Alþýðublaðið - 08.09.1939, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐIÐ
FÖSTODAOUR 8. SEPt. 1939.
«-------------------------'•
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALÐEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AF6REI® SjL A:
ALÞÝBUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4962: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
áít21 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦-------------------------♦
Oengi íslenzku
krónnnnar.
Éff ITT af þeim m-örgu erfiðu
viðfangsefnum, sem stjórn-
arvöld landsins ver'öa innan
skamms að taka afstöðu til
er það, hvernig skrá skuli gengi
íslenzku krónunnar meðan á styrj-
öldinni stendur, og hvaða tak-
maik banka- og peningapólitík
þjóðarinnar skuli setja sér.
Menn eru yfirleitt sammála um
það, að þessum málum hafi í
síðasta heimsstríði hvergi nærri
verið skipað eins vel og skyldi
og að talsvert mikið af erfiðleik-
um og öngþveiti stríðstímanna
pg ranglæti í skiptingu teknanna
á milli einstakra stétta þjóðfé-
lagsins, hafi niátt rekja til skakkr
ar stefnu í banka- og peninga-
málum þjóðanna; á það engu
síður við hinar hlutlausu þjóðir
en við þær, sem tóku þátt í
ófriðnum.
Hin óskaplega dýrtíð stríðsár-
anna og örbirgð heilla stétta,
átti ekki aðeirns rót sína að rekja
til vöruþurrðarinnar, heidur staf-
aði að talsvert miklu leyti af
skakkri stefnu í peningamálum
og vantandi skilning á lögmálum
-þeim, sem um þau gilda, einnig
á stríðstímum.
í sjáifu sér þarf þetta engan
að furða. Síðasta heimsstyrjöld
er einstæð í sögu mannkynsins
að fjölda mörgu leyti og reynsl-
an hafði þvi ekki kennt mönn-
um, hvemig taka bæri á þessum
málum, en hún er alitaf öruggasti
lærimeistarinn.
En nú ríður á að hagnýta sér
þann lærdóm, sem fékkst i sið-
ustu heimsstyrjöldi svo að ekki
þurfi að endurtaka sömu viliuna,
þó að vitanlega verði ekki siglt
fram hjá öllum skerjum frekar
en þá.
Eins og kunnugt er, er gengi
ísíenzku krónunnar sem stendur
með lögum bundið við sterlings-
pundið, þannig að 27 islenzkar
krónur eru í hverju pundi. Fréttir
hafa þegar borizt um það, að
ýmsar htutlausar þjóðir, sem áð-
ur miðuðu gengi sitt við pundið,
hafa horfið frá því. Það má vel
vera, að ofsnemmt sé fyrir okk-
ur íslendinga að taka slíka á-
kvörðun, meðan allt er i óvissu
Ineð verzlun okkar við útlönd,
sem við eigum meira undir en
flestar ef ekki allar aðrar þjóðir,
og nneðan ekki verða meiri breyt-
ingar á gengi pundsdns heldur
en orðið er. En það er rétt að
gera sér þegar grein fyrir þvi,
hver hætta okkur gæti verið bú-
in af því aö festa gengi íslenzku
krónunnar við mynt einnar styrj-
aldarþjóðarnir.
Að visu er mikið undir því
komið, hvaða stefnu Bretar sjálf-
ir taka upp I peningamálum sín-
lun, hvort þeir reyna eða
þeim tekst að halda uppi gengi
pundsins, þannig að það haldi
ekki áfram að falla í hlutfalli
við dollar og mynt annarra hlut-
lausra þjóða. Fari hins vegar svo,
að pundið haldi áfram að falla
og stórkostleg verðhækkun verði
á Englandi, verður afleiðingin sú,
ef við höldum fast við núverandi
sterlinggengi og tekst að halda
uppi viðskiptunum við útlönd, að
verðhækkunin flæðir yfir okk-
ur utan frá og dýrtíðin magnast
í landinu.
