Alþýðublaðið - 13.09.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 13. s«pl. 1939.
ALÞYÐUBLADID
Samnlngiir Stalins vlð Hitler
hleypti styrjðldinni af stað.
♦
Rússnesku kommúnistarnir gátu afstýrt henni, en þeir
kusu heldur vináttu við nazista og ofurseldu flokksbræð-
ur sína og alla alþýðu í Evrópu hörmungum striðsins.
■ ■ ♦
Eftir Finn Jénsson.
♦-------------------------'I
ALÞYÐUBLAÐIÐ
HITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSS0N.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFSREBDaLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(iBHgangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
48#«: AfgreiSsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4993: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5921 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMI® J AN
«----------------—--------♦
Hinir vonsviknu.
ENGIR standa eins von-
sviknir í dag, eftir hin
ægilegu svik Sovét-Rússlands
við friðinn, lýðræðið og verka-
lýðshreyfinguna í heiminum,
eins og þeir fylgismenn komm-
únista, sem í góðri trú hafa látið
leiðast af þeim undanfarin ár.
Á meðal þeirra eru bæði
verkamenn og menntamenn,
sem í allri einlægni hafa trúað
því, að Sovét-Rússland væri
ríki verkalýðsins og höfuðvígi
verkalýðshreyfingarinnar, lýð-
ræðisins og friðarins í heimin-
um. Þeir hafa trúað fagurgala
kommúnista um þetta og ekki
séð í gegn um moldviðrið, sem
þyrlað hefir verið upp til þess
að breiða yfir úrkynjun sovét-
stjórnarinnar, afturhvarfið frá
hugsjónum byltingarinnar og
hina vaxandi harðstjóm þar
eystra.
Þeir hafa látið blekkja sig til
þess að trúa því, að þrælkunar-
vinnan, sem rússnesku verka-
mennirnir hafa verið látnir
vinna og gengið hefir undir
nafninu Stakhanovvinna, væri
fórn frjálsra verkamanna fyrir
„uppbyggingu sósíalismans‘.‘. En
í raun og veru hafa rússnesku
verkamennirnir af einræðis-
stjórn Stalins og hinni nýju yf-
irstétt hans verið arðrændir á
blygðunarlausari hátt en þekkzt
hefir í heiminum síðan á fyrstu
og verstu tímum auðvaldsins,
þegar verkamennirnir voru alls
staðar réttlausar verur.
Þeir hafa látið blekkjast til
þess að trúa því, að gömlu bol-
sévikaforingjarnir, Bukharin,
Rykov, Pjatakov, Sinoviev, Ka-
menev og hvað þeir nú allir
hétu, hefðu verið teknir af lífi
fyrir svik við málstað verkalýðs-
. hreyfingarinnar og sósíalismans
og samsæri við þýzka nazism-
ann. En í raun og veru lét Stalin
skjóta þá alla vegna þess, að
þeir voru -í vegi fyrir svikum
hans sjálfs og vináttusamningi
við Hitler.
Þeir hafa látið blekkjast til
þess að trúa því, að hin nýja
stjórnarskrá Stalins táknaði
„fullkomnasta lýðræðið í heim-
inum“. En í raun og veru er
hún ekkert annað en gríma til
þess að hylja blóðuga harð-
stjórn, sem ekki stendur um
hársbreidd nær lýðræðinu en
nazistastjórn Hitlers.
Og þeir hafa að endingu látið
blekkjast til að trúa því, að Sov-
ét-Rússland væri sá múrveggur
„rnóti stríði og fasisma11, sem
myndi bjarga heimsfriðinum og
verða smáþjóðunum örugg vörn
gegn öllum yfirgangi þýzka naz-
ismans. En þegar á herðir og
héimsfriðurinn er beinlínis und-
ir því kominn, að Sovét-Rúss-
land standi við hlið Englands og
Frakklands í baráttunni gegn
yfirgangi Þýzkalands, gwir
RÚSSAR og Þjóðverjar eru
búnir að gera með sér vin-
áttusamning, sem næst gengur
hreinu hemaðarbandalagi. Þetta
gerðist þegar eftir að þeir höfðu
gert verzlunarsamning um, að
Þjóðverjar lána Rússum 430 mill-
’jón króna virði í ýmiss konar vél-
um, en fá í staðinn alls konar
nauðsynjar, sem þeir þurfa að
kaupa í ófriði, svo sem olíu,
benzín, matvæli o. fl. Með verzl-
unarsamningnum sömdu Rússar
raunverulega við Þjóðverja um
að fæða þá í væntanlegri styrj-
öld. Sultuiinn verður Þjóðverjum
því ekki að falli eins og í sijðasta
ófriði, hið kommúnistiska Rúss-
land sér um þá hlið styrjaldar-
innar.
Nazistunum þótti þessi aðstoð
ekki nóg, þeir fóm fram ámeira
og fengu það. Rétt eftir að geng-
ið hafði verið frá verzlunarsamn-
ingnum, flaug von Ribbentrop ut-
anríkisráðherra til Moskva. Stalin
tók við honum opnum örmum.
Þeir settust að samningsborðinu
strax um kvöldið, og kl. 2 um
nóttina vora undirskrifaðir samn-
ingar, sem raunveralega sameina
nazista og kommúnista.
Undirskriftir fóra þegar fram í
viðurvist Stalins. Moskva var í
tilefni af þessari hátíð skrýdd
hakakrossfánum, og von Ribben-
trop lét svo um mælt, að nú
hefðu þeir Hitler og Stalin inn-
siglað vináttu sína.
Árangur samninga þeirra, sem
kommúnistar gerðu við nazista,
var ekki lengi að koma í ljós.
Strax, þegar Hitler hafði staðfest
Stalin vináttusamning við Hit-
ler, lofar honum að taka ekki
þátt í neinum samtökum, bein-
um eða óbeinum, gegn Þýzka-
landi, og gefur honum þar með
frjálsar hendur til þess að ráð-
ast á Pólland og steypa verka-
mönnum og allri alþýðu Evrópu
út í blóðbað nýrrar heimsstyrj-
aldar.
Nú sjá allir þessir menn,
hvemig þeir hafa verið sviknir
og dregnir á tálar af kommún-
istum. Þeir standa í dag uppi
áttaviltir og ráðalausir og vita
ekki, hvert þeir eiga að snúa sér.
Þúsundir verkamaima og
menntamanna hafa undanfarnar
tvær vikur, sem liðnar eru frá
því að vináttusamningur Stalins
og Hitlers var undirskrifaður,
snúið baki við kommúnistaflokk
unum fyrir fullt og allt. En
finna þeir leiðina aftur til
verkalýðshreyfingarinnar hver í
sínu landi? Gera þeir sér það
ljóst, að blekking þeirra var í
því falin að taka Sovét-Rúss-
land fyrir verkalýðshreyfing-
una? Að þeir hafa með blindu
fylgi við Sovét-Rússl. brugðizt
verkalýðshreyfingunni og látið
leiða sig hartnær yfir í herbúð-
ir nazismans? Ef þeir hafa sið-
ferðislegt þrek til þess að gera
einu sinni alvarlega upp við
sjálfa sig, að endurskoða í full-
kominni einlægni afstöðu sína,
þá er von til þess, að þeir verði
enn þeir liðsmenn verkalýðs-
hreyfingarinnar, sem þeir upp-
haflega vildu verða. Annars
ekki.
vináttu sína og Stalins, réðst
Ihann inn í Pólland með her sinn.
Bretland og Frakkland gátu þá
ekki setið hjá lengur, og sunnu-
daginn 3. sept. sögðu báðir Þjóð-
verjum stríð á hendur. Evrópu-
styrjöldin geisar því enn á ný
með öllum þeim ögnum, skelfing-
um og hörmungum, sem nýtízku
hernaður leiðir yfir þjóðirnar.
*
Þeir, sem hafa hlustað á út-
varpið erlendis frá undanfarna
daga, hafa margir mátt fyllast
undrun.
Skömmu síðar gerði Molotov í
rússneska þinginu grein fyrir
samningmn kommúnista og naz-
ista. Ræðu hans var síðar út-
varpað á ensku og þýzku frá
Moskva. Hann taldi, að Bretar
og Frakkar hefðu ekki sent nógu
fína menn til Moskva. Þeir hefðu
sent þangað undirtyllur úr stjórn-
arráðum sínum, alveg umboðs-
lausar. Þeir hefðu ætlað að fá
Rússa út í stríðið, án þess að
vilja lofa þeim nokkrum fríðind-
um í staðinn. Rússum og Þjóð-
verjum hefðT alltaf vegnað vel,
sagði Molotov, þegar þeir hefðu
verið vinir, og nú væri vináttan
yið hið nazistiska Þýzkaland
hinu kommúnistiska Rússlandi
fyrir öllu öðra. Samningamir
tryggðu Rússum frið og vináttu
við Þýzkaland nazistanna. Hin
lífsnauðsynlega barátta gegn naz-
ismanum var nú alveg gleymd.
Og kommúnistamir í rússneska
þinginu klöppuðu Molotov lof í
lófa, að ræðu hans lokinni.
*
Daginn eftir hélt hinn nýi dýr-
lingur kommúnista, Adolf Hitler,
ræðu á þingi nazista í Þýzka-
landi. Hann sagðist vilja ,^und-
irstrika alla ræðu Molotovs orði
til orðs“. Vinátta hins kommún-
istiska Rússlands og hins nazist-
iska Þýzkalands væri innsigluð
með þessum sanmingi. Hitler fór
að öllu leyti hinum lofsamlegustu
orðum um hinn nýja pólitíska
skilning og samúð, sem væri með
þessum tveim stefnum og þjóð-
um, og fagnaðarlátum áheyrenda
hans ætlaði aldrei að linna. Vin-
átta kommúnista og nazista virð-
ist þannig vera orðin fullkomin.
Og til þess að undirstrika þetta
enn betur, sendu Rússar fyrir
nokkram dögum sérstakan hern-
aðarfulltrúa frá Moskva til Ber-
línar um Svíþjóð, og Hitler lét
sækja hann til Stokkhólms í
einkaflugvél sinni. öll hin gamla
barátta, allt hið gamla hatur
kommúnista á nazistum og naz-
ista á kommúnistum er gleymt í
í einu vetfangi. Hitler og Stalin
sameinast á blóðvelli Evrópu f
heimsveldadraumum kúgaranna.
Villimennska ófriðarins, helstunur
særðra manna, hungur og morð
kvenna og bama og sundurtætt-
ar, blóði drifnar leifar ástvin-
anna, sem berjast á vigvöllunum,
eru innsigli og afleiðingar þess-
arar nýju vináttu. Og hvar lendir
svo þetta allt saman? Er þessi
nýi hildarleikur endalok þeirrar
menningar, sem frjálslyndir menn
hafa öldum saman varið lífi sínu
til að efla í Eviópu? Eiga öll
andleg og veraldleg verðmæti
álfunnar eftir að hverfa í svart-
nætti nazismans? Eða verður
framsókn þessarar helstefnu
stöðvuð með samtökum lýðræð-
isríkjanna. Ef til vill verður ekki
úr því skorið nerna á löngum
tíma, en á meðan líða hundrað
milljónir manna hörmungar ó-
friðarins.
*
Kommúnistamir, sem ráðaRúss
landi, hafa nokkur undanfarin ár
haldið uppi í ræðu og riti hat-
i amrnri baráttu gegn nazismanum,
og kommúmstamir okkar hafa,
eftir venju, hlýtt þeim rækilega.
Öll þeirra barátta snérist gegn
nazismanum. Nazismahættan var
svo mikil, að þeir buðust til
að leggja niður allan gamlan
f jandskap gegn lýðræðinu og sam
leinast í þeirri baráttu öllum lýð-
ræðisöflum til vinstri og hægri
í öllum löndum í öflugri baráttu
gegn nazismadrepsóttinni, sem
þeir voru öðram sammála um,
að stefndi að því að drepa frelsi
og menningu mannkynsins.
Kommúnistarnir virtust gripnir
heilagri hrifningu í þessari bar-
áttu gegn nazistunum. Öll mök
við nazistana, þó ekki væri annað
en venjuleg kurteisi þjóða í imilli,
vora í augum kommúnista glæp-
ir og landráð. Vandlæting þeirra
umvöndum og fyrirlitning gegn
þeim, er gerðu sig seka i slíku,
virtist ekki eiga sér nokkur
minnstu takmörk.
Nazistarnir vora hættulegri ó-
vinir í augum kommúnista, en
fjandinn sjálfur í augum rétttrú-
aðra. Kommúnistar kváðust nú
vilja g.eyma öllu sínu gamlahatri
á stjómum auðvaldsrikja þeirra,
er lúta lýðræðinu, og berjast við
hlið' þeirra gegn hinum sameig-
inlega fjandmanni. Isamræmi við
þessa „nýju línu“ spuröi Einar
Olgeirsson rikisstjómina á alþingi
í vetur, hvort hún væri ekki enn-
þá búin að biðja brezka auðvald-
valdið um vernd fyrir yfirgangi
þýzkra nazista. Kommúnistar
vissu, að einir gátu þeir ekki
veitt nazistunum viönám, þeir
hrópuðu á hjálp gegn þessum
óvættum hvaðanæva að, og loks
lögðu þeir sjálfan kommúnista-
flokkinn niður og stofnuðu „lýð-
ræðis'-flokkinn, „Sameiningar-
flokk alþýðu" (sósíalistaflokkinn),
tf! þess að geta barizt enn knöft-
ugar en áður gegn höfuðóvinin-
um, nazistunum, að þeir sögðu.
*
Úti um allan heim börðu þeir
sér á brjóst og sóra og sárt við
lögðu, að þeim væri þessi barátta
gagn nazismanum fyrir öllu öðra.
Hver sá, sem dirfðist að draga
einlægni þeirra í efa, var kallað-
ur nazistabulla eða öðrum slíkum
ónefnum. Þetta nazistahatur þeirra
var af ýmsum tekið alvarlega,
enda virtist stefna þeirra í utan>-
rikismálum vera þannig, að ó-
hætt mætti treysta því, að komm-
únistar og nazistar væra féndur.
Rússar sýndust vilja nálgast
lýðræðisríkin, og þess vegna
sendu Bretár og Frakkar menn til
Rússlands fyrir tveim mánuðum
til þess að semja við Rússa. All-
ur heimurinn beið milli vonar og
ótta eftir þvi, hvemig þessir
samningar tækjust. Talið var, að
Þjóðverjar myndu ekki þora að
stofna til styrjaldar, ef hin
fcommúnistiska stjórn Rússlands
fengist til að semja við Breta og
Frakka. Samningarnir drógust
viku eftir viku, og loks sendu
Bretar og Frakkar helztu hern-
oðarséi-fræðinga sína til Moskva
til þess að flýta fyrir samningum.
Þá sýndu kommúnistarnir í Rúss-
landi skyndilega hið rétta eðli
sitt og gerðu í snatri vináttu- og
verzlunarsamninga við höfuð-
fjandann, nazistana. Þeir höfðu
allan tímann haft Breta og
Frakka ab ginningarfíflum. Blöð
kommúnista úti um allan heim,
einnig hér á íslandi, höfðu viku
eftir viku heimtað, að samning-
um þessum væri hraðað til þess
að frelsa heiminn frá hörmung-
um stríðsins og undan kúgun
nazismans. Það er ekki lengra
síðan en 19. þ. m„ að „Þjóð-
viljinn“ segir eftir sínu franska
flokksblaði „L'Humanité": .„Ef
eining sú (helzt?), sem nú er
uppi hjá Frökkum og Bretum og
þeirra á milli og samningar nást
við Sovétríkin, verða þeir Hitler
og Mussolini að láta í minni pok-
ann, og ekki er óhugsandi, að
veldí þeirra verði skammvinnt úr
því.“
*
En hvað er svo orðið úr allri
þessari baráttu kommúnista gegn
nazismanum? Ekkert annað en
það, að hið kommúnistiska Rúss-
land, höfuðvígi kommúnistanna,
stjórnað af stjórnendum 3. Inter-
nationalen, svíkur á síðustu
stundu, snýr baki við lýðræðis-
löndunum, gerir vináttusamning
við sjálfan höfuðóvinirin og
festir hann í sessi, i stað þess
að steypa honum af stóli eins og
Iiið fra;>fca nálgagn komnvúnista
hélt fram, að hægt væri aö gera.
Kommúnistar hafa oft talað
um svikastarfsemi, en aldrei hefir
geipilegri svikastarfsemi verið
höfð í frammi gegn frelsi, lýð-
ræði og mannréttindum en svik
kommúnistanna í Moskva.
íyr ÝLEGA hefir verið frá því
skýrt, að kirkjumálaráðh. hafi
skipað biskup landsins ogvigslu-
biskup, séra Friðrik Rafnar, til
þess að endurskoða skipun
prestakalla og kirkna á landinu.
Er þetta nauðsynjamál, því að
margt hefir breytzt siðan 1907, að
lög um skipun prestakalla voru
samin. Vegir og samgöngur hafa
stóram batnað eins og kunnugt
er. Það getur því ekki talizt nein
goðgá, þótt nokkur prestaköll
væra sameinuð. Virðist enda
brýna nauðsyn bera til þess, þar
sem milli 10—20 prestaköll víös
vegar á landinu era óveitt,
sem engir sækja um, og fáir eða
engir guðfræðingar era, sem til
mála getur komið, að snúi sér að
prestsstöðu.
Þótt ég sé mótfallinn hinni
miklu samsteypu prestakalla, sem
Jör. Brynjólfsson alþingismaður
var flutningsmaður að á alþingi
fyrir nokkrum árum, dylst mér
ekki, að bæði á Suðurlandsundir-
lendi, í Mýra- og Boigarfjarðar-
sýslum, Húnavatns- og Skaga-
fjarbarsýslium og jafnvel víðar, má
að ósekju sameina nokkur presta-
köll, þar sem samgöngur í þess-
um sýslum hafa stórkostlega
batnað, móts við það sem áður
var.*) Hins vegar tel ég nauðsyn-
legt að fjölga kirkjum og prest-
jum í Reykjavík, þar sem fólks-
fjöldi er orðinn svo mikill og bú-
ast má við, að fólki fjölgi enn aö
miklum mun, ef allt fer að felldu.
Ég vil benda á eitt atriði, sem
lítið hefir verið rætt um, það er:
hve starfssvið prestsins skuli
vera mikið, eða m. ö. o.: hve
mannmargt hvert prestakall skuli
vera. Það hefir verið talið, að
hæfilegt væri, að hver prestur
(hefði í mesta lagi 5 þúsund safn-
*) Er því eins hægt að þjóna
tveim prestaköllum nú sem einu
áður.
Hvað gei'a nú hinir islenzku
flokksbræður þeirra? Halda j>eir
áfram að sækja þangað Jínurnar?
Verður þeirra næsta „ltna“ sú
að afsaka vináttusamninginn v|ð
nazistana og binda við nazistana
bróðurbönd á sama hátt Ðg
flokksbræður þeirra hafa gert í
Rússlandí? Siðustu fréttir frá
Frakklandí herma, að allir
kommúnistar í franska þínginu,
nema fjórfr, hafi mótmælt vin-
áttusamningi Rússa við Þjóð-
verja. Hvað gera nú kommúnist-
arnir okkar? Verður þeirra af-
staða önnur en þeirra frönsku?
Ekki væri það að undra, því að
ekki bí'ða þeirra fallbyssukjaftar
eða árásir frá flugvélum nazista,
knúnum af rússnesku benzini. Á
þessu stigi málsins er þó ekki
rétt að gera kommúnistum hér
óbarfa getsakir. Ýmsir þeirra
ha'a fyllt þennan flokk vegna í-
myndaðra hugsjóna. Þeir hafa
haldið, að frelsun veraldarinnar
kæmi frá Rússlandi. Þær vonir
eru nú brostnar á hinn hönnuleg-
asta hátt. Rússland hefir á ör-
lagastundu svikið öll sín loforð
og hugsjónir, sem þeir segjast
hafa barizt fyrir. Hætt er við,
að mörgum fallist hugur við slík
vonbrigði og að þau verði til
þess, að algert vonleysi komi í
stað áhuga.
Grundvöllurinn er nú hruninn
undan starfsemi kommúnista,
hvar sem er í heiminum, ýmsir
þeirra munu í vonleysi hætta af-
skiptum af þjóðmálum, þeir
þróttmeiri og réttsýnni snúa aftur
til alþýöuhreyfingarinnar, sem
þeir hafa verið klofnir út úr með
blekkingarstarfi kommúnista.
abarmeðlimi, yngri og eldri, en
staðhættir og samgöngur verða
þó hér á landi að ráða nokkru
um. Þó virðist, að hver prestur
ætti ekki aÖ hafa minni söfnuð
en 8—10 hundrað manns, því að
ekki virðist það vera til að glæða
áhuga prestsins í starfinu að hafa
mjög lítið að gera, svo að hann
leiðist til að gefa sig við óskyld-
um störfum. Ungur og áhuga-
samur prestur má ekki hafa of
lítinn verkahring; það deyfir á-
hugann. Þessu hefir ekki verið
nógu mikill gaumur gefinn-
Prestar eiga að gefa sig sem
mest að sínu eiginlega starfi, em-
bætti sínu, sem þeir era kallaðir
og vígðir til, en sem minnst að
öðram óskyldum störfum. Oss er
brýn þörf á áhugasömium og
vekjandi prestum, sem efla kristi-
legt lif í söfnuðunum, en að
halda prestaköllunum í sömu
skorðum, eins og er, getur naum-
ast átt lengur við, og í því út af
fyrir sig er engin kristindómsefl-
ing eða ábati, enda munu hin
smáu og fólksfáu prestaköll, sem
nú era, seint verða eftirsótt.
Launakjör presta virðast mér
vera viðunanleg með síðustu um-
bótuni, enda ríkinu naumast hægt
áð bjóða hærri launakjör, eins og
nú er ástatt. Með sameiningu
prestakalla aukast líka aukatekj-
ur presta. — Erfiðasta viðfangs-
efnið við sameiningu prestakall-
anna mun verða það, að þótt
þjóðin sé hlynnt sameiningu
þeirra, vilja menn ekki láta sam-
eina hjá sér.
Maigt fleira maetti um þetta
rita, en ég læt hér staðar numiö
að sinni.
Prestur.
Síðastliðna
viku veiddist nokkuð af kol-
krabba á Akureyrarhöfn, og hef-
ir hann verið frystur til beitu.
F.Ú,
Finnur Jónsson.
fækkun prestakaUa.