Alþýðublaðið - 26.06.1939, Blaðsíða 2

MÁNUDAGINN 26, JÚNÍ 1939
ALÞVÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐUEFNI
Borgin verður fallegri, gang-
stígarnir á Hringbraut, garð-
arnir, Hallgrímur í barna-
garðinum og skúrinn, sem
vantar. Sigurður skáld og
hurðaskellirnir, Þura í Garði
og nýtízku danzarnir. Bréf
um íslenzkuna, útvarpið og
þuluna. Ónæði í strandferð-
um, gramur ferðalangur
segir sína skoðun.
ATHUGANIR HANNESAR
Á HORNINU.
SMÁTT OG SMÁTT batnar
borgin okkar að útliti, þó að hægt
fari, sígur þó í áttina, og er það
gott. Það er ekki ýkjalangt síðan
að nokkuð var yfirleitt farið að
hugsa um þessi mál.
ÉG TEL að Matthías Ásgeirsson
garðyrkjuráðunautur bæjarins taki
þessi mál alveg réttum tökum. Með
aðvörunum sínum til fólks er hann
að kenna því, og það var — og
er — ekki vanþörf á því.
GRASGÖTURNAR, á Hringbraut
lengjast. þeim fjölgar núna dag
frá degi — og jafnframt virðist
sem fólk kunni betur að umgang-
ast þær. Upp á síðkastið eru það
ekki nema sárfáir, sem fremja þau
helgispjöll að ganga yfir þær.
GARÐARNIR hafa tekið mest-
um framförum — og þó sérstaklega
barnagarðurinn við Lækjargötu.
Hann er prýðilegur — og ég hefði
ekki getað trúað því fyrir nokkr-
m árum, að nokkru sínni væri
hægt að útbúa svona myndarlegan
garð þarna. Enda mun ekki skorta
á það að vörðurinn, Hallgrímur
Þorsteinsson. gæti þess vel, að öll
umgengni sé þar í lagi.
ÉG HEIMSÓTTI garðinn nýlega
og talaði við Hallgrím. Honum
þykir mjög vænt um garðinn, en
það vár auðfundið að honum
gremst það að hafa ekkert skýli til
að hlaiipa inn í, þegar eitthvað er
að veðri. ,.Á vetrum verð ég að
híma undir Iðnskólanum til að geta
hamist hérna. Þó var eitt sinn búið
að ákveða að reisa skúr hérna og
þáverandi borgarstjóri, Knud Zim-
sen, sagði sjálfur við mig að fyrra
bragði, að það væri óforsvaranlegt
að koma ekki upp dálitlu skýli í
garðinum."
ÞAÐ HLÝTOR að vera hægt að
koma fyrir snotrum litlum skúr í
einhverju horni garðsins handa
garðverðinum. Vilja nú ekki bæj-
arráðsmenn gera þetta fyrir mig
og Hallgrím —- og Hallgrímur á
að minsta kosti alt gott skilið af
þessu bæjarfélagi.
SIGURÐUR SKÁLD frá Arnar-
holti sendi mér kveðju sína nýlega
fyrir það, sem ég skrifaði um hann
DAGSINS.
um helgina. Kveðjan er á þessa
leið:
„Ég þakka þetta lof;
en það er víst um of!
það lætur ljúft í eyra —
langar samt í meira!
Hérna skaltu heyra
aðra vísu um ósið,
sem aímenningur bjó við:
•,,Þjóðar siður þetta er,
því er miður, góði.
Enginn lokar á eftir sér,
og allra sízt í hljóði.
Útskýringin er þó til,
og oft er lán að fróðum •—
eldað var um aldabil
alt við skán í hlóðum.“
ÞURA í GARÐI kom í vetur á
danzleik, þar sem danzaðir voru
nýju danzarnir. Hún lýsir áhrif
unum, sem hún varð fyrir, í eftir-
farandi vísu:
„Ég hef aldrei komið í jafn
þægilega þröng,
þetta var um vetur og
nóttin ekki löng:
Þótt alt af væri danzað, fór
enginn maður snúning.
Eg hef heyrt að sumir fengju
magasár af núning!"
UNNANDI MÓÐURMÁLSINS
skrifar mér eftirfarandi um nýju
þuluna við útvarpið:
„Þú móðgast vonandi ekki, þótt
ég sé þér ekki að öllu sammála um
ágæti útvarpsþulunnar nýju.
