Alþýðublaðið - 21.07.1939, Page 3

FÖSTUDAG 21. ,TÚLÍ 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDKMARSSON.
í ijarveru hana:
stbfán pRtursson.
AF«RH1®SLA:
ALÞÝÐUMÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4g0O: Afgreiðsla, augiýsingar.
4001: Ritstjórn (inni. fréttir).
4902: Ritstjóri.
SP3: V. S. Vilhjálms (heima).
05: Alþýðuprentsmiðjan.
006: Afgreiðsla.
21: Stefén Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Kafbáíarnir og
komniúnistar.
¥> AÐ er öllum enn i fersku
■** minni, hvernig kommúnistar
létu, áður en þýzka herskipið
.,Emden“ kom hingað í vetur.
Pað var engu líkara, en að þeir
héldu, að Hitler væri í þann veg-
inn að leggja landið undir sig.
Þeir básúnuðu það út í Þjóð-
viljanum, að herskipið ætti að
kúga ríkisstjórnina til þess að
láta af hendi flugstöð við Þjóð-
verja hér á Jandi. Einn af þing-
mönnum kommúnista, Einar 01-
geirsson, sendi kommúnistablaði í
ELaupmannahöfn lygaskeyti um
það, að forsætisráðherra landsins
'hefði viðurkennt það í umræðum
á alþingi, að erindi herskipsins
væri fætta, og að hann myndi
semja við yfirmenn þess. Og
þessi sami þingmaður kommún-
ista gleymdi svo gersamlega öllu
velsæmi í sambandi við heimsókn
hins þýzka 'herskips, að harin
fyrirvarð sig ekki einu sinni fyrir
það, að fara í kring um það á
alþingi, að beðið væri um enska
og ameríska herskipavernd! Svo
taktlausa og virðulausa fram-
komu hefir áreiðanlega enginn
þingmaður sýnt hér á • laridi
nokkru sinni. Það var miklu lík-
ara þvi, að hér væri um agent
erlends rfkis að ræða, heldur en
urh ábyrgan þingmann sjálf-
stæðrar þjóöar.
En kommúnistar hafa bersýni-
léga ekkert lært af sinni eigin
hrieysu í sambandi við heimsókn
„Emden“ í vetur. Þvi að nú er sami
loddarajeikurinn byrjaður í blaði
þeirra á ný, út af heimsókn hinna
þýzku kafbáta. Því er logið upp,
að ekki hafi verið sótt úm léyfi
til ríkisstjómarinnar um það, að
þéir mættu koma hingað,' talað.
uht brot á hlutleysi landsins, full-
yrt, að kafbátarnir séu komnir
hingað til heræfinga í íslenzkri
landhelgi, og látið í veðri vaka,
að þýzka stjórnin sé með þessari
heimsókn að reyna að knýja fram
einhver vilyrði af hálfu ríkis-
stjómarinnar, að þessu sinni fyrir
kafbátahöfn hér við land!
Hvað eiga þessi uppþot komm-
únista að þýða í hvert skipti, sem
þýzkt herskip kemur hingað?
Eru ekki einnig öðru hvoru að
koma hingað herskip annarra
þjóða? Og er það ekki alkunnugt,
að slíkar herskipaheimsóknir eru
svo að segja daglegur viðburður
einhvers 'staðar úti um heim, án
þess að nokkurt veður sé gert út
af þeim? Halda kommúnistar, að
við Jslendingar séum svo stórir,
að við getum gert okkur leik að
því að brjóta alþjóðlegar kurt-
eisisreglur á einni þjóð frekar en
annarri? Halda þeir, að hlutleysi
landsins sé bezt sýnt og tryggt
meö slíkri framkomu? Og er að
endingu svo hátt risið á sovét-
stjórninni í viðskiptum hennar við
þýzku stjórnina, að kommúnist-
urn úti um heim farist að vera
að reyna aÖ egna þjóðir sínar
til fjandskapar við Þýzkaland?.
