Alþýðublaðið - 21.07.1939, Page 2

FÖSTUDAG 21. JÚLÍ 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
H.C.ANDERSEN
Svínahirðirinn.
Einu sinni var fátækur prins; hann átti konungsríki, sem
var mjög lítið, en það var samt nógu stórt til þess að hann
gæti gift sig —— og hann vildi gifta sig.
Það var máske dálítil ofdirfska af honum, að
þora að segja við dóttur keisarans: Viltu eiga
mig? — en hann þorði það nú samt, því að
hann var frægur maður, og það voru margar
prinsessur, sem hefðu tekið honum með þökk-
um, en það gerði nú ekki keisaradóttirin. Nú
skulum við hlusta á.
Á gröf föður prinsins óx rósatré og það var
nú fallegt rósatré. Það bar blóm aðeins
fimmta hvert ár, og það var aðeins eitt blóm,
en það var rós, sem angaði svo yndislega, að
þegar maður lyktaði af henni, gleymdi maður
þrautum sínum og áhyggjum.
Og svo var fallegur næturgali, sem gat sungið
svo vel, að það var eins og öll falleg lög væru
í hálsinum á honum.
Hann ætlaði að gefa prinsessunni bæði rósina
og næturgalann, og sendi henni hvort tveggja.
H«fi opnað
sanmastofu
fyrir allskonar kvenfatn-
að.
KJartan Brandsson,
Strandgðtu 33, Hafnarfirði,
simi 9039.
I Qarveru
minni til 1. ágúst verð-
ur tannlækningastofan
lokuð.
Engilbert fiuömundsson
tannlæknir.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
Útvarpið vikuna, sem leið.
.— ♦
ERINDI próf. Sven Ingvars úr
Lundi um fæðu úr dýra-
ríkinu, sem Magnús Pétursson
bæjarlæknir flutti á sunnudags-
kvöldið, var á ýmsan hátt hið
fróðlegasta. Prófessorinn hélt
mjög fram ágæti slíkrar fæðu, en
varaði hins vegar við einhliða
jurtaáti. Yfirleitt tók hann mál-
stað hinna gömlu, góðu hitaein-
inga, sem um eitt skeið voru
taldar mannsins meginn, en hafa
nú um tíma orðið að þoka fyrir
fjörefnunum í hugUm manna (og
mögum ef til vill líka). Appel-
sínuandstæðingar fagna mjög
þessum fyrirlestri próf. Ingvars
og telja hann sönnunargagn um
ágæti innlendra fæðutegunda.
Mörgum mun hafa þótt inn-
lenda fréttastofan furðulega ör-
lát á tima sinn á mánudaginn,
er hún skýrði frá skemmtifundi
Sjálfstæðismanna nyrðra ' og
gerði þá frásögn að aðalfréttum
kvöldsins. Ef til vill er þó ekki
rétt að telja í þetta sinn eftir
þá fróun, sem þessi ágæti flokkur
kann að hafa haft af þessum
fréttum af sjálfum sér, þar sem
hann mun ekki telja sig hafa ver-
ið of vel haldinn í útvarpinu í
sinni babýlonsku herleiðingu
undanfarið. En þess er þá að
vænta, að öllum flokkum verði
gert jafn hátt undir höfði í þess-
um efnum, eða öllu heldur jafn
fágt, því að sú pólitíska auglýs-
ingastarfsemi, sem raunverulega
er fólgin í slíkum fréttum, á ekki
iheima í útvarpinu, hvaða flokkur
|sem í .hlut á.
Þrjú erindin þessa viku, erindi
Páls Isólfssonar um kirkjuhljóm-
Ieikamötið í Danmörku, Ingólfs
Davíðssonar um kartöflusjúk-
dóma og Bergljótar Benedikts-
dóttur um jurtalitun, hafa að
sjálfsögðu öll fengið alltakmark-
aðan hóp áhugasamra áheyrenda,
en geta auðvitað hafa verið jafn
góð og gagnleg þrátt fyrir það,
og voru það lika á ýmsan hátt.
Sumarþætti flutti að þessu
Sínni Steinþór Sigurðsson skóla-
stjóri um sumarið í óbyggðum,
i sveitum, í bæjum og á sjó,
dýralíf, ferðalíf o. s. frv. Fyrir-
lesturinn var snoturlega saminn
og vel fluttur, en efni auðvitað
að engu leyti nýstárlegt, né
brugðið yfir það nýju ljósi. Ó»
viðkunnanlegt var að heyra
mann, sem hefir jafn prýðilegt
vit á plúsum og mínusum og
Steinþór skólastjóri, nota orða-
samhandið „ekki ósjaldan“ í
metkingunni „ekki sjaldan“.
