrjá-
tíu upp í fimmtíu milljónir með
þvíhku virðingárleysi, að
manni gat dottið í hug, að hann
hefði þessar milljónir í brjóst-
vasanum, væri búinn að ganga
með þær lengi og að það væri
eiginlega þess vegna, sem hann
væri orðinn svo lotinn í herð-
unum.
Frímann lagði upp í för sína
um heiminn frá Garðshorni á
Þelamörk. Síðan lágu leiðir
hans um Akureyri, Reykjavík,
Ontario, Toronto, Winnipeg,
Chicago, Cambridge í Massa-
chusetts, Boston, New York,
Kaupmannahöfn, Leith, Edin-
borg og London. Alls staðar
var hann að leita hamingju
sinnar. Loks hélt hann, að
hennar væri helzt að leita 1 Par-
ísarborg; hann fór þangað og
leitaði hennar þar í seytján ár,
en hún var þar þá ekki heldur
eftir alt saman.
Saga Frímanns B. Arngríms-
sonar um öll þessi ár er saga
viðnámslausrar baráttu — og
stöðugra vonbrigða- „Þeir
þurftu mín ekki við,“ er hið
dapurlega viðkvæði æviminn-
inga hans, og þar er efni bók-
arinnar samanþjappað í eina
setningu, — baráttu fyrir vel-
ferð þjóðarinnar, sem hann
unni, og máske viðurkenningu
sér til handa. En alls staðar stóð
maður í vegi fyrir honum, sem
gerði honum alt til óskunda, og
þessi maður var Frímann B.
Arngrímsson sjálfur. Frímann
var lítill skapdeildarmaður,
IALMENNUM trúarbrögð-
um er talað um þrjár per-
sónur guðdómsins, en þeirrar
fjórðu er ekki getið, og þó getur
hinn þríeini guð ekki án hennar
lifað. — Ef þessi fjórða per
sónulega víðátta guðdómsins
er ekki til, þá er um enga .list
að í’æða, heimurinn er guðlaus,
lífvana og tómur.
Þessi sýníng Kjarvals í
Markaðsskálanum:
— Aldrei hefir merkilegri og
innblásnari sýning verið opnuð
á íslandi — og aldrei sjúkari
frá almennu sjónarmiði.
Engin auglýsing. Engin
myndaskrá. Engin flokkun,
númer eða niðurröðun. Ekkert
verð.
Eru þá myndirnar ekki til
sölu?
Jú, vissulega. En hér er um
enga þrælasölu að ræða. Pen-
ingar eiga ekkert skylt við list.
Fjörutíu olíumálverk — ó-
svikinn Kjarvalismi-
Aldrei hefir Kjarval komist
lengra í því að sjá og aldrei
lengra í því að sýna. — Fjórða
víðáttan stendur hér öllum opin
— heimur þeirrar huldu, duldu
og sönnu listar — öllum þeim,
sem lært hafa að sjá, og vilja
læra að sjá,
Aldrei hefir listsýning verið
opnuð með meira og stoltara
trausti á sanngirni og dóm-
greind mannanna. Aldrei með
meiri virðingu fyrir rétti hins
sanna og góða. Listin verður að
grundvallast á trúnni á lífið,
fegurð þess og mátt til endur-
nýjunar. Hún er grundvöllur
þess, aflögur þess, hreinn ágóði
þess.
Ein er sú mynd á sýningu
þessari, sem er lykill að öllum
hinum: Menn með grjóthöfuð,
ferköntuð, aflöng, þríhyrnd.
annan honum meiri í hans
flokki. Ef svo er, hefir Arnór
ætlað mann af sér mátulega
líkan.
Þorv, Brynjólfsson-
viðkvæmur eins og skáld og
stoltið ósveigjanlegt. Hann
vissi alt betur en allir aðrir og
enginn þurfti að segja honum
til. Margar áætlanir hans voru
nokkuð hátt uppi í skýjunum,
og það var ekki alt af, sem Frí-
mann var með tærnar niðri á
jörðunni, en hann sá líka
margt, sem aðrir ekki sáu —
fyrr en löngu seinna.
Höfuðáhugamál hans var raf-
virkjun til Ijósa, hita og iðju,
og barðist hann fyrir. því um
langan aldur á ýmsum vett-
vangi, gaf ráð, sem enginn vildi
fara eftir, af því að hann var
langt á undan sinni samtíð.
Þegar átti að reisa rafstöð Ak-
ureyrar um 1920, lagði Frí-
mann til, að Glerá yrði stífluð
á öðrum stað en gert var, þar
sem hægt væri að fá meira afl-
Hann sagði, að Glerá myndi
reynast of vatnslítil til alls
þess, er nota þyrfti rafmagn til
í framtíðinni, en aftur á móti
væri næg orka í Skjálfanda-
fljóti og Laxá. Sérfræðingarnir
hlustuðu á hjal gamla manns
ins með góðlátlegu glotti og
létu það sem vind um eyrun
þjóta. En brátt kom á daginn,
að Frímann hafði haft rétt fyrir
sér, og nú er verið að virkja
Laxá. Sérfræðingarnir sáu að
vísu það sem Frímann B. Arn-
grímsson sá, en bara ekki fyrr
en tuttugu árum seinna. Máske
Kjarval-
Menn með þverhausa, lang-
hausa, krosshausa, þorskhausa,
hundshausa- Þetta er leiksvið
þeirrar veraldar, er vér lifum í.
En út á milli leiktjaldanna
gægist ung og fögur nútíma-
stúlka — móðir framtíðarinnar,
móðir lífsins, móðir listarinnar,
móðir guðs — og horfir á öll
þessi undur og óskapnað, ein-
örð og alvarleg, en hvorki
hrædd eða feimin.
En til að sýna þessari ungu
tilvonandi móður lífsins og list-
arinnar tilhlýðilega kurteisi og
virðingu, sem þessi vankanta-
höfuð um fram alt vilja gera,
þá nægir ekki að lyfta hattinum,
því hann er ekki til, og verður
því að taka af sér sjálft höfuðið,
Góðir íslendingar! Talsið ail-
Frh. á 4. síðu.
verða fleiri ráð hans, sem einu
sinni var hlegið að, notuð í
framtíðinni, og hefir hann þá
ekki til einskis lifað.
Um æviminningar Frímanns
B. Arngrímssonar er hægt að
vera fáorður, þær greina mest
frá baráttu og ósigrum, aftur
baráttu og enn ósigrum. Öllum
vildi hann gefa ráð, engir vildu
Þiggja þau, öllum vildi hann
kenna, fáir þóttust þurfa á
fræðslu hans að halda. Hans
verður aldrei getið við stórar
framkvæmdir, nema þá sem
mannsins, sem stakk upp á
þeim fyrir löngu síðan, áður en
nokkrum öðrum hugkvæmdist
að þeirra væri þörf. Frímanni
verður ekki nægilega lýst með
því að geta hans í sambandi við
það, sem hann gerði, heldur í
sambandi við það, sem hann
vildi gera. Frímann B. Arn-
grímsson sá aldrei sólina dansa,
hvorki á páskadagsmorgni né
aðra morgna, en hann dreymdi
um að lýsa og verma alþýðunni
á íslandi, veita ennþá meiri
birtu og ennþá meiri yl yfir
sólskinsfjöll og mánadali þessa
lands.
ÞJngeyiagiamót
vierðiur haldi'ð á Hótal Borg á
fös'iudagskvöld. Verður þar til
sfeemtunar: ræöuhöld, söngitr og
dftnz.