Vilja þeir ekki byrja á því að
beita sér fyrir því við yfirboðara
sína austur í Moskva, að sovét-
ríkið sýni einhvern . lit á að
standa við öll sín stóm orð gegn
þýzka nazistarfkinu, áður en þeir
fara að gera kröfur til þess, að
vopnlaus og hlutlaus þjóð, eins
og við Islendingar, sýnum því
þann fjandskap, að brjóta á því
alþjóðlegar kurteisisreglur?
Nei; það er vissulega ekki af
néfnni umhyggju fyrir sjálfstæði
eða hlutleysi landsins, að komm-
únistar grípa þannig hvert
tækifæri til þess að reyna að tor-
tryggja bæði hér á landi og er-
lendis okkar einlæga vilja til
þess að vera hlutlausir og halda
okkur fyrir utan allar deilur stór-
veldanna. Þvert á móti. Þeim
liggur bersýnilega bæði sjálf-
stæðí og hlutleysi landsins í léttu
rúmi, ef þeir aðeins gætu flækt
það og þjóðina inn í illdeilur
stórveldanna og skapað þá vit-
firringu hér á landi í sambandi
við þær, sem þeir vita, að
Moskvakommúnisminn þarf með
tíl þess að geta þróazt. Það er
ekki út í bláinn, að þeir senda
upplognar greinar og símskeyti
til útlendra blaða um sjálfstæðis-
og hlutleysismál landsins. Sú
starfsemi hefir alveg ákveðinn
tilgang. Og sá tilgangur er ekki
að tryggja hlutleysi landsins,
heldur sá, að skaða það og skapa
sjálfum sér gmndvöll til þess að
geta fiskað í gruggugu vatni á
eftir.
í nestið
Niðursuðuvörur alls konar.
Harðfiskur.
SteinbítsriklÍBgur.
Lúðuriklingur.
Smjör.
Egg-
Tómatar
o. m. fl.
Komið eða simið!
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
tTjarnarbúðin. — Sími 3570.
imnm góðten
tjðlgað Ar 6 upp í 10 gúsund
sfðan 1934:
Aðeins á siðasta ári bættust 1600 i hópinn.
Viðtal við Helga Helgason,
hinn nýkosna stórtemplar.
--=-«,---
JL’’ G er búinn að vera full 52 ár í reglunni. Það var í maí-
■*-4nánuði 1887, að ég gekk í unglingastúku í Hafnar-
firði, þá aðeins 11 ára, og síðan hefi ég alltaf verið í reglunni,
fyrst í stúkunni „Morgunstjarnan“ í Hafnarfirði og svo í
stúkunni „Einingin“ hér í Reykjavík, og hefi ég' gegnt ýms-
um trúnaðarstörfum fyrir regluna þenna tímá, sem ég hefi
verið í henni.“
Þetta sagði Helgi Helgason
hinn nýkjörni Stórtemplar í við-
tali við Alþýðublaðið í gær.
Fyrstu árin voru einna
skemmtilegustu starfsárin", held-
ur Helgi áfram, „þá voru stúk-
urnar eini starfandi félagsskap-
urinn, og þá þekktust ekki nein
Bíó, leikhús eða annað það, sem
svo mjög heillar æskuna nú á
dögum.
Þá var það fyrst og fremst æsk
an, sem var mikílvirk í öllu stúku
lifi, og voru skemmtanir og leik-
sýningar, jafnframt stúkufund-
unum, einu samkomurnar, sem
fólki gafst kostur á að sækja,
i fyrir utan kirkjugöngurnar vitan-
lega, enda voru góðtemplarahús-
in einu samkomuhús staðanna,
og eru það reyndar víða enn.
Leikstarfsemin var mjög rnikil
í stúkunum, og að örfáum leik-
sýningum í Herkastalanum og í
GJasgow undanteknum, voru leik-
sýningar stúknanna þær einu.
Það var líka frá stúkunum, sem
Leikfélagið fékk aðálstarfskrafta
sina í fyrstunni, og má
t. d. nefna Árna Eiriksson, Stef-
aníu Guðmundsdóttur, Indriða-.
dætur og mig. Já, í þá daga má
segja, að starfið hafi verið einna
léttast og skemmtilegast“.
. — En hvenær var það þá erf-
iðast og daufast?