Otvarpssagan var að þessu
sinni smásaga (eftir Þ. Þ. Þ.,
liðleg, en fremur léttvæg. Ef til
vill verður heppilegast að lera
upp sína smásöguna hvert sunnu-
dagskvöld yfir hásumartímann,
og má líka vera, að sú sé ætl-
unin. Ég mun ef til vill víkja
nokkuð að útvarpssögunum und-
ahfarið og framvegis, við siðara
tækifæri.
Erindi Sigurðar Einarssonar,
frá útlöndum, um „Lebensraum"-
pólitfk Þýzkalands og Italiu, var
með, afbrigðum snjallt og fróð-
iegt og í rauninni hið eina er-
indi vikunnar, sem þorri hlust-
enda mun hafa veitt nokkra at-
hygli. Erindi Sigurðar Einarsson-
ar, frá útlöndum, eru og jafnan
með því bezta, sem i útvarpið er
flutt. Sigurður gengur jafnan
beint að efni sínu, án allra
skraddaraþanka og málalenginga,
og heldur því föstum tökum til
enda. List (hans i frásögn og
flutningi er svo ótvíræð, að þar
eru hlustendur af öllum sauða-
húsum á eitt sáttir, og raddir
þær, sem áður fyrr heyrðust á
stangli um hlutdrægni i frétta-
flutningi Sigurðar, eru nú að
mestu eða öllu þagnaðar, enda
ástæðulausar frá upphafi. Margír
munu sakna þess, að SigurðUr
skuli vera hættur að segja hlust-
endum frá erlendum bókum, eins
og hann gerði öðrum þræði,
þangað tíl hinar erlendu stjóm-
málafréttir vom fólgnar honum
einvörðungu, en bókmenntafrétíir
V. Þ. G. Hin fyrri verkaskipting
milli þeirra var, að mínu áliti,
fullt svo heppileg, enda vom
hlustendur yfirleitt ánægðari með
hana. Sigurður þýddi „Lebens-
raum“ með „lífsrúm". Ég er ekki
ánægður með þessa þýðingu,
einkum vegna þess, hve illa hún
fer í samsetningum (t. d. „lífs-
rúmspólitik"). „Lifsrými" væri
Setra. Eða hvernig færi á því,
að taka upp orðið „rúmhelgi" i
nýrri merkingu, sbr. „landhelgi",
— tala um þýzka og ítalska rúm-*
helgi“? Hvort „raumfremde
Máchte" gætu þá nefnzt „órúm-
helg riki“ (sbr. ófriðhelgur) er
annað mál, sem ég leiöi minn
hest frá að sinni.
Ýmsar smávillur höfðu slæðzt
inn i gneinina um útvarpið vik-
una 2.-9. júlí, og var þessi
verst: sem sizt er engin afsökun,
sem á að vera: en slíkt o. s. frv.
Framvegis munu útvarpsfréttirn-
ar bírtast á mánudögum hér í
blaðinu. mr.
Eriendar binðindlshéttir.
Síðan áfengisbannið var af-
numið í Bandaríkjunum, hafa
farið fram 9000 atkvæðagreiðslur
um héraðabönn. Af þeim hafa
yfir 6000 verið með banni.
•
139 sænskir þingmenn eru fé-
lagsbundnir albindindismenn. Af
þeím tilheyra 100 sósíali9ta-
fltíkknum.
*
Sonur frakkneska sendiherraps
í Noregi hefir komið miður prúð-
mannlega fram þar í landi, Hvað
eftir annað hefir lögreglan tekið
hann fyrir það að aka bifreið
ölvaður, en sökum tignar hans
hefir ekki þótt fært að refsa hon-
um. Almenningur hefir á ýmsan
hátt látið vanþóknun sina á þessu
i ljós, og undrazt, að svo hátt-
settur maður geti hegðað sér
þannig.