Vitanlega koma hér til greina
mismunandi hagsmunir neytenda
og framleiðenda eins og mönnum
mun orðið ljóst af umræðunum
um gengismálið nú fyrir
skemmstu. Ekki má líta á málið
eingön:gu frá sjónarmiði neytand-
ans, sem vill hafa verðið sem
lægst á neyzluvörum sínum eða
framleiðandans, sem vill fá sem
hæst verð fyrir framleiðsluvörur
sínar. Hér verður að fara bil
beggja. Við veröum eftir beztu
getu að forðast óhæfilega dýrtíð,
en við verðum einnig að skapa
framleiðslunni, einnig þeirri sem
framleiðir fyrir erlendan markað
— ef hægt verður að koma út-
flutningsvöxum okkar á erlendan
markað — lífvænleg skilyrði, án
þess þó að gefa henni óhæfileg-
an stríðsgróða á kostnað neyt-
endanna, alls almennings í land-
inu.
Út frá þessu sjónarmiði verður
að taka ákvarðanir uni gengi ís-
lenzku krónunnar í framtíðinni,
þegar viðskiptaástandið, sem stríð
ið skapar, fer eitthvað að skýr-
ast. Það dugar ekki að láta reka
á reiðanum eins og ýmsar hlut-
lausar þjóðir gerðu í síðasta
stríði. Hin óskaplega 'dýrtið stríðs
tímans var án efa að talsverðu
leyti að kenna því, hve stefnu-
lausar og aðgerðarlausar hinar
hlutlausu þjóðir voru í banka- og
peningamálunum eða máske öllu
heldur því, að þœr voru þess
ekki meðvitandi, að þær gætu
haft sjálfstæða stefnu í þessuni
málum og létu því áhrifin frá
verðbólgu styrjaldaraðilanna ná
fullum tökum á sér.
Það er engin vafi á því —
og hefir það Jiegar að nokkru
leyti komið í ljós •— a-ð þær
þjóðir, sem gera má ráð fýri.r,
aö við höfum mest saman við
að sælda, Bandaríkin og Norður-
lönd, munu, a. m. k. ef þær
tíragast ekki inn í stríðið, reyna
að forðast verðbólgu striðsþjóð-
anna eftir því sem hægt er. Ætt-
um við að fylgjast sem bezt með
því, hvaða stefnu þessar þjóðir
;taka í peningamálunum, þótt vit-
anlega verðum við að taka okk-
ar ákvarðanir algeriega sjálf-
stætt út frá okkar sérstöku stað-
háttum.
XXX
Kartðflnr,
30 aura kg.
Gulrófur,
30 aura kg.
Tomatar,
1. fl. 0,75 aura l/2 kg.
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
rjarnarbúðin. — Sími 3570.
Dðnsku kennararnir
ferðuðust frá Eyjafjöll-
um til Mývatns.
FjallagrðS:
Hlustuðu á 15 fyrirlestra um ísland.
Vi@ seljum í heildsðlu ágæt,
hreinsuð fjallagrös.
Viðtal við fararstjórann Lars Bækhöj skólastjéra.
Samband isl. Samvinnufélaga
Sfmi 1080
••
Ororkubætur.
Umsóknum um ororkubætur
á fiessu ári sé skilað hingað á
skrifstofuna fyrir lok pessa
mánaðar.
Eyðuhlðð fyrir umsóknir I ofan*
greinda átt fást hér á skrifstof-
unni, og elnnlg í Soodtemplara-
húsinu, par sem umsækjendum,
peim er pess éska, verður veitt
aðstoð til að fylla út eyðublððin
frá kl. 2—5 e. h. hvern virkan dag.
Nýir umsækjendar um cirorku-
bætnr verða að láta fæðingar*
vottorð svo og vottorð hér-
aðslæknis um heilsufar sitt
fylgja umsókn sinni. En peir
umsækjendur, sem lðgðu fram
vottorð héraðslæknis nm heilsu~
far sitt með umséknum sínum
1938, eiga að láta héraðslækni
athuga heilsufar sitt nú.
Allir umsækjendur verða sjúlfir
að borga kostnað pann, sem
læknisskoðunin kann að hafa í
fðr með sér.
Borgarstjérinn í Reykjavik, 5. sept. 1939.
Pétur HaUdérsson.
ELLILA.UN
Umsóknum um ellilaun á pessu
úri sé skiiað hingað ú skrifstof-
una fyrir lok pessa mán»
aðar.