Raunar er raddblærinn ekki óvið-
feldinn, og íslenzk sérhljóð eru
sæmilega hrein og skýr í fram-
burði. En gallarnir eru líka veru-
legir. Látum það kyrt liggja, þótt
sjaldan sé kveðið reiprennandi að
neinu íslenzku orði, sem lengra er
en fjórar samstöfur, og obbinn af
erlendum orðum sé ýmist svo ó-
skýrt eða rangt fram borinn. að
oftast þarf bæði mikla þekkingu
og hugkvæmni til að geta sér til,
við hvað er átt, og eru dæmi þessa
legíó. En hitt tekur út yfir allan
þjófabálk, að þulan skuli ekki
kunna. skil helztu samhljóða ís-
lenzkrar tungu, svo sem hver
munur sé á p og b, t og d eða k
og g, þegar hljóð þessi standa milli
sérhljóða. Þó virðist svo sem ein-
hver hafi nýlega sagt henni, hver
væri hljóðgildi stafanna p, t og k,
því að endrum og eins bregður
fyrir hjá henni þessum hljóðum.
jafnvel milli sérhljóða núna síð-
ustu dagana. En útvarpsklefinn á
ekki að vera talæfingaherbergi,
menn eiga helzt ekki að koma að
hljóðnemanum, fyr en þeir eru
orðnir altalandi, ekki sízt fast-
ráðnir þulir. Það er hneyksli, að
Ríkisútvarpið í Reykjavík hafi op-
inberan þul, sem hvorki kann að
bera fram oröið „útvarp“ né
„Reykjavík“!
.,EN HVERNIG er það annars,
er ekki mál til komið, að hér, •—
Hún fléttaði sér rúm úr stráum og hengdi það Hún borðaði það sætasta úr blómunum og
undir stórt blað, drakk döggina, og svona leið sumarið og
haustið og svo kom hinn langi vetur.
Allir fuglarnir, sem höfðu sungið svo fallega Og veslings Þumalína skalf af kulda, því að
fyrir hana, flugu leiðar sinnar, trén feldu fötin hennar voru komin í sundur.
laufin og biómin visnuðu.
Þumallna.
Alt sumarið var veslings Þunalína einsömul í skóginum.
eins og í öðrum svonefndum
„menningarlöndum“, — verði
kornið' á lögvernduðum, samræmd-
um (,,normaliseruðum“) fram-
burði. Slikt er nauðsynlgt, t. d.
fyrir íslenzkukennara, leikara,
presta, útvarp o. fl. Hin nýja þjóð-
stjórn ætti nú að vera svo þjóðleg,
að láta þetta til sín taká og skipa
nefnd fróðra manna og smekk-
vísra, til að gera um þetta tillögur,
Virðist liggja nærri, að íslenzku-
kennarar heimspekideildar Há-
skólans ætti hér hlut að máli.
Menn býsnast nú mikið um staf-
setningu, og er ekki nema sjálf-
sagt að leggja við hana rækt og
hafa hana eina um alt land og í
öllum greinum. En við erum þó
ekki alt af párandi, en oftast mas-
andi, og er því ekki síður vert um
hið talaða mál. þótt flestum virðist
það liggja í litlu rúmi. Útvarpið
hefir hér mikil áhrif, og er því
furðanlegt. hversu farið er talandi
margra ræðumanna, sem þangað
er hleypt. Mætti ætla, að útvarps-
ráð dæmdi þar oft aðeins eftir hinu
ritaða erindi, en hirti ekkert um
að kynna sér málfæri flytjandans.
sem erlendar stöðvar munu ætíð
kynna sér, áður en ráðið er um
flutninginn. Og nú virðist svo s'em
hinir opinberu þulir sé hér ýmist
valdir eftir raddlýtum (J. Þ.) eða
hljóðvillum (hin nýja þula).
FERÐAMAÐUR í Reykjavík
skrifar mér á þessa leið:
Eitt af því, sem nauðsynlegt
væri að ráða bót á, er ónæði það,
sem farþegar verða allajafna fyrir
á skipum vegna innheimtu far-
miða. Við hjónin erum nýkomin
austan af landi með ,,Súðinni“.
Konan mín var veik og þrátt fyrir
það að stýrimönnum átti að vera
kunnugt um ferðir okkar, var
stöðugt verið að ónáða okkur með
því að spyrja um ákvörðunarstað.
Segja má að vísu, að þetta geri
ekki svo mikið til, ef fólk er heil-
brigt, en það virðist hart aðgöngu
að vekja fólk úr fasta svefni með
ástæðulausu randi og fyrirspurn-
um. Hin góða aðbúð, sem þjónustu-
fólkið lét í té, og öll þess fyrir-
höfn fyrir líðan farþega varð þann-
ig mikið áhrifaminni en ástæða var
til að búast við. Sjálfsagt er að
amast ekki við því að stýrimenn
geri skyldu sína, en það er lítil
nærgætni og vafasöm kurteisi, sem
kemur fram í þessari hegðun
þeirra.“
ÞETTA er þörf hugvekja, en hún
er of hörð í garð stýrimanna. Hér
eru þeir í flestum tilfellum að
framkvæma störf, sem þeim eru
fyrirskipuð. En yfirleitt þarf stórra
umbóta við í þessu sem öðru í
siglingum milli hafna hér við land,
og væri ég þakklátur þeim farþeg-
um, sem sendu mér línu um það,
Slpavarnadeildir i
sveitnm.