*
Eyjan Prince Edward er nú
einá fylkið í Kanada, sem hefir
fullkomið áfengisbann, og virðist
vera ánægð með það- Fyrir
nokkru sagði forsætisráðherrann,
að ekki kæmi til mála nein breyt-
jng á bannlögunum. Hann er vist
maöur, sem meinar það, sem hann
segir, því að þegar hann hélt ný-
lega ensku konungshjónunum
veizlu, er þau heimsóttu Kanada,
þá voiu veittir þar aðeins óáfengir
drykkir. Þessi litla eyja, á fjölfar-
inni skipaleið, í St- Lawrence-
flóanum getur haldið bannlög og
látið þau gefast vel- Hví skyldi
ekki eyjan okkar, hér norður í
höfum, geta það líka? Hvítir eru
jöklar hennar, heilnæmt loftslag-
ið. tært beigvatnið, fallegir hvítu
fossamir og brimgarðurinn í
kringum hana, og hreinir skyldu
lifnaðarhættir íbúa hennar einnig
véra. — Hrekjum hinn erlenda
fjanda af höndum okkar, sem
einna verst hefir farið með þjóð-
ina, sem margt hefir þó þolað.
Reynsla hinna fylkjanna í Ka-
nada hefir ekki orðið sú, að eyj-
an Prinœ Edward hafi séð á-
stæðu til þess að feta, í fótspor
þeirra og afnema bannið.
Pétur Sigurösson.
QJHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisnin á Bounty.
27. Karl ísfeld íslenzkaði.
Mér geðjaðist þegar í stað vel að tungu Tahiti-búa, og með
hjálp taio míns,. dóttur hans og hinnar ungu Maimiti, sóttist
mér verkið vel. Brátt kom að því, að ég gat varpað fram spurn-
ingum á máli Tahitibúa og skilið svörin.
Mér er víst óhætt að segja, að ég hafi verið fyrsti hvíti
maðurinn, sem gat talað tahitisku reiprennandi, og sá fyrsti,
sem reyndi að rita það. Ég bjó mér til stafróf með þrettán bók-
stöfum — fimm hljóðstöfum og átta samhljóðendum, og það
voru öll þau hljóð, sem komu fyrir í málinu.
Hitihiti talaði málið, eins og aðeins höfðingjunum er fært.
Almenningur hafði mjög takmarkaðan orðaforða, aðeins nokkur
hundruð orð. Hitihiti hafði mikinn áhuga á starfi mínu og varð
mér til ómetanlegs gagns, enda þótt hann, eins og landar hans,
ýrði fljótt þreyttur á andlegum störfum. Þennan örðugleika gat
ég yfirstigið á þann hátt að koma mér vel við konurnar og
skipta starfi mínu í tvennt. Ég lærði af Hitihiti orð í sambandi
við styrjaldir, trúarbrögð, sjómennsku, skipasmíði, jarðyrkju,
og því um líkt. En af Hina og Maimiti lærði ég orð, sem notuð
voru um störf kvenna og skemmtanir.
Ég opnaði kistu míng daginn, sem ég kom, og gaf gestgjafa
mínum ýmsa þá hluti, sem ég áleit, að myndu gleðja hann og
konurnar mest. Þetta atvik innsiglaði vináttu okkar. En enda
þótt gestgjafi minn væri hrifinn af þjölunum, önglunum, hníf-
unum og skartgripunum, fann ég þó, að ekki var hægt að kaupa
vináttu hans, og bar ég meiri virðingu fyrir honum, eftir að
ég komst að því. Ég héld, að honum, dóttur hans og frænku,
hafí þótt vænt um mig, og létu þau það í ljós á marga vegu,
sem ekki er hægt að misskilja. Ég hlýt að hafa þreytt þau mjög
með penna mínum og bleki og þrotlausum spurningum, en þol-
inmæði þeirra þraut aldrei. Stundum kom það fyrir, að Maimiti
baðaði út höndunum og sagði hlæjandi: — Hættu nú, ég get
ekki hugsað meira! Eða gamli höfðinginn sagði, eftir að hafa
hlustað á spurningar mínar lengi með mikilli þolinmæði: Við
skulum fá okkur dúr, Byam! Vertu varkár, annars sprengirðu
höfuðkúpurnar á okkur báðum með öllu þessu grufli! En
morguninn eftir var hann alltaf jafnfús á að hjálpa mér.