Eyðuhloð fyrir umsóknir i ofan-
greinda átt fást hér á skrifstof*
unni, og einnig i ©oodtemplara«
húsinu, par sem umsækjendum,
peim er pess óska, verður veitt
aðstoð til að fylla út eyðublððin
frá klukkan 2 — 5 eftir hádegi
hvern virkan dag. Nýir umsækj"
endur verða að ftáta fæðingar»>
vottorð fylgja umsókn sinni.
Borgarstjórinn í Reykjavik, 5. sept. 1939.
Pétur Halldórsson.
ararnir, sem verið hafa hér á
landi um hálfsmánaðartíma,
eru nú að kveðja Island.
Fóru 30 þeirra með Lyru í
gærkveldi, en hinir 29 fara
með fyrstu ferð til Kaup-
mannahafnar.
Átti Alþýðublaðið viðtal
við fararstjóra hinna dönsku
kennara, Lars Bækhöj skóla-
stjóra, um dvölina hér.
„Við komum hingað til að
læra,“ segir Bækhöj, „og vildum
við kynnast íslandi og íslenzk-
um atvinnuháttum sem bezt, og
ég held, að okkur hafi tekizt
það, að svo miklu leyti, sem það
er unnt í hálfsmánaðardvöl. Við
höfum líka haft nóg að gera.
Fyrst í vikunámsskeiði á Laug-
arvatni, þar sem við hlustuðum
á alls 15 ágæta fyrirlestra, og
svo ferðalög um Suður- og
Norðurland.“
— Og hvernig hefir ykkur
svo líkað dvölin hér?
„Ég get ekki nógsamlega lof-
að alla þá, er stutt hafa að því
að gera dvölina hér sem á-
nægjulegasta. Við höfum hlust-
að á fræðandi fyrirlestra og
skoðað ýmsa af fegurstu stöðum
landsins, svo að við getum ekki
verið annað en þakklátir fyrir
allt, sem okkur hefir verið veitt
hér. Hallgrímur Jónasson kenn-
ari hefir verið með okkur allan
tímann hér; stjórnaði hann
námsskeiðinu á Laugarvatni og
sá um öll ferðalög okkar, og á
hann sérstaklega miklar þakkir
skyldar fyrir allt starf sitt.“
— Þið hafið ferðazt mikið?
„Já, já,“ 'segir Bækhöj og
byrjar að telja upp alla þá staði,
sem þeir kennararnir hafa kom-
ið á, og var skemmtilegt að
heyra, hversu vel hann bar fram
öll hin íslenzku staðanöfn.
Kennararnir hafa ferðazt víða
um Suðurland og komizt alla
leið austur að Eyjafjöllum, en
fyrir norðan skoðuðu þeir Ak-
ureyri og Mývatnssveitina.
í norðurferðinni lentu nokkr-
ir þeirra í því ævintýri, að sofa
heila nótt í bíl á Holtavörðu-
heiði. Lentu kennararnir þar 1
svarta þoku og ljósaútbúnaður
bílsins bilaði, svo að þeir urðu
að nema staðar og bíða þess að
birti, en það var ekki fyrr en
undir morgun. „En þeir höfðu
bara gaman af því,“ bætir Bæk-
höj við söguna,
— Þetta er víst í fyrsta skipti,
sem danskir lýðháskólakennar-
ar koma á námsskeið hér á ís-
landi?
„Já, en það hafa þó nokkrir
komið hingað og ferðazt um
landið, þó að það hafi ekki verið
í skipulögðum hópum eins og
nú.
Félagsskapur lýðháskóla- og
landbúnaðarskólakennara
gengst á hverju sumri fyrir
námsskeiðum um eitthvert sér-
stakt efni, og er þá ferðazt til
staðarins, sem taka á fyrir, og
námsskeiðið haldið þar, en nú
höfum við flutt okkur frá
heimalandinu og haft námsskeið
hér á íslandi.“
— Er mikill áhugi fyrir ís-
lenzkum málefnum í lýðháskól-
unum?
„Já, hann hefir alla tíð verið
mjög mikill. Eins og þér ef til
vill vitið, þá eru dönsku lýðhá-
skólarnir nú um 100 ára gaml-
ir, og stofnandi þeirra, Grundt-
vig, hafði mikið dálæti á ís-
lenzku fornsögunum. Hefir andi
Grundtvigs alla tíð haldizt í
skólunum, en nú í seinni tíð hef-
ir áhuginn fyrir hinu nýja ís-
landi vaknað.“
— Hefir ferðaáætlun ykkar
ekkert breytzt vegna styrjald-
arinnar?
„Jú, það breytast nú flestir
hlutir við slík ósköp. Flestir
kennaranna ætluðu að fara
heim með Gullfossi, en vegna
þess að för hans hefir seinkað
og enginn veit hvað lengi, þá
reyna nú allir að komast með
Lyru í kvöld, en þeir, sem ekki
komast með Lyru, verða að bíða
eftir Gullfossi eða Drottning-
unni. En allir viljum við komast
sem fyrst heim og taka upp
störf okkar þar.“
Vér þökkum Bækhöj fyrir
samtalið og óskum honum og
stéttarbræðrum hans góðrar
heimferðar.
Þegar trúin fer
afvega.
■fTlKUBLAÐIÐ „The Christian
Century“ er eitt Iiið merk-
asta kirkjurit, sem gefi'ð er út í
hinum enskumælandi heimi. Ný-
lega birtist þar grein eftir Henry
W. Crane, er segir þetta:
„Hinar stórfelldustu byltingar
og ógurlegustu viðbur'ðir, sem átt
hafa sér stað í heiminum, hafa
átt rætur sínar að rekja á ein-
hvern hátt, beint eða óbeinlínis
til trúarbragðanna. Fleiri og ótta-
legri glæpir hafa verið framdir
af mönnum og þjóðum í nafni
trúarinnar, en hægt er að ásaka
hina vantrúuðu um. Og víst er
það, að ein aðalorsök afneitunar
og vantrúar er hið mikla böl
lélegra trúarbragða. Ekkert er
eins óttalegt og afvegaleidd trú“.
„Sú staðhæfing, að trúarbrögð
yfþdeitt séu blessunarrík, er hin
mesta villukenning. Þau eru oft
eins vond og þau eru góð. Þau
geta lýst og hitað, eins og raf-
magnið, og gefið kraft, en þau
geta líka biennt, blindað og eyði-
lagt. Á hvom veginn sem trúar-
lífið fellur, er það ógurlegt afl.
Þegar trúin stendur á bak við
vissan hugsunarhátt manna eða
athafnir, þá er sem þaö verði
vilji guðs. Sé það svo sett í
samband við grimmd og vondar
gerðir, þá verða afleiðingarnar
skelfilegar. Eins þegar trúin
stendur að baki góðum verkum
manna og dyggöum, verða af-
leiðingamar stórfelldar á þann
veg. Trúin getur engu síður
Steypt í glötun, en frelsað. Al-
veg eins og á dögum Krists,
er vantrú og afneitun á trúar-
brögðum ekki aðal vandamálið
á þessu sviÖi nú á dögum, held-
ur liitt, hvernig hægt er að efla
göfuga og háleita, siðbætandi og
skapandi trú gegn hinni lélegu,
neikvæðu og fátæklegu trú, sem
ekki samræmist sönnu siðgæði.
Það var ekki vantrúin, sem kross-
festi Krist. Það var sérstök trú.
Það vom leiðtogar þeirrar trú-
ar (ofstækistrúar), sem komu því
til vegar, að hann var líflátinn,
en ekki guðsafneitarar og van-
trúarmenn. Þannig er það enn
þann dag í dag. Það eru ekki
hinir vantrúuðu, heldur viss teg-
und trúaðra, já, sjálfkjörnir „trú-
aðir“, sem krossfesta guðs son
að nýju og vanvirða nafn hans
á meöal manna“.
Pétur Sigurðsson íslenzkaði.
Kappleikurinn
milli S iipvátryggingarf élagsius
og Ti^ggingarstofnunar ríkisins
fór þannig, a'ð Sjóvátryggingar*
félagið vann með 2 :0.
Áheit á Stranðarkirkju:
5.00 frá Þ.
Útbreiðið Alþýðublaðið!