Haukur - 29.03.1898, Síða 6

7o
HAUKUR.
I. 17.—18.
láglendi því, er vjer nú köllmn hafsbotn, og þó að
eins á þeim hlutum þess, þar sem hægt er að koma
við ræsum og skurðum, til þess að leiða vatn það,
sem enn er til, að, og nota það á sem hagfelldastan
hátt, því að þar verður einnig tilfinnanlegur hörgull
á vatni. í allra lægstu dældunum munu þá myndast
seltutjarnir og seltuflóar í líkingu við »dauða hafið«.
En loptið mun einnig smám saman þverra; það bland-
ast einnig saman við og tengist öðrum efnasambönd-
um. Á Mars er gufuhvolfið víst þegar orðið mjög
litið og loptið mjög þunnt. Undir slíkum kringum-
stæðum hljóta skýin að hverfa, og stormarnir að
breytast í hægan kalda. Snjór getur þá að eins fall-
ið við heimsskautin og á hæstu fjöllum, og frá þeim
stöðum, einkum samt frá heimsskautunum, streymir
svo vatnið yfir hinn skrælnaða jarðveg. Yatnsföll
þessi verða þá allar þær vatnsbirgðir, sem hnöttur-
inn hefir, og það munu verða gerðar öflugar tilraunir
til þess, að reyna að tryggja tilveru og viðhald mann-
kynsins, með því að grafa síki og viðlagasafnker fyr
ir vatnið. Brunnur með vatni í verður þá meira
verður, heldur en steinolíubrunnur nú á dögum. Með
stökustu nákvæmni, og á sem allra skynsamlegastan
hátt, verður þá, ef svo mætti segja, að vega vatnið í
sundur, og skipta því niður milli mannanna. Allar
fiskveiðar hverfa gersamlega úr sögunni, og sjómanna-
fræði 0g siglingalist öll verður algerlega óþörf.
En jafnframt því, sem loptið þynnist og þverrar,
munu lungu mannanna að öilum iíkindum smátt og
smátt taka ýmsum sjerstökum breytingum. Það er
alkunnugt, að lopttegund sú, sem er nauðsynleg til
viðhalds lifinu, súrefnið, er nú sem stendur einn
fimmti hluti andrúmsloptsins. Áður fyrri hefir eflaust
verið hiutfallslega meira af þessari lopttegund. Súr-
efnið er ákaflega áhrifamikil lopttegund, og samein-
ast því auðveldlega fjöldamörgum efnum. Aðalefni
loptsins, eða fjóiir fimmtu hlutar þess, er hið svo
nefnda köfnunarefni, og er það miklu seinvirkara
og áhrifaminna að eðlisfari. Eitt út af fyrir sig er
það jafn ónýtt, til þess að viðhalda lífiiiu, eins og
askan er til þess, að halda eldinum við. Eins og áð-
ur er tekið fram, er ekki óhugsandi, að lungu mann-
anna verði smám saman fær um, að venjast þessum
nýju kringumstæðum, og þoia þær. En þrátt fyrir
allt og allt, verður það þó samt sem áður að eins
tíma-atriði, hvenær mannlífið hlýtur að bíða algerðan
ósigur í baráttunni gegn hinum miskunnarlausu nátt-
úruöflum. Hin gamla móðir vor, jörðin, leggst þá
fyrir með f'ölar kinnar, eða rjettara sagt: liún heldur
áfram hringferð sinni um sólina, en hún er ekki leng-
ur broshýr og blómlegur hnöttur, heldur afármikill
kirkjugarður, sem geymir í skauti sínu leifarnar af
öllu því, sem lífið hetír leikið sjer við á liðnu öldun-
um, hinar jarðnesku leifar — mannkynssögunnar.
Það er óneitanlega ömurleg mynd af framtíðinni,
sem hjer er brugðið upp. En aldrei skyldum vjer ef-
ast um það, að sú almættishönd, sem í öndverðu mynd-
aði allan þennan hnattafjölda i geiamum geti fram-
leitt hina sömu hluti á ný. Vjer ættum að trúa því
og treysta, að skaparinn hafi bæði vilja, mátt, og nóg
úrræði til þess, að framleiða aptur af rústum grafar-
heims þessa, nýjan himin og nýja jöið.
Það er ekki hin ástúðlega hugulsemi, er maðurinn
sýnir þjer, heldur áhrif þau, er skapraun eða rangindi af
hans hálfu hafa á þig, s«m kennir þjer fyrst til íulls, hversu
miklar mætur þú hefir á honum.
Hergeir.
(Sögubrot eptir F. J.)
Uppi í einum þrönga dalnum á íslandi, milli himin-
gnæfandi fjalla, sem lokuðu útsýninu á þrjá vegu, bjó
fátækur bóndi. Hann átti mörg börn, og vann fyrir þeim
með óþreytandi elju og dugnaði.
Hann var sonur þessa bónda hann Hergeir.
Þarna, í þrönga dalnum, sá hann fyrst sólarljósið, og
þarna ól hann aldur sinn, þar til hann var 20 ára. Þarna
hatði hann lifað margar glaðar stundir, og skemmt sjer
með systkinum sínum við það, að skoða fegurð náttúrunn-
ar; þarna hatði hann hlegið fyrst og grátið fyrst.
Þegar náttúran sýndi honum hina betri hlið sína, þá
var hann barn náttúrunnar. Hann elskaði sumarið og
vorið, blómin og fuglana, og lifði ánægður í fjelagsskap
þeirra. En svo þegar haustið og hretviðrin komu, þegar
blómin hnigu að velli, og söngíuglarnir flúðu til annara
hlýrri og betri landa, — þá vildi bann helzt vera inni,
og lesa um sígrænu löndin, stóiu borgirnar, og mennina,
sem bjuggu í þessum fjarlægu löndum, og skoðuðu nátturu-
fegurð þeirra.
Hann langaði sárt til þess, að komast eitthvað burtu
úr þrönga dalnum, eitthvað burtu, þangað, sem sjóndeildar-
hringurinn væri stærri — eitthvað burtu, þangað, sem
hann gæti sjeð fleira, heyrt fleira, og — um fram allt —
lært, að beita kröptum sinum sjer og öðrum til gagns og
ánægju.
Hann eiskaði fegurð og gleði líísins, og langaði sárt
til þess, að njóta þessara unaðsemda í fyllri mæli, heldur
en kostur var á heima í þrönga dalnum. Og honum var
það ljóst, að einmitt til þess að geta það, þurfti hann að
afla sjer menntunar, einkum þekkingar á náttúrunni. En
bann var svo fátækur, að allir vegir til menntunar sýndust
algerlega lokaðir.
Þannig liðu árin, þar til hann var tvítugur að aldri.
En þá hafði hann sparað og lagt fyrir dálitla ljárupphæð,
og hugðist myndi geta kostað sig á skóla í tvö eða
þrjú ár.
Svo bjó hann för sína á skólann, og einn góðan veður-
dag lagði hann af stað. Förinni var heitið til eins af
hinuin æðri alþýðuskólum á Jandinu.
Hann var dapur og hryggur í huga, þegar hann kvaddi
foreldra sírra, systkini sín, og æskustöðvar sínar. Því
enda þótt hann hefði lengi þráð það, að fá að litast ofur-
lítið um í heiminum, þá hafði hann þó ætíð elskað heim-
ilið mest af öllu, og nú Atti hann að yfirgefa það, og
og leggja einn af stað útíheiminn, með litla lífsreynslu og
og ljetta pyngju,
Móðir hans fylgdi honum á veg, og um leið og þau
kvöddust mælti hún:
sYiljir þú af alhug verða nýtur og góður maður, þá
getur þú þaö. Vertu hughraustur. Þú ert orðinn stór
og sterkur, og töluvert ætður í því, að berjast við ýmsa
erfiðleika. Jeg kveð þig nú, sonur minn; vertu ætíð sæll,
og guð veri með þjerU
Og tárin hrundu niður um vanga hinnar öldruðu
móður. Hún hefir eflaust vitað það, að það er ekkert
barnameðfæri, að brjóta sjer veg í heiminum.
Svo kom hann Hergeir á skólann. Hann átti þar
engan að, engan, sem rjetti honum hjálparhönd. Einn
varð hann að striða við alla erfiðleikana, og einn naut
hann þeirrar einu gleði, sem hann átti kost á. Hennar
gat enginn notið með honum, því að hún var innifalin í
því, að rifja upp endurminningar frá æskuárunum, og
skoða enn þá einu sinni sólskinsbletti æskulífsins, og þó
fjekk hann ekki að njóta þessarar gleði ómeingaðrar; hún
var ætíð blönduð söknuði og eptirsjá.
En þótt honum leiddist, þá ljet hann ekkert á því
bera. Hann gekk glaður ogrólegur að námi sínu, og reyndi
að láta vonina nm betri og bjartari framtíð breiða hulins-
blæju sína yfir allt það liðna.
Hann hafði ekki dvaliö nema eitt missiri við skólann,