„Það var eftir 1915, eftir að
banninu var komið á, sem reynd-
ar var aldrei neitt bann, eins og
við templarar vildum, að það væri.
Læknum voru strax gefnar frjáls-
ar hendur með að gefa út á-
fengislyfseðla, og konsúlötin
fengu að flytja inn ótakmarkað
áfengi.
En' þá, 1915, héldu margir
templarar, að starfi stúknanna
væri lokið, þar sem búið væri
að „þurrka landið“, og hættu þeir
því að rækja störf sín í stukun-
úm. Lagðist því starfið víða nið-
ur með öllu, en þó voru alltaf
einhverjir, sem héldu uppi merki
reglunnar, og nú eru þessir erfið-
leikatímar yfirstaðnir, og hefir fé-
lagaaukningin verið sérstaklega
mikil nú síðustu árin. T. d. nú
s. 1. ár bættust 1600 nýir félag-
í regluna, en hún telur nú um
10 þúsundir alls á móti tæpum 6
þúsund félögum 1934.“
— Inrian reglunnar en nú mikið
rætt unt húsbyggingarmálið. Get-
ið þér sagt okkur nokkuð um
það ?
„Góðtemplarahúsið í Reykjavík
er nú fullra 50 ára, og er þyi
eðlilega orðið mjög gamaldags,
og á erfitt með að uppfylla þær
kröfur, sem gerðar ,eru til ný-
tízku samkomuhúss. Auk þess er.
húsið nú þegar orðið allt of litið
fyrir hina víðtæku starfsemi regj-
únnar hér í bæ, en það háir
mjög útbreiðslu hennar hér.
Mér er óhætt að segja, að það
er osk allra templara, að fá gott
húsnæði sem allra fyrst, enda
verðum við innan 6 ára að hafa
skilað þessu, sem við nú höfum,
HELGI HELGASON
stórtemplar.
samkværnt sölusamningum við
ríkisstjórniná.
Vonumst við templarar þvíeftir,
að menn bæði innan regiunnar
og utan, hjálpi okkur til að eign-
ast boðlegan samverustað“.'
— Er stefna Stórstúkunnar ekki
sú sama nú í bannmálinu og
verið hefir?
,. „;Júr en
Jeggur'
k, se:
m
að héraðabönn yerði leyfð. þann-
isr að hériiö 111niJ\ erði \ eitV
ig :að \ 'héfú%.wMlfeÍLfeýeror\>yéii|S:
sjálíræði um jia'ð hvort þau vilji
hafá áfengisútsöli^ðá ■ ekki. o.g
ráði einfaldur meirihluti við al-
merinar k-osningár í viökomamli
hérýðum því, en takniarkiö cr,
vita.nlega að ko.ma ,á, algjöru
banni fyrir allt ianduV".
■. — En hvert veröur' aðálstaffiS' -
hjá; Stórstúkunní á kbritandi
liausti?
„Við munum "‘ftefja ö.fluga, út-
bieiðslustarfsemi, og þá sérstak-
lega hér í Reykjavík, því a'ð höf-
uðborgin er i hlutfalli við aðra
staði á landinu langverst.'
, Alþýðuf lokksf élaglð.
Stjórn Ai þýðuf Jokksf élagsins
biður alla félaga sína að rnúna
e"I", að skrifstofa félagsins í Al-
þýðuhúsinu verður framvegis oþ-
in daglega frá .5>15ri7»15, sími
5020, aFa daga nema laugardaga.
Þar er tekið á móti árstillögum
félagsmanna og gefnar ýmsar
upplýsingar um félagsstarfsem-
ina. Sérstakiega biður stjórnin
hverfisstjóva félagsins að setja
sig í samband við skrif.stófuna'
; nú næstu daga —-.,'helzt að koma
tnil skrafs og ráðagerðar um ým-
islegt varðandi starfsemina.

Útbreiðið Alþýðublaðið!
HráðVerðir Sfeináórs
til Ákáréyrari um Akranes erus
Fra Reykjavík: Alla mánud., miðvikud. og föstud.'
Frá Akureýri: Alla mánudaga, fimtud. og laugardaga.