Á hverjum sunnudegi tók ég handrit mitt og fór með það um
borð í Bounty, til þess að sýna herra Bligh það. Ég verð að
segja það honum til hróss, að allt, sem hann tók að sér að fram-
kvæma, var vel gert. Hann hafði mikinn áhuga á starfi mínu
og lét aldrei undir höfuð leggjast, að lesa yfir með mér orða-
skrána, til þess að sjá, hvað ég hefði innt af hendi um vikuna.
Hefði skapgerð hans að öðru leyti jafnast á við hugrekki hans,
dugnað og skilning, hefði nafn hans verið skráð gullnum stöfum
í sögu Englands.
Rétt eftir að við komum til Tahiti, hafði Bligh skipað svo
fyrir, að stórt tjald væri reist rétt hjá lendingarstaðnum. Nelson
og aðstoðarmaður hans, hinn ungi garðyrkjumaður að nafni
Brown, höfðu, ásamt sjö mönnum, setzt þar að, til þess að safna
brauðávaxtaplöntum og setja þær í potta.
Brauðávaxtatrén fella ekki fræ. Herra Nelson sagði mér, að
skoðun sín væri sú, að tré þetta hefði verið ræktað og kynbætt
frá upphafi vega, þangað til fræið hafi horfið úr ávextinum,
eins og á sér stað um bananana. Svo virðist, sem brauðávaxta-
tréð þróist bezt, þegar það er ræktað af mannahöndum í nánd
við bústaði þeirra.
Daglega fór Nelson langar gönguferðir, til þess að leita að
ungum trjám, sem mikill vöxtur var í. Höfðingjarnir höfðu
gefið þegnum sínum ströng fyrirmæli um það, að veita Nelson
alla þá aðstoð, sem þeir væri unnt.
Þeir af skipshöfninni á Bounty, sem urðu að vera um borð,
virtust hafa gleymt ruddamennsku þeirri, sem skipstjórinn
hafði sýnt þeim á leiðinni. Aginn var ekki eins strangur um
þessar mundir, og skipverjar fengu oft landgönguleyfi. Allir,
að undanteknum lækninum, höfðu eignazt taio, og margir
þeirra höfðu eignazt vihkonu í landi. Tahiti var á þessum árum
Paradís sjómannanna — ein af gróðursælustu eyjum á jörðunni,
loftslagið milt og heilnæmt, íhaturinn ágætur og fólkið óþving-
að, vingjarnlegt og gestrisið. Hver óbreyttur háseti gat farið
inn í fyrsta húsið, sem hann kom að og var þar boðinn og vel-
kominn. Og um ástalífið er það að segja, að lífið undir krónum
pálmanna, var, eins og Múhameðstrúarmenn hugsa sér Paradís.
Þegar ég hafði búið um hálfan mánuð hjá taio mínum, heim-
sóttu mig einn morguninn nokkrir af skipsfélögum mínum.
Þeir höfðu róið hingað frá Matavaiflóanum. Tíu eða tólf Tahiti-
búar réru bátnum, en þrír hvítir menn sátu aftur í. Gestgjafi
minn hafði farið um borð í Bounty til þess að borða miðdegis-
verð með Bligh, og þegar báturinn nálgaðist, stóð ég á strönd
inni ásamt Hina, Maimiti og eiginmanni Hina, ungum höfð-
ingja, sem hét Tuatau. Þegar öldutopparnir lyftu bátnum, sá
ég, að hvítu ménnimir, sem stóðu aftur í bátnum, voru þeir
Christian og Peckover. Stundarkorni seinna sá ég, mér tii mik-
illar undrunar, að Bakkus gamli sat á afturþóftunni.
Þegar bátu^inn rann upp í fjöruna, klifraði læknirinn yfjr
borðstokkinn og hökti í áttina til mín til þess að heilsa mér, en
tréfóturinn boráðist djúpt í fjörusandinn. Ég bar aðeins mitt-
isskýlu, eins og hinir innfæddu —- og var orðinn mjög sól-
brenndur.
— Jæja, Byam, sagði Bakkus, þegar hann tók í hönd mér.
Ég hélt í fyrstu, að þér væruð Indíáni. Mér fannst tími til
kominn, að ég færi að svipast um í landi. Og hvert átti ég að
fara annað en hingað til þess að heilsa yður? Svo lét ég Tene-
riffa-vín á tíu eða tólf flöskur og hélt á þeim með mér.
Hann snéri sér að skyttunni, sem stóð í bátnum: — P#ck-
over, sagði hann, — biddu þá að fara varlega mað körfuna. Éf