Alþýðublaðið - 18.02.1939, Blaðsíða 3
LAUGARDAG 18. FEBR. 193»
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Á að halda ðfram
á bessarl hrantf
DORGARI x Hafnarfirði) sem hefir íil þessa talið sig
til Sjálfstæðisflokksins, hefir beðið Alþýðublaðið
fyrir eftirfarandi grein. Leggur hann nokkrar spurn-
ingar fyrir foringja Sjálfstæðisflokksins, og segir sitt
álit á deilumálunum.
BENEDIKT JÓNSSON FRÁ AUÐNUM
(Sjá neðanmálsgrein Alþýðublaðsins í dag).
4----------------------*
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
■ 4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
i---------------——-----♦
Prófsteinn
iýðræðisins.
VÍ betur, sem línurnar
skýrast í deilunni í Hafn-
arfirði, því ljósara verður það,
að lausn hennar hlýtur að verða
alvarlegur prófsteinn á kraft
lýðræðisins hér á landi til þess
að verja okkar þjóðfélag gegn
þeim voða, sem því stafar af
undirróðri og yfirgangi ábyrgð-
arlausra ofbeldisflokka.
Tildrög deilunnar í Hafnar-
firði eru þau. að örlítill minni-
hluti kommúnista nær með
stuðningi íhaldsmanna völdum
í Verkamannafélaginu Hlíf og
lætur það vera sitt fyrsta verk
í stjórn félagsins, að reyna að
tryggja sér áframhaldandi völd
með því ofbeldisverki, að víkja
úr félaginu, án nokkurra saka
og án þess að félagsmenn séu
svo mikið sem spurðir, — tólf
reyndustu og þekktustu forvíg-
ismönnum verkamanna og Al-
þýðuflokksmanna í Hafnarfirði.
Alþýðuflokksmennirnir í
Hlíf, sem ekki vilja una því,
að vera með slíku ofbeldi og
slíkum lögleysum yfirlýsts bylt-
ingarflokks, gerðir réttlausir í
þeim félagsskap, sem þeir hafa
sjálfir byggt upp, svara ofbeld-
isverkinu með því að segja sig
úr Hlíf og stofna með sér nýtt
verkalýðsfélag, Verkamannafé-
lag Hafnarfjarðar.
Þeir stofna þetta félag á al-
gerlega löglegum grundvelli, —
gera samninga við nokkra at-
vinnurekendur og eru í þann
veginn að hefja vinnu. En þá
lýsir stjórn kommúnista í Hlíf
því yfir að hún muni stöðva alla
vinnu hjá þeim fyrirtækjum,
sem samið hafi við Verka-
mannafélag Hafnarfjarðar og
hindra meðlimi þess í því að
hefja vinnu hjá þeim. Og hún
gerir sig líklega til þess að fram
fylgja þeirri ofbeldishótun með
því að safna slagsmálaliði í
Reykjavík og flytja það til
Hafnarfjarðar.
Menn geri sér ljóst, hvað hér
er að fara fram: Það er engin
deila milli verkamanna og at-
vinnurekenda um kaup og kjör
í Hafnrfirði. Alþýðuflokks-
verkamennirnir hafa gert lög-
lega samninga við atvinnurek-
endur og vilja hefja vinnu, en
eru hindraðir í því með hótun
um ofbeldi af yfirlýstum bylt-
ingarflokk, sem ætlar að kúga
þá, að viðlögðu atvinnuleysi og
hungri, til þess að beygja sig
fyrir pólitískri einræðisstjórn
sinni um ótakmarkaðan tíma í
Verkamannafélaginu Hlíf!
Hvenær hefir verið ástæða
fyrir ríkisvaldið, að taka í
taumana og verja borgara þjóð-
félagsins gegn lögleysum og of-
beldi, ef ekki hér?
Verklýðsfélögin hafa frá
upphafi verið ein sterkasta stoð
lýðræðisins hér á landi. En hér
MENN FURÐAR á þeirri
dæmafáu aðferð, sem nokkur
hluti Sjálfstæðisflokksins beit-
ir um þessar mundir í stjórn-
málabaráttunni. Menn undrar
það ekki, að pólitískir flokkar
höggvi ótt og títt og sæki fast
framan að andstæðingum sín-
um í málasennunni, en að á-
byrgur flokkur, sem veit að um
25 þúsundir manna vottuðu
honum traust sitt við síðustu
kosningar, skuli haga sér eins
og nokkur hluti Sjálfstæðis-
flokksins hagar sér og þ. á. m.
blöð flokksins, gat engan órað
fyrir. Sjálfstæðisflokkurinn seg-
ist vilja byggja íslenzkt þjóðfé-
lag upp á íslenzkri mermingu,
hann vilji halda lýðræðið í
heiðri, hann vilji ala þjóðina
upp í siðmenningu og reyna að
draga úr hinni harðvítugu
stéttabaráttu með samningum
milli atvinnurekenda og verka-
manna. Þetta segja Sjálfstæðis-
menn. En hvernig eru efndirn-
ar? Flokkurinn hefir gert banda
lag við kommúnista, yfirlýsta
féndur þjóðfélagsins og þess
skipulags, sem viðskifti þjóðfé-
er flokkur, sem hefir kollvörp-
un lýðræðisins með ofbeldi á
stefnuskrá sinni, að verki til
þess að grafa þessar stoðir und-
an lýðræðinu og hann gerir
það með því að reka úr félög-
unum með ofbeldi og lögleys-
um forvígismenn allra þeirra,
sem standa á grundvelli laga
og réttar í landinu og hindra þá
verkamenn, sem ekki vilja þýð-
ast það. með hótunum um lík-
amlegt ofbeldi, í því að vinna
fyrir sér og sínum samkvæmt
löglega gerðum samningum.
Hvenær hefir ríkisvaldinu
borið skylda til þess að vernda
borgara sína ef ekki hér? Get-
ur það látið afskiftalaust að lög
landsins séu þannig brotin á
þeim? Og getur það látið það
viðgangast, að lýðræðinu í
landinu sé stofnað í voða
með því að sterkustu stoð-
irnar séu þannig grafnar und-
an því af yfirlýstum ofbeldis-
flokki?
RÉTT fyrir norðan Húsavík
við Skjálfanda skagar dá-
lítill höfði fram í sjóinn, og
þessi höfði skýlir höfninni að
norðan, og bátunum, sem þar
liggja við akkeri þær stundir,
sem sjómennirnir eru í landi.
Fremst á þessum höfða er all-
stór grasflöt, þar sem hinir
ungu Húsvíkingar iðka útií-
þróttir sínar, en ofar á höfðan-
um, nær þorpinu, er fallegur
garður, eins konar almennings-
garður, þar sem þorpsbúum er
búinn hvíldarstaður að gengn-
um allrar veraldar vegi. Síðast
liðinn laugardag var þangað
borinn til hinstu hvílu einn af
elztu íbúum Húsavíkur og
jafnframt einhver þektasti og
merkasti sýsluborgari Þingeyj-
arþings, Benedikt Jónsson frá
Auðnum í Laxárdal. Sé honum
svefninn vær.
Benedikt Jónsson fæddist að
Þverá í Laxárdal fyrir rúmum
níutíu og þrem árum, og í Lax-
árdal bjó hann fram að sextugs
aldri, en þá gerðist hann kaup-
staðarbúi í rúm þrjátíu ár. í
æsku þótti Benedikt Laxárdal-
ur fagur, og á leið sinni frá Mý-
/vatni til Skjálfanda lék Laxá á
lagsþegnanna byggjast á. Hann
hefir blásið þessa „þjóðarfénd-
ur,“ svo að notuð séu eigin orð
Morgunblaðsins um kommún-
ista, upp til æsinga, upphlaupa
og ofbeldis, sem skapa vand-
ræði fyrir þjóðina í heild sinni
og vígaferli, ef ekki er gætt
hinnar mestu varfæmi.
OG ÞAÐ ER EKKI einungis
að flokkurinn hafi gert þetta,
heldur birta blöð Sjálfstæðis-
' flokksins hreinar lygar blaðs
kommúnista og bera þær á borð
fyrir lesendur sína, sem heilag-
an sannleika. Þetta sést bezt t.
d. á grein 1 Morgunblaðinu í
dag. Sú grein hefði að öllu inni-
haldi og orðbragði alveg eins
getað birzt í Þjóðviljanum. Hún
er menguð tilhæfulausum lyg-
um, strákslegustu og sóðaleg-
ustu getsökum í garð Alþýðu-
flokksmanna í Hafnarfirði og
væmnu hóli um forsprakka
kommúnista.
*
ÞAÐ VÆRI RÁÐLEGT fyrir
Sjálfstæðismenn að fara þessa
dagana meðal kjósenda sinna
hér í Hafnarfirði og fá fregnir
af áliti þeirra á þessari fram-
komu. Það er hætt við því að
forvígismenn flokksins myndu
komast að raun um að þeim
hefir hrapallega skjátlast, ef
þeir hafa haldið, að það væri
þetta, sem þessir kjósendur
hafa búizt við af flokknum. —
Eða halda Sjálfstæðismennirn-
ir, sem hafa gert bandalag við
æsinga- og uppreisnarlýð kom-
múnista að þeir hefðu unnið
síðustu kosningarnar hér í
Hafnarfirði, hefðu kjósendur
vitað, að að þessu var stefnt?
Þannig er og álit kjósenda
Sjálfstæðisflokksins víða um
land og eins í Reykjavík. Það
er hætt við því, að þjónusta
Sjálfstæðisflokksins við komm-
únista verði honum nokkuð dýr,
þegar tímar líða, ef þessu held-
strengi sína eins konar preludi-
um að ævistarfi hans, þegar
hann sat yfir ánum undir
Hvítafelli með bók í hönd. Og
fram á efri ár þótti Benedikt
Laxárdalur fagur og án bóka
gat hann aldrei verið.
Á unga aldri þótti Benedikt
afbragð annara manna um
flesta þá kosti, er einn mann
mega prýða. Hann tók drjúgan
þátt í félagslegri endurvakn-
ingu, sem þá bjarmaði af í
Þingeyjarsýslu, eins og morg-
unroða. En honum þótti sýsl-
ungar sínir of hæglátir og svifa-
seinir, safnaði um sig æskunni
og gerði róttækari kröfur. Hin-
ir eldri álitu, að Benedikt
myndi spekjast með aldrinum,
en það var Benedikt frá Auðn-
um, sem var ungur í níutíu og
þrjú ár. Þegar Kaupfélag Þing-
eyinga, elzta kaupfélag á land-
inu, var stofnað, var Benedikt
einn af aðalhvatamönnum þess
og var starfsmaður þess síðustu
ár ævi sinnar.
Benedikt var jafnan drjúgur
þátttakandi í ýmis konar nyt-
samlegum félagssamtökum í
Þingeyjarsýslu. Má þar nefna
félagið „Ófeigur í Skörðum og
ur áfram, um það get ég full-
vissað foringjana.
*
ALVEG EINS og málgagn
kommúnista, reyna blöð íhalds-
ins að láta líta svo út, að deil-
an í Hafnarfirði hafi staðið um
það, hvort atvinnurekendur
ættu að vera í Hhf- eða ekki. Af
þeim 12 mönnum, sem vikið var
úr Hlíf, var aðeins einn atvinnu
rekandi. Þessi maður hefir
hinsvegar unnið einna bezt fyr-
ir Hlíf af öllum mönnum utan
hinnar eiginlegu verkamanna-
stéttar og það er víst að kjör
verkamanna í Hafnarfirði væru
mikið verri, en þau eru, ef þeir
hefðu ekki oft og tíðum notið
þess að í hópi atvinnurekenda
í bænum var Ásgeir Stefánsson.
Hefði Ásgeiri Stefánssyni verið
bent á það að það væri rétt af
honum að vera utan félagsins,
þá hefði hann tekið því vel. Ás-
geir Stefánsson vildi og ekki
gerast félagi hins nýja Verka-
mannafélags Hafnarfjarðar —
þrátt fyrir áskoranir frá mörg-
um verkamönnum, en um það
þegja kommúnistar og þá blöð
Sjálfstæðisflokksins einnig.
UM HINA II er að það segja,
að þeir eru ekki atvinnurek-
endur fremur en allir þeir menn
eru atvinnurekendur, sem t. d.
eiga hlut í Eimskipafélagi ís-
lands. Ef ætti að praktisera
stefnu Hlífar, þá yrði að reka
yfirleitt alla sjómenn úr Sjó-
mannafélagi ísafjarðar, því að
flestir þeirra eiga einhvern hlut
í bát. Þá yrði að reka stóran
hluta úr Iðju í Reykjavík, alla
þá sjómenn, sem leggja hlut í
togara, stofna samvinnufélag
um bát o. s. frv. Menn sjá því
hve fjarstætt það er, að stefna
Hlífar sé rétt. Það er svo annað
mál og öllu broslegra, að olíu-
kongurinn Héðinn Valdimars-
son skuli hafa fyrirskipað burt-
rekstrana úr Hlíf. Héðinn
félagar11, en það félag stofnaði,
fyrir forgöngu Benedikts, vísi
að bókasafni, sem nú er orðið
sýslubókasafn Suður-Þingey-
inga og nú hefir verið bygð ut-
an um einhver fegursta bók-
hlaða á landinu.
Félag þetta, sem var skamm-
stafað O. S. F., útvegaði sér
bækur um félagsfræðileg efni
til fróðleiks og skáldrit til
skemtilesturs. Mun Benedikt
frá því fyrsta til hins síðasta
hafa valið bækurnar, enda hon-
um bezt trúandi til þess sakir
kunnugleika síns á erlendum
bókmentum um ýmis konar
efni.
Eins og áður er getið brá
Benedikt búi um sextugt og
flutti úr Laxárdalnum til Húsa-
víkur. Þar gerðist hann sýslu-
skrifari hjá Steingrími Jóns-
syni sýslumanni, en fyrir rit-
hönd sína m. a. var Benedikt
þjóðfrægur maður og kom hið
meðfædda listeðli hans þar
skýrt í ljós. Þegar Steingrímur
sýslumaður gerðist bæjarfógeti
á Akureyri, varð Benedikt
starfsmaður- Kaupfélags Þing-
eyinga, enda mun hann hafa
skoðað þá stofnun sem eins
konar fósturbarn sitt, sem hann
vildi hlúa að á meðan honum
entist starfsþrek.
Ég var svo lánsamur að
kynnast Benedikt og bókasafni
hans á barnsaldri, enda gat ég
Valdimarsson lagði fyrir nokkr-
um árum 40 Jþúsund krónur í
Olíuverzlun Islands. Nú eru
þessi hlutabréf hans metin
á 120 þúsund krónur. Þessi
maður er formaður Dagsbrúnar
og hann sér sjálfur ekkert at-
hugavert við það. Auk þess er
meirihluti trúnaðarráðs félags-
ins eftir því sem ég hefi sann-
frétt. skipaður starfsmönnum
Olíuverzlunar hans, portvörðum
hans, bílstjórum, sendisveinum.
tankvörðum o. s. frv.
*
EN FRIRSKIPUN SÚ, sem
þessi maður gaf Hlíf og verka-
lýður Hafnarfjarðar vildi ekki
þola, hversvegna praktíserar
hann þá ekki sömu stefnu í
Dagsbrún? Hvenær ætlar Héð-
inn Valdimarsson að segja sig
úr Dagsbrún?
Verkamannafélag Hafnar-
fjarðar er orðið stærra félag en
Hlíf. Alla dagana síðan félagið
var stofnað, hafa verkamenn í
Hafnarfirði verið að ganga í það,
og ekki einungis verkamenn,
sem telja sig til Alþýðuflokks-
ins, heldur og verkamexm, sem
aldrei hugsað mér Benedikt án
bókasafnsins, né bókasafnið án
Benedikts. Og í raun og veru
var það Benedikt, sem kendi
mér að lesa. Að vísu þekti ég
alla stafina og gat kveðið að,
áður en ég kyntist honum, en
hann valdi fyrir mig bækur,
eða réttara sagt, skipaði mér að
lesa þær bækur, sem hann
valdi handa mér, og síðan hefir
mér alt af fundist ég standa í
mikilli þakkarskuld við hann.
Á þeim árum var farið að
brydda töluvert á nýrri lestrar-
stefnu á Húsavík. Unga fólkið
vildi lesa bækur eins og Capi-
tola, Hinn ógurlegi leyndar-
dómur og Brúðkaupskvöldið,
sem enginn skildi. Benedikt
kæfði þessa lestrarstefnu í fæð-
ingunni á þann einfalda hátt, að
reifarar fyrirfundust ekki í
bókasafni hans. En í þess stáð
voru þar frægustu yngri og
eldri skáldrit og bækur um
ýmsar nýjar stefnur í bókment-
um, listum og félagsfræði. Síð-
an ég komst á legg, hefi ég
sjaldan komið svo til Húsavík-
ur, að ég hti ekki inn á bóka-
safn Benedikts. Síðast kom ég
þar vorið 1931. Þá hafði ég
komið í ýms bókasöfn hér á
landi. Þá sá ég á safni Bene-
dikts ýmsar erlendar, nýút-
komnar bækur, sem ég ekki
hafði séð á hinum söfnunum.
Þótti mér það merkilegt, að
vitað er að hafa áður kosið
með Sjálfstæðisflokknum. Það
er mér kunnugt um. Félagið er
fullkomlega löglegt, það hefir
ekkert brotið af sér, það sem-
ur ekki um lægra kaup en Hlíf
og ekki um verri kjör að neinu
leyti. Það er stofnað af verka-
mönnum vegna þess, að Hlíf var
orðin óhæfur félagsskapur, eins
og öll félög, sem kommúnistar
ná tangarhaldi á. Það ættu
Sjálfstæðismenn að vita — ekki
síður en aðrir.
Nú er það vitað, að af þeim
sem enn eru eftir í Hlíf, eru
þrír fjórðu hlutar Sjálfstæðís-
menn. Ætla þeir að halda á-
fram að magna uppreisnarlýð
kommúnista? Ætla þeir að láta
stimpla sig með réttu sem of-
beldismenn og bandamenn kom-
múnista?
Hafnarfirði, 17. febrúar 1939.
Borgari.
Geri við saumavélar, allskon-
ar heimilisvélar og ski*ár. H.
Sandholt, Klapparstíg 11, sími
2635.
maður á níræðisaldri skyldi
fylgjast svo vel með erlendum
nýtízkuhöfundum, sem þar
varð raun á.
Svo mér sé kunnugt fékst
Benedikt aldrei við skóla-
kenslu, en ég hygg, að hann
hafi verið búinn alveg afburða
kennarahæfileikum, og ég hefi
dálitla reynslu fyrir mér í því.
Þegar ég var á tíunda ári var
ég að taka próf í barnaskólan-
um á Húsavík, en Benedikt var
prófdómari. Ég kom upp í
kvæðinu Ohræsið, eftir Jónas
Hallgrímsson, og byrjaði að
þylja. En Benedikt stöðvaði
mig og spurði, hvort ég vissi,
hvernig þetta kvæði hefði orðið
til. Það vissi ég auðvitað ekki.
Benedikt hóf þá frásögn sína
um uppruna kvæðisins. Ég hefi
gengið á fáeina skóla síðan
þetta var, og mikið af þeim
fróðleik, sem ég reyndi þar að
tileinka mér, er nú drukknað í
móðu gleymskunnar, en frásögn
Benedikts um uppruna þessa
kvæðis man ég enn þann dag í
dag með orðalagi Benedikts.
Þannig eru fáir fræðarar.
Benedikt hafði ekki nema
einu sinni vistaskifti á ævinni,
þegar hann fluttist frá Auðnum
til Húsavíkur. En nú hefir hann
haft hin önnur vistaskifti; er
fluttur í almenningsgarðinn á
höfðanum við Húsavík. Skamt
(Frh. á 4. síðu.)
Karl ísfeld:
Dm Benedikt frá Anðnum.
—----♦----