Afgrelðsla okkar á Akureyrl er á bil-
réiðastðð Oddeyrar, sfimi 260.
M.s. Fagranes aimasf sjéleiðfina.
Nýjar upphitaðar bifreiðar með útvarpi.
Bifrelðastoð Steindérs
Símar: 1580, 1581, 1582, 1583, 1584.
Danzig fyrr og níi
JÓÐVERJAR krefjasit Danzig
aftur með þeim forsendum,
að Danzig sé þýzk boifé og að
íbúar hennar vilji aftur sameinast
Þýzkalandi, og að ákvæðið um
pólska hliðið sé eitt af glappa-
sl.o, um Versalasamningsins, þvi
|að það skeri í sundur þýzkt land-
flæmi.
En þeir gieyma að geta þess,
að ákvæðið um pólska hliðið er
ekki nein uppfinning þeirra, er
stóðu að Versalasamningnum,
heldur var það í raun réttri end-
ursköpun þess ástands, sem ríkt
hafði um aldaraðir, eða þar til
Póllandi var skipt í lok 18. aldar.
Aðalmunurinn á því ástandi,
sem þá var, og því, sem nú ér,
er sá, að stórir hlutar núverandi
Austur-Prússlands tilheyrðu þá
Póllandi, og að Danzig, enda
þótt það væri þá fríríki, stóð þá
undir pólskri vemd, en þar em
réttindi Pólverja nú mjög tak-
mörkuð, og raunar hefir Dan-
zig nú fullkomna sjálfsstjóm, ó-
háða pólska lýðveldinu.
Það var ekki fyrr en árið 1793,
að Danzig komst í fyrsta sinn
undir prússneska stjóm. í meira
en tuttugu ár höfðu Prússlands-
konungar litið hýru auga til
þessarar auðugu, pólsku hafnar-
borgar, sem hafði stjóm eigin
málefna í sínum eigin höndum,
en þeim hafði aldrei heppnazt
að vinna samúð borgara fríríkis-
ins, sem höfðu orðið mjög auð-
,Ugir á verzluninni við Pölland og
kærðu sig ekki á neinn hátt um
breytingu á þáverandi ástandi.
Fyrsti prússneski konungurinn,
sem í alvöm gerði tilraun í þá
átt að leggja Danzig undir sig,
var Friðrik mikli. Honum var
það ljóst — eins og hann sagði
—, að sá, sem hefir Danzig á
valdi sínu, hefir einnig Pólland á
valdi sínu. En þessi staðreynd er
jenn í dag í fullu gildi, og þess
\’egna er vandamálið viðvíkjandi
Danzig svo þýðingarmikiÖ. Árið
1772, þegar Póllandi var skipt í
fyrsta skipti, náði hann undir
sig pólska hliðinu, sem seinna
fékk nafnið Vestur-Prússland, en
vegna • andspymu hinna, sem
stóðu að skiptingu Póllands,
neyddist hann til þess að láta
fríríkið afskiptalaust, sem við
skiptinguna var þó svift öllu sam-
bandi við 'í’ólland.
En Friðrik mikli gafst samt
ekki upp. Hann var, eins og hann
ritaði eftirmanni sínum í hinni
pólitisku erfðaskrá sinni, viss um
það, að Danzig yrði fyrr eða síð-
ar að falla Prússum í skaut, ef
farið væri að með lagni og hag-
sýni og „borðaður einn biti í
einu“. Nákvæmlega sömu aðferð
höfðu Þjóðverjar gagnvart Ték-
kóslóvakíu hálfri annarri öid
seinna.
Friðrik mikli tók þegar til
starfa. Með því að leggja
flutningsgjald á pólskar vörar til
Danzig reyndi hann að
spilla helztu tekjulind Danzigbúa,
siglingunni á Weichselfljótinu.