AÐ TILHLUTUN erindreka
Slysavarnafélags Islands,
Jóns E. Bergsveinssonar, fóru Ey-
fellingarnir séra Jón Gu'ðjónsson,
Holti undir Eyjafjöllum, Einar
Guðmundsson, Ingimundur Ólafs-
son og Sigmundur Þorgilsson
kennarar og Leifur Auðunsson
sundkennari í erindum Slysa-
varnafélagsins dagana 12.—20.
þ .m. um Borgarfjarðar-, Mýra-
og Dalasýslur, til þess úð vinna
að stofnun slysavarnadeilda í
sveitum þessara sýslna.
Átta deildir voru stofnaðar í
eftirtöldum sveiium: Á Hvítársíðu,
forrn. Torfi Magnússon, Hvammi,
Guðm. Böðvarsson skáld, Kirkju-
bóli, og Eyjólfur Andrésson,
Síðumúla. Að Hvanneyri, form.
Runólfur Sveinsson skólastjóri.
Á Hvalfjarðarströnd, form. séra
Sigurjón Guðjónsson, Saurbæ,
frú Ásgerður Þorgilsdóttir, Kala-
stöðum, og Þorvaldur Brynjólfs-
son, Miðsandi. í Leirár- og
Melasveit, form. Sigurjón Hall-
steinsson, Stórholti, Júlíus Bjarna-
son, Leirá, og Ingvar Hallsteins-
son, Lyngholti. 1 Skilamanna-
hreppi, form. Björn Lárusson,
Ósi, Sig. Sigurðsson, eldri, Stóra-
Lambhaga, og Guðm. Björnsson,
Litla-Lambhaga. í Borgarhreppi,
form. Stefán Jónsson, Brennu-
stöðum, Þorsteinn Jóhannsson,
Laufási og Einar ( Sigurðsson,
Stóra-Fjalli. í Stafholtstungum,
form. séra Bergur Björnsson,
Stafholti, Geir Guðmundsson,
Sundum, og Guðmundur Guð-
bjarnarson, Arnarholti. I Norður-
árdal, form. Sverrir Gíslason,
Hvammi. Undirbúningur er haf-
inn að stofnun deilda í Hálsa-
sveit og Reykholtsdal og í Dala-
sýslu í Laxárhreppi, Hvamms-
hreppi, Miðdalahreppi og á Fells-
strönd.
Skilningur og samúð fólks,
sem sótti þessa fundi, var frábær
í garð Slysavarnafélagsins og
sjálfboðaliða þess, og kom fram
á fundunum ríkur áhugi og bezta
samvinna að efla slysavarnir á
sjó og landi með félagsbundnum
samtökum.
sem þeim finst ábótavatn. Ef ein-
stökum mönnum eða stéttum finst
að þær verði fyrir óréttu aðkasti
við slíkar aðfinslur. er sjálfsagt að
gefa þeim tækifæri til að skýra
málin út frá sínu sjónarmiði, en
það er nauðsynlegt að umræður
hefjist um þessi mál.
Hannes á horninu.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bonniy.
7* Karl ísfeld íslenzkaði.
um bátanna. Én fyrst og frernst verðið þér þræll tveggja harð-
stjóra, fyrsta og annars stýrimanns.
Hann horfði brosandi á mig. Við stóðum aftan við stórsigl-
una. í sama bili kom feitlaginn eldri maður upp skipsstigann.
Einkennisbúningur hans var mjög líkur einkennisbúningi Blighs
skipstjóra. Hann var sólbrendur í framan, en svipurinn bar
vott um góðmennsku og einbeittni. Hvar sem ég hefði séð hann,
hefði ég þekkt, að hann var sjómaður.
— Þarna er þá Chistian, sagði hann um leið og hann komst
upp á þilfarið. Þetta er einn meiriháttar vitlausraspítali. Ég
vildi gjarnan mega drekkja júðunum og henda kvensniptun-
um fyrir borð! Bittinú, hver er nú þetta? Það er nýja liðs-
foringjaefnið, Byam, það skal ég hengja mig upp á. Velkominn
um borð, herra Byam. Faðir yðar var mikils metinn hér hjá
okkur. Er ekki svo, Christian?
— Þetta er Fryer, fyrsti stýrimaður, hvíslaði Christian að
mér.
— Þetta er einn meiriháttar vitlausraspítali, hélt Fryer á-
fram. Hamingjunna sé lof, að við leggjum úr höfn á morgun.
Og ekki er hægt að þverfóta fyrir kvenfólki. Hann snéri sér
að Christian: — Farið fram 1 og útvegið skipstjóranum báts-
höfn. Það eru fáeinir ófullir ennþá.
— Það er agi um borð í skólaskipum úti á sjó, en ekki í höfn.
Þarna kemur skipslæknirinn.
Ég snéri mér við og horfði í sömu átt og Fryer. Þá sá ég
mann, gráhærðan og rauðan í andliti. Læknirinn okkar var
með tréfót. Hann horfði bláum tindrandi augum á manninn
við hlið mér og veifaði hálftæmdri brennivínsflösku í hendinni.
— Fryer, hrópaði hann glaðlega. — Þú hefir víst ekki séð
Nelson, grasafræðinginn. Ég sagði honum að taka inn brenni-
vín við gigtinni í fætinum. Það er kominn tími til þess að hann
taki inn skamtinn sinn.
— Hann er farinn í land.
Læknirinn hristi höfuðið og þóttist vera dapur í bragði. —
Ég þori að hengja mig upp á það, að nú er hann að ausa pen-
íngum sínum í einhvern skottulæknirinn í Portsmouth, enda
þótt hann gæti fengið, án endurgjalds og hér um borð, lækn-
ingu hjá einum lærðasta lækni, sem völ er á. Burt með öll
Kínalyf og voltakrossa. Hann veiíaði flöskunni: — Hér er lyfið
gegn níu tíundu hlutum allra meina, Alt í einu fór hann að
syngja rámum viskýbassa:
„Brennivínið bætir allt,
bara það sé drukkið nóg,“
hvort sem úti er heitt eða kalt,
hvort sem er á landi eða sjó.
Svo veifaði hann flöskunni í kveðjuskyni og hvarf niður
stigann. Fryer stóð stundarkorn og fór svo niður á eftir. Ég
stóð kyrr og horfði í kringum mig.
Bligh skipstjóri sást hvergi. Á morgun áttu skipverjar að
fá tveggja mánaða laun í forgreiðslu, og daginn þar á eftir
áttum við að leggja af stað til ókenndra hafa og landa. „Bo.unty“
yrði máske tvö ár eða lengur í þessari ferð. Og áður en lagt
var af stað, gátu sjómennirnir skemmt sér á allan þann hátt,
sem sjómenn eru vanir að skemmta sér, þegar þeir eru í höfn.
Meðan ég beið eftir Bligh skipstjóra, skemmti ég mér við að
horfa á reiðann á Bounty. Ég var fæddur og uppalinn á vest-
urströnd Englands og hafði því elskað hafið frá því ég var
barn, og ég hafði umgengist menn, sem töluðu um skip og
kosti þeirra, eins og hestamenn tala um hesta. Bounty var
freigáta og í augum landkrabbans hlaut reiðinn að líta út eins
og völundarhús úr reipum. En þótt ég væri ungur og óreyndur
vissi ég nöfn á öllum seglunum og ýmsu viðvíkjandi segla-
búnaði.
Ég reigði höfuðið til þess að sjá sem bezt upp í reiðann,
þegar ég heyrði grófa rödd Blighs rétt hjá mér:
— Herra Byam!
Ég hrökk við og þarna stóð Bligh skipstjóri við hlið mér í
einkennisbúningi. Hann brosti lítið eitt og háðslega og sagði:
— Skútan er lítil, finst yður það ekki. En þetta er ágætt skip
— ágætt skip. — Hann gaf mér merki um að fylgja sér frá
borði.
Bátverjar okkar voru sannarlega ekki allsgáðir, en þó gátu
þeir róið svo að sauð á keipum. Við lögðum brátt við hliðina
á hinu stóra skipi Courtnys. Hásetar og yfirmenn báru hönd-
ina upp að húfunni, þegar Bligh skipstjóri steig á þilfar. Við
gengum aftur eftir þilfari og heilsuðum Courtney skipstjóra,
sem beið okkar í brúnni.
Courtney og Bligh voru gamlir kunningjar. Þeir höfðu verið
saman á „Belle Poule.“ Courtney var af mjög góðum ættum;
hann var hár og grannvaxinn, hafði þunnar varir og háðs-
lega drætti kringum munninn, Hann heilsaði okkur vingjarn-
lega, ræddi um föður minn, sem hann hafði heyrt mikið talað
um og leiddi okkur til káetu sinnar, þar sem rauðklæddar her-
maður stóð með brugðnum brandi. Þetta var í fyrsta skipti,
sem ég kom inn í káetu á herskipi, og ég horfði forvitnis-
augum í kringum mig. Það var borið á borð handa þremur.
— Hér fáum við sherry, sagði Courtney, þegar maður kom
með glös á þakka. Hann brosti framan í mig og sagði: