Haukur - 28.01.1898, Side 7

I. II.----12.
H AUKUR.
47
helzt að halla sjer, með vissastri von um bænheyrzlu,
þar til veturinn J89G, þá trúloiaði lrann sig ú Dý, skriflega
með vottum og hringum. Eu eptir háltan mánuð varð
hann aptur óhemjandi; og þóttist ekki mega lífi halda,
nema hann trúlolaði sig enn þa eiuu sinni ; en þá voru
engar stúlkur á takteiuum hjer í dainum, og varð hann
ví að leita sjer lækninga annars staðar. Rjeðist hann
á í vinnu í eyjunni, og hitti þar 17 vetra gamla stúlku,
sem hann trúlofaðist þegar. Svo átti hann tvær kærust
urnar í hálft annað ár; en 29. des. 1897 leysti hann svo
hina eldri heitmey sína úr trúlofunarbandinu. — Þannig
er saga þessa sjúklings. — Olium ber saman um, að sýki
þessi sje ein af hinum mörgu afleiðingum, sem ofnautn
afengra drykkja heflr í tör með sjer, og vrst er um það,
að krossberi sá, er jeg tók til dæmis, er óstjórnlegur
drykkjunraður. — Það helzta, sem einkennir sýki þessa
frá annari geðveiki, er það, að sjúklingurinn eirir engu,
nema stúlkum og átengum drykkjum, og notar öli ieyflleg og
óleyfileg meðul, tii þess að ná ást kvenna, — helzt stúikna
lyrir innan tvítugt —, og svívirða þær, er hann hættir
við, með lygum og óhróðri sjálfs sín og annara miður
vandaðra manna, sem gera það lyrir góð orð og brenni-
vínsstaup. — Jeg er mjög hræddur um, að sýki þessi
kunni að vera næm, og artgeng er hún sjálfsagt, og þótt
hún sje máske ekki banvæn, þá hefir hún að minnsta
kosti mjög siæmar áfleiðingar, ekki einungis fyrir sjúki-
inginn sjáltan, heldur einnig, og öllu fremur, fyrir
óreyndar og ístöðulitlar ungiingsstúlkur, sem eru svo
ólánsamar, að komast í kynni við hann. Það er því
sannarleg þörf á þvi, að lækuar vorir athugi sýki þessa,
og geri það sem þeir geta til þess, að iækna hana, eða
reyni að miunsta kosti að stemma stigu fyrir útbreiðslu
hennar. 2. jan. 1898. — G. G.
Charlotte Corday og Marat.
Það var einn ljómandi fagran morgun í júlímánuði
1793. Þá var drepið að dyrum hjá Marat hinum illræmda
transka aiþýðutoringja. Ráðskona hans, — sem ætíð vildi
láta kalla sig írú Marat, jatnvel þótt þau heíðu aldrei
verið gefln í hjónaband á löglegan hátt, heldur en aðrir
á þessum mestu stjórnleysis- og siðleysis-tímum, sem nokk-
urn tíma hala komið yfir Erakkland —, lauk upp dyrun-
um, til þess að vita, hver það gæti verið, sem svona árla
væri á terð. Og er hún halði lokið upp, sá hún, að þab
var ung stúlka, einstaklega fiíð sýnum, og kvðnnleg í
allri iramgöugu, þokkalega klædd, en tilgerðar- og við-
hafnarlaust. Stúlka þessi var að öllu ólík kvennfólkj
því, er róðskonan var vön að umgangast. Ráðskonan varð
því hálf óróleg yfir heimsókn þessari, og það því iremur,
sem henni var eigi með öllu ókunnugt um það, hve mjög
Marat hatði gaman af lríðum stúlkum. Hún spurði ab-
komuttúlkuna að nafni og erindi, og var mjög þur og
önugleg i rómi.
»Nafn mitt, frú Marat, er bæði þjer og hinum mikla
al þýðuíoringja með öllu óþekkt, og erindi mínu veið jeg
ab ljúka við hann undir fjögur augu«.
»Þaö er svo; en þá verður þú að koma dálítið seinna.
Marat starfar svo ótrauðlega í þarfir hins mikilvæga mál-
efnis, og iyrir heill fósturjaiðarinnar, að hann verður
opt að vinna langt f'ram á nætur. í nótt sem leib kom
hann ekki heim fyr en kl 3, og er þvi ekki vaknaður enn þá.
Þú getur því ekki f'undið hann núna, og fyrst þú getur
ekki lokið erindi þínu öðru vísi, en að tala við hann
sjálfan, þá er bezt fyrir þig að koma seinna í dag; hann
veitir öllum áheyrn, jafnt æðri sem lægri, þegar hann
heflr tóm til þess lyrir annríki sínu«.
Þegar ráðskonan hafði þannig mælt, lokaði hún dyr-
unum, og hin unga mær hjelt í burtu. — Hún sagði
þab satt, að nafn hermar var öllum í Parísarborg algerlega
óþekkt, en það átti nú samt að vera komið á hvers manns
varir um alla borgina, áður en þessi dagur væri aflopti.
Hún hjet Cbarlotte Corday, og var hún nú komin til
Parísarborgar i því skyni, að reyna af veikum mætti, að
hepta hinar óttalegu bióðsúthellingar, sem um nokkurn
tíma hötðu átt sjer stað, meðþví að myrða einn af grimmd-
arseggjunum. — »Ef hann fær tóm til þess fyrir annríki
sinu«, tautaði hún fyrir munDÍ sjer. »Þessi fyrirlitlegi
morðvargur! I íyrradag krafðist hann þess í blaðinu »Þjóð-
vinurinuí, að 200 borgarar, sem hann taldi upp, yrðu fram-
seldir til lífláts. Það er óttalegt, að hugsa til þess! Og
þetta á að vera gert iöðuriandinu til heilla! Yesalings,
vesaiings Frakkland! Astkæra, gamla íósturland! Mikið
máttu þola! En þetta hrakmenni, þessi blóðþyrsti morðvarg-
ur skal nú falla fyrir morðkuta mÍDum; hann skal útheila
sínu blóði til maklegs ondurgjalds fyrir öll sín voðalegu
hryðjuverk, öll sín óttalegu ofbeidisverk. Hvað um sjálfa
mig veiður á eptir, því læður guð og hamingjan. Jeanne
d’Arc frelsaði Frakkland úr óvina höndum, með því að
æsa til orustu, og ganga sjálf hetjulega fram í broddi
íylkÍDgar. Jeg skal gera mitt til þess, að reyna að frelsa
það, með því að úthella eitruðu blóði þessa morðhunds og
mannníðings«.
Þrem stundum siðar drap hún aptur að dyrum hjá
Marat.
»Maðurinn minn var að lauga sig, og er nú að klæða
sig«, mælti ráðskonan. Þú getur tarið inn til hans, en
vertu svo fljót að ljúka erindi þ'nu, sem þú getur, því
að það er beðið eptir honum í »Jakobínaklúbbnum«.
»Verið óhræddar, frú Marat; erindi mínu er fljótlokið
Jeg ætla að eins með fáum orðum að biðja hann lítillar
bónar«, svaiaði mærir, og fór inn um dyr þær, er ráðs-
konan hafði vísað henni á
Hún kipptist ofurlítið við, er hún sá Marat. Reyndar
hafði hún vitað það áður, að hann var ákaflega ótríbur
maðnr, en hún hafði þó aldrei hugsað sjer hann jafn við-
bjóðslegaD, eins og hann í raun og veru var. Og þar að
auki var hann í óhreinum fötum.
Marat bjelt, að það væri af ótta við sig, að hún nam
staðar, og starði á hann.
»Kom þú nær, UDg mær!« mælti hann. »Marat er
ekki eins vondur, og orð ter af. Hvert er erindi þitt, fagra
barn? Er elskhugi þinn í vandræöum staddur, eða hefir
einhver af þessum dulklæddu stóibokkum, þessum fyrver-
andi aðalsmönnum, móðgað þig?«
Charlotte hafði nú áttað sig aptur. Hún hjelt hægri
hendinni um rýtinginn, og tór inn til Marats, sem var að
fara í frakkan sinn.
»Þjer eigið kollgátuna, herra alþýðuforingi«, svaraði
hún; »jeg er komin hingað til þess, að nefna yður
nokkra grunsama menn, sem..........«
»Bíð þú lítið eitt við!« greip hann fram í fyrir henni.
»Jeg verð að skrifa nöfn þeirra hjá mjer. Jeg hefi um
svo margt að hugsa, og í svo mörgu að snúast, ab jeg
máske gleymi þeim annars. Hefirðu sjeð síðasta blaðið
at Þjóðvininum ?- Þar eru nokkrir taldir upp, en það eru
margir eptir, sem jeg þarf að ryðja úr vegi, og láta háls-
höggva. Jeg hefi kraflzt þess......«
»Jeg veit það«, greip mærin fram í, og fór hryllingur
um hana. »Skrifið nú! Tíminn er naumur, og nóg að
gera. Robespierre og JDanton bíða yðar óþolinmóðir?«
Marat tók pappírsmiða og ritblý, og starði hugsandi
upp í loptið. Charlotte Corday laut niður að honum,
eins og hún ætlaði ab horfa á, hvað hann skrifaöi, en í
sama bili rak hún rýtinginn í brjóstið á morðvarginum,
sem þegar fjell örendur á gó’.fið,
Þetta var 13. júli 1793. Marat var nú veginn, og öllum
hans hræðiiegu grimmdarverkum lokið, sem mörg voru
óttalegii, en sro, að þeim veiði með orðum lýst. En
Charlotte Corday vann ekki íöðurlandi sínu eins mikið
igagn með vígi þessu, eins og hún ætl.aðist tii. Sama dag-
nn flaug morðfregnin eins og eldur i sinu út um alla
Parísarborg, og nafn mærinnar var á livers mannsvörum.
Parísaibúar urbu æfir og hamslausir, og kröfðust hefnda.
Hinn 18. s. m. var hin unga, fríða og tignarlega mær
hálshöggin, og varð hún með stakri hugprýði við dauða
sínum. En Robespierre, Danton, og aðrir morðvargar, er
völdiu hötðu, beittu, ef til vill, aldrei meiri grimmd, unnu
aldrei blóðugri hryðjuvrek, en eptir þetta. Og það átti
allt að vera föðurlandinu ril heilla og hamingju, að því
er þeir sjálfir sögðu.
Neyðin kennir mönnum miklu optar að ljúga, heldur
en að biðja.