Þegar Rússár mótmæltu þessu,
þóttist hann vera verndari Lút-
herstrúarmanna og kom af staðð
mótamælagöngum gegn trúar-
biagðaharöstjóm kaþólsku kirkj-
unnar, sem Danzigbúar þóttust
þó ekki vera tilfinnanlega várir
ivið. í annað skipti greip hann til
hefndarráðstafana vegna þess, að
Danzigbúar höfðu sámkvæmt stað
hæfingu hans, veitt hæli 4000
flóttamönnum frá Prússlandi. En
þótt hann settist um hluta af
landssvæði Danzigbúa og tæki
vatnsveitu þeirra á sitt vald, þá
gáfust þeir ekki upp.
Þa'ð varð eftirmaður hans,
Friðrfk Vilhjálmur II., sem náði
Danzig á sitt vald. Það skeði,
þegar Póllandi var skipt í annað
sinn, og það ástand, sem þá ríkti,'
minnir mjög á núvérandi ástand.
Samkvæmt ávarpi, sem út var
gefið, var staðhæft, áð Danzig
væri orðin miðstöð byltingár-.
sinnaðrar starfsemi í samþandi
við Frakkland, og að Danzigbú-
ar . „misnoti misskilið frelsi",
safni birgðum handa óvinunum
og ógni „friði og öryggi ná-
grannahéraðanna .prússnesku. 1
stuttu rriáli, nákvæmlega eiris og.
„bolsevikinn" Benes og rauðu
friðarspillarnir hans;
Aðéins eitt sönnunargagnið,
sem nú er notað, nefnilega það,
að Danzigbúar væru þýzkir,
vantáði, enda þótt Danzigbúar
væru ekki síður þýzkir þá eri
núna.'
En það hefði reynst ókleift að
láta Danzigbúa finna til hinnar
þýzku þjóðemistilfinningar. Þv.í
að andúðin gegn sigurvegaranum
var svo mikil, að það þurfti að
framkvæma innlimunina með
valdi. Ráðið vildi að vísu gefast
upp, en fólkið gerði uppreisn,
vopna\ðist og hrakti prússnesku
herdeildirnar út úr borginni. Það
Var ekki fyrr en hafin v.ar- áköf
skolárás á borgina, að hægt var
að ná henni á sitt vald.
Það deið þó á löngu áður en
fólkið gat farið að una við stjörn
Prússa. Strax. árið 1797 varð
vopnuð uppreisn, sem var kæfð
i blóði. Þegar prússnesku kon-
ungshjönin komú árið 1806 til
Danzig á flótta undan Napoleon;
var hætt við að nema þar stað-
ar vegna þess, að fólkið var svo
óvinveitt- Aftur á móti var tekið
á móti Frökkum með opnum
örmum, og Napoleon heil.sað sem
manninum, sem hefði leyst Dán-'
zigbúa úr ánauð. Þegar . Vínar-
fundurinn var haldinn 1815 og
þar átti að endurskipuleggja., Ev-
rópu, kom sendinefnd frá. Dan-
zig til þess að hindra þáð, áð
Danzig lenti aftur undir stjórn
Prússa — en árangurslaust. . g
Það var ekki fyrr en árið 1863. ~
eftir hina síðustu, misheppnuðu
pólsku uppreisn, að Danzigbúar
gáfust upp við að; endurreisa frí-,
líkið, og þegar frírikið var stofii-'
að á ný árið 1919, var þaö gegi;
vilja fólksins. En hveriiig húgsa
Danzigbúar í dag? Eru þeir
eins og Austur.ríkismenn i r
fyrra, því fylgjandi, að sámeinást
Þýzkalandi, en ekki þriðja rili-;
inu? Þessu getur enginn svárað',
því að íbúarnir, en af þeim
greiddu aðeins.. örfáir atkvæúi
með nazistum við siðustu kosning-
ar, hafa eklri verið spurðir aö
því.
Afmælismót K.R. '
Næstkomaridi iriánudag heldur
K.R. afmælismót sitt 'í frjálSum í-
þróttum. Verður keppt í 200, 800
og 3000 m. hlaupum,.. langstökki,
stangarstökkj, kúluvarpi og sl.eggju
kasti. Verður í mjög mörgum
greínum spennandi kepphi, t. d.
kúluvarpi, langstökki, stángar-
stökki o. fl. Þá má-búast við rinéti
í 800 metra hlaupi. ' ; ý