Alþýðublaðið - 17.10.1939, Page 2

ÞRIÐJUDAGUR 17. OKT. 1939.

Skipulag
jafnrétti
vinna
Friður
frelsi
framfarir
pegnskyldiivinna og
unga f élkið i landinu
— ——■—»
YMSAR RADDIR hafa heyrzt
um það, að hér á landi
ætti nú a'ð hverfa að pví ráði, að
koma á þegnskylduvinnu. Ekki
mun pað saka, þó a'ð ræft sé um
slíkt fyrirkomulag og menn velti
pví fyrir sér, hvort og á hvern
hátt pegnskylduvinnu skuli hag-
að.
Til þess að dæma um nauðsyn
þegnskylduvinnu þarf að rann-
saka atvinnuástandið í landinu.
Hversu margir eru atvinnuleysis-
dagarnir? Á hvaða árstiðir falla
þeir? Hvernig skiptast skráðir at-
vinnuleysingjar ef tir aldri ?
Hversu margir æskumenn og
jkonur eru í skólum iandsins að
vetrinum? Hve margir eru hjá
aðstandendum sínum iðjulitlir?
o. s. frv_ o. s. frv.
Ótal sþurningar vakna i sam-
bandi við umhugsun um þetta
mál, og þessum spurningum þarf
að svara. Undirbúningslítið ,og
umhugsunarlaust má ekkí flana
að því að stofna til slíkrar her-
skyldukvaðar, sem þegnskyldu-
vinnan yrði, og ef henni yrði á
komið, ætti hún að ná til ailra, a,
m. k. pilta, — en ekki aðeins til
fátækari eða umkomuminni stétt-
anna.
Ef niðurstáða hagfræðileígra
rannsókna leiddi í ljós, að vinnu-
markaðurinn þyldi vel að menn
væru kallaðir til opinberra verka
á vissu aldursskeiði, — og ég
dneg ekkí í efa, að sú yrði niður-
staðan, þó e. t. v. yrði erfitt að
ákve'ða hentugan árstíma til inn-
köllunar í vinnuna, — þá kæmi
ekki minna atriði, og það er,
hvað skal vinna og hver skal
vera vinnutilhögunin.
Ef við hugsum okkur venjulegt
atvinnuár að sumri til, hver
fleyta fer á síldveiöar og síld
berst mikil að landi, hvað eru þá
margir eftir, sem enga vinnu
hafa? Ef góð vetrarvertíð er og
skipakostur fremur eykst en
dregst saman, hvað standa þá
margir atvinnuþurfandi og bíða
þegnskylduvinnu ?
- Þannig hafa ýmsir spurt, og í
framhaldi af því, hvaða verk á
að láta vinna við, vegagerð,
flugvelli, iþróttavelli, jarðyrkju,
skógrækt eöa eitthvað enn ótalið.
Verkefni eru næg í voru landi.
En það eru fleiri atvinnulausir
en unglingar og daglaunamenn
óska ekki eftir því, að þau verk
séu tekin til þegnskykluvinnu,
sem þeir hafa áður innt af hendi
og telja sig hafa rétt á.
Auk þess kemur til greina við
val verkefna, hver séu og geti
verið þeirra uppeldislegu áhrif.
Enginn mun kjósa, að unglinga-
hóparnir vinni agalaust eða að-
haldslíti'ð. Flestir munu enn-
fremur telja æskilegt, að eftir
því sem föng eru á, verði veitt
fræðsla eða menníun.
En vinnan sjálf þarf einnig að
vera þannig, að hún glæði rækt
unglinganna til lands og þjóðar
og örfi starfsþrá þeirra.
Viðfangsefnin eiga að vera Iað-
andi til átaka og gefa lífi ung-
Iíngsins innihald og gildi, þann-
ig, að hann — þegninn — vaxi
að manndómi, því að þegn-
skylduvinnan á ekki aðeins að
vera fólgin í því að leysa ein-
hverja vinnu af hendi gegn fæði
og vínnufötum, heldur á hún
einnig að veita andleg verðmæti,
tamningu og þroska.
Eigi verður heldur fram hjá
því gengið, áð í raun og veru er
allt hálfgert utangarnahjal, sem
fjallar um þegnskylduvinnu,
nema jafnhli'ða sé athugað um
sfeólaskyldu og skó'.afyrirkomu-
lag. Hér í alþýöuæsíkunni hefir
áður verið á það drepið, að full
þörf væri á að taka skólakerfið
allt til rannsóknar, athuga uni
lengimgu skólaskyldunnar til 16
ára aldurs, breytt kennslufyrir-
komuiag í unglingaskölunum
þannig, að meiri alúð verði lögð
við að glæða áhuga fyrir starfi
og handleiðsla veitt við venk-
efnaval og fjölbreyttari tilsögn í
verkiegum efnurn.
Hér skal ekki farið lengra í þá
sálma að rekja þetta margþæíta
viðfangsefni, þó verður eigi
gengi'ð fram hjá því, að minna
á vinnuskólana, verklegu nám-
skeiðin, skólaskipið o. fl. o. fl.,
sem til orða hefir komi'ð í því
sambandi.
En á þetta mál er aðeins
minnst hér til þess að koma af
stað umræðum, ef áhugi kynni
a'ð vera fyrir hendi, og til þess
þá að reyna að fá fram sem
T SÍÐUSTU Alþýðuæsku
komu smápistlar úr dag-
bók æskumanns. Þessum pistl-
um mun jafnan verða ætlað
nokkurt rúm hér á síðunni, eft-
ir því sem ástæða þykir til, og
birtist því hér framhald af
þeim.
Til hvers eru Þingvellir?
í vor, þegar „Æskulýðsfylk-
ingin“ boðaði til móts á Þing-
völlum, skrifaði dagblaðið
,,Vísir“ um þá óhæfu, að kom-
múnistar skyldu vanhelga
Þingvelli á þann hátt. Út af
þessu hafði æskumaðurinn
skrifað í dagbók sína:
„Ég get að ýmsu leyti tekið
undir með grein „Vísis“, að
Þingvöllum sé lítill sómi gerr
með því að_ æskulýðssamtök
kommúnista efni þar til móts,
og fer sannarlega illa á því, að
landráðamenn eigi þar griðastað
til fundahalda.
En mér finnst að fleiri hafi
vanhelgað Þingvelli, svo að orð
sé á gerandi, og megi gjarnan
á það minnast. Um skeið héldu
„verzlunarmenn” þar hátíð
sína og var þar mjög dýrkaður
Bakkus konungur, jafnvel svo
að staðurinn var þeim bannað-
ur, sem rétt var að‘ mínu áliti.
Mér er og tjáð, að nýbakaðir
stúdentar leggi þangað leið
sína og fagni prófslokum, m. a.
með dýrkun sama konungs, og
þar mun hafa verið haldið
stúdentamót svokallað, og marg
ir menntamenn við það tæki-
færi dreypt á sér til hneisu.
Þetta munu ekki verða talin
landráð, þó að víst séu það fjör-
ráð þátttakenda við sjálfa sig,
en ekki verður slíkt athæfi tal-
ið til helgunar vorum fræga
stað, og er frá mínu sjónarmiði
órækt vitni um menningarleysi
þeirra menntuðu.
Þingvellir eiga að vera helgur
fiestar raddir og álitsgreinar um
þetta margþætta mál.
Vi'ð þekkjum þess ýmis dæmi,
að ofmjög hefir verið hrapað að
framkvæmd mála og löggjöf
verið sett, án þess að kynna ai-
þjóð manna nægilega nauðsyn
hennar og aðstæður þær, er að
því hnigu, að lögin voru sett.
Þrátt fyrir alla mælgi um ís-
ienzka alþ.ýðumenntun hefir ótrú-
lega lítið verið gert til þess að
viðhalda henni á hagnýtan hátt í
samræmi við þarfir og kröfur
tímans.
Stjórnmálaflokkarnir hafa deilt
fast um ýmsa löggjöf, sem sett
hefir verið. Um löggjöfina sjálfa
og framkvæmd hennar hefir-
síðan hver ha'dið sínu frani, og
málflutningur aðila studdur með
dæmum, sem oft eru slitin úr
samhengi, en hversu oft hefir al-
mienningur átt þess kost a'ð fá
í sínar hendur hlutdrægnisiaust
yfirlit, skýringar og skýrslur um
þessi stórkostlegu þræíuepli. Þau
eru víst áriei'ðanlega teljandi
dæmin um slíka alþýðufræðslu.
En ekki er rétt að þetta breyt-
ist?
Eigum við. ekki að undirbúa
vel öll stærri mál, ,og eigum
við svo ekki að veita þjóðinni
óhlutdrægar upplýsingar og
skýrslur um framkvæmdir þeirra
iaga, sem víðtækust eru og. varða
fiesta eða hafa verið mest um-
deiid.
staður í augum þjóðarinnar, og
þeim á að sýna virðingu og
sóma í hvívetna. Þjóðin á að
vera samhent um að virða og
helga þennan stað, þar sem
elzta þing jarðar var háð. Þess
vegna er hin mesta hneisa, að
menntamenn landsins sivívirði
staðinn með ölæðissamkundum,
og óhæfa, að þar sé griðastað-
ur landráðamanna til funda-
halda.
Hvorugt á að þolast, og að
því á að stefna, að skapa sterkt
almenningsálit, er verndi Þing-
velli fyrir slíkri vanvirðu.“
Þankar í sumarleyfi,
Eyðilegging foldar og fólks.
„Ég var við Gullfoss í fyrsta
sinni á æfinni. Sólin litaði úð-
ann margvíslegum litbrigðum.
Hvíiík undrasýn, töfrandi feg-
urð og hvílíkur þróttur í niði
jökulvatnsins, er það fellur nið-
ur í þröngt gljúfrið, jöt’unefld-
ar hamfarir. Tröllaukin átök og
töfrandi fegurð samræmd á
yndislegan hátt. Eigi er að
undrast, þó að skáld verði inn-
blásin, og hver ferðalangur
hugfanginn fyrir framan þessa
dýrðlegu sýn..
Ég geng upp á brúnina fyrir
ofan veginn til að líta yfir um-
hverfið. Til norðurs er fögur
fjallasýn, það er sólheiður dag-
ur og útsýni gott. en það er að
hvessa og vindurinn þyrlar
jörðinni 1 mórautt kóf upp til
fjallanna.
Austan megin árinnar tætir
hann úr móabörðum og bökk
um, þar er að blása upp mikið
landssvæði. Hve ömurlegt er
ekki að vita slík afdrif gróður-
sælla hlíða að blása upp í ber
og gróðurnakin holt. Hér vant-
ar sýnilega græðandi hendur,
en sandgræðslan er auðvitað
fyrst og fremst í byggðum. Ég
horfi þó ekki sársaukalaust á
moldrykið austan Hvítár. Hve
margar ungar hríslur missa
þarna fótfestu sína árlega? —
Hvað mörg tonn skyldi vindur-
inn bera burtu á ári af gróður-
mold þessara fögru móa? Já,
hve mörg? — Bfllinn þeytir
gjallarhorn sitt. Halda skal á-
fram og ná í Geysisgos.
Á leiðinni lít ég oft til fjalla,
moldbylurinn eykst, og byrgir
æ meir hina fögru fjallasýn.
Mér finnst ég þorna í kverk-
unum. Mér er hugraun að
horfa á eyðilegginguna og geta
ekkert gert til að afstýra henni.
Mér koma 1 hug ummælin
að stormurinn feykir burtu því
visna og gamla, hér er sýnilegt
að hann feykir fleiru, ber burtu
frjómögn foldar.
Stormi er stundum líkt við
gagnrýni í þjóðlífi, og mér flýg-
ur í hug: Hér sérðu eyðilegg-
ingu náttúruaflanna, sem er
hliðstæð við eyðileggingarstarf
vissrar manntegundar í þjóðfé-
laginu.
Eins og stormurinn eyðileggur
hér gróður og lífsmöguleika,
þannig eyðileggja öfgastefn-
urnar vöxt og þróun andlegs
CHARLES NORDHOFF og JAMES NORMAN HALL:
Uppreisniin á Bounty.
®6. Karl ísfeld íslenzkaði.
Skjótið þorparann. Þeir áttu við Bligh skipstjóra. Herra Cole,
bátsmaðurinn, sagði: — Ég held að bezt sé að koma sér burtu
sem fyrst. Bligh skipstjóri samþykkti þetta. Byr var lítill,
svo að við settumst undir árar og rerum burt frá Bounty.
Um leið og við ieystum frá skipinu, heyrði ég Christian
gefa skipun um, að vinda upp segl. Þeir sigldu sömu stefnu
og Bligh hafði fylgt svo lengi sem við sáum til þeirrá.
Við vorum svo truflaðir yfir þessum óvænta viðburði, að
mér var ómögulegt að skrifa niður hjá mér nokkrar athuga-
semdir.
Eftirfarandi menn sá ég vopnaða: Fletcher Christian, —
Charles Churchill, liðþjálfi, Thomas Burkitt, einn fanganna,
Matthew Quintal, John Millward, einn fanganna, John Sumn-
er og Isaac Martin. Joseph Coleman, ryðmeistari, einn af föng-
unum — vildi fá að vera með í bátnum og hrópaði til okk-
ar, hvað eftir annað, til þess að minna okkur á, að hann
hefði engan þátt tekið í uppreisninni. Charles Norman, einn
fanganna, og Thomas Mclntosh, ennfremur einn af föngun-
um, vildi líka fá að koma með okkur. Uppreisnarmennirnir
gátu ekki sleppí þeim. Einn fanganna, Michael Byrne, hygg
ég að hafi viljað koma með okkur, en við þorðum ekki að
taka hann, af því að báturinn var drekkhlaðinn.
Þannig lauk Fryer frásögn sinni.
Réttarforsetinn spurði: Þér hafið nefnt sjö vopnaða menn.
tír ðagbók æskumanns.
lífs meðal þjóðanna.
Kommúnismi og nazismi
grafa ræturnar undan menn-
ingargróðri þjóðanna, í höndum
einræðisins verður akur menn-
ingarinnar örfoka.
Láttu þér moldarflagið við
Gullfoss til varnaðar verða, og
stefndu stigu við hliðstæðri
eyðileggingu í þjóðlífinu, eftir
því sem þú orkar.“
Við Austurvöll.
„Ég stóð við Austurvöll og
beið eftir kunningja mínum.
Tveir menn ræddust við
skammt frá mér. Þessi orð falla:
„Slcyldi ríkisstjórnin ekki ætla
að leita hjá mönnum eftir
birgðum?“ „Ætli það verði
nokkuð úr því, frekar en öðru,
hér er talað og skrifað og skip-
aðar nefndir og eftirlitsmenn,
en hvað er svo sem gert? Ekk-
ert nema búa til bitlinga. Hvað
hldurðu að kolaeftirlitsmaður-
inn geri, heldurðu að hann líti
í húsin og leiti að birgðum, —
nei, o-nei, í bezta tilfelli að hann
birtir hvatningu um að spara
kolin, líklega handa þeim, sem
engin kol eiga.“
Ég heyrði ekki meira. Þetta
var nóg, ég hefi heyrt svipað
hjá fleirum. En er þetta ekki
óheilbrigt? Er ekki of mikið um
svona pískur? Fólkið er orðið
vant því, að gangrýna á sinn
hátt, og heimta að allt sé lag-
fært af ríkisstjórninni, sum nú-
verandi stjórnarblöð hafa líka
alið á því. Skyldi ekki vera rétt
af ríkisstjórn að kveða niður
svona pískur? T. d. eins og Ey-
steinn þaggaði niður í ritstjór-
um ,,rússneska Þjóðverjans“ —
eins og sumir verkamenn kalla
nú blað kommúnista.
Því ekki að láta leita að
birgðum og engum að hlífa. Og
jafnframt með orðum og gjörð-
um að venja fólkið á að gera
kröfur til sjálfs sín um
leið og það gerir kröf-
ur til annarra. Sjálfsstjórn
fólksins og heilbrigt almenn-
ingsálit léttir undir með stjórn-
arvöldum 1 lýðræðisþjóðfélagi.
Agaleysi og taumlausar kröfur
eins og öfgaflokkarnir gera, —
veikir þjóðfélagið. Það á að
kenna fólkinu að virða lög og
rétt með því að framfylgja rétt-
lætinu.“
ALÞÝÐUÆSKAN kem- |
ur nú úr sumarleyfi \
sínu og' er ætlun hennar \
að bæta fyrir langt leyfi l
með auknum afköstum og |
fjölbreytni. En þessi ætlun
nær því aðeins tilgangi og
marki, að æskan sjálf sé I;
hluttæk og virk. _ I;
Þið ungu menn og kon-
ur! Þið hljótið að eiga ein- ;;
hver þau áhugamál, sem
varðar æsku landsins
meira eða minna, öðrum ||
kosti eruð þið orðin eins <;
og skeldýrið, sem brynjar I;
sig skelinni og opnar I;
ekki, nema til þess að ;;
taka fæðu. Þannig er ekki ;
íslenzk æska almennt. Tak- ;
ið penna 1 hönd, þið, sem ;
eruð vakandi og eigið fé- ;
lagsleg áhugamál, og send- j
ið alþýðuæskunni línu. ;
Utanáskrift: — Guðjón B. ;
Baldvinsson. Ásvallagötu \
39. í
Snmarstarl.—Mt-
arstarí.
Sumartíminn er liðinn hvað
snertir útilíf og þann þátt fé-
lagsstarfsins, sem kendur er við
sumarið. — Eflaust munum við
öll álíta, að sumarstarf okkar
hefði átt að vera fjölbreyttara
og víðtækara en raun hefir á
orðið.
Enda væri það ekki sannur
félagslegur áhugi, ef okkur
fyndist „allt í lagi“ og hvergi
hefði þurft betur að gera. Við
skulum ekki leyna því, að mjög
skortir á að sumarstarf, okkar
sé með þeim hætti, sem helzt
verður kosið og vera ber, en um
það skal ekki rætt frekar nú,
heldur skulum við muna, að búa
okkur undir betra starf á næsta
sumri.
En nú er vetrarstarfið fram-
undan. Félagsstjórnirnar eru
að sjálfsögðu farnar að undir-
undirbúa verkefnin og ifélag-
arnir hugleiða með hverjum
hætti bezt skuli unnið og mest-
um árangri náð.
Frh. á 4. síðu.
Álítið þér, að þetta hafi verið einu mennirnir, sem voru vopn-
aðir. ,
Fryer: — Nei.
Réttarforsetinn: — Hvers vegna?
Fryer: — Af því að ég heyrði mennina 1 bátnum segja
það, en að því er ég bezt man. sá ég ekki fleiri.
Réttarforsetinn: — Skýrið réttinum frá því, hversu lengi
þér hafið verið á þiljum í hvort skipti, þegar þér komið upp.
Fryer: — Um tíu mínútur eða stundarfjórðung.
Réttarforsetinn: — Sáuð þér nokkurn fanganna beinlínis
hlýða skipunum Christians eða Churchill?
Fryer: — Ég sá Burkitt og Millward vopnaða, þeir stóðu
vörð.
Réttaríorsetinn: — Heyrðuð þér nokkurn fanganna hrak-
yrða Bligh.
Fryer: — Ekki svo að ég muni. Ég sá Millward við borð-
stokkinn með byssu í hendinni. Það var svo mikill hávaði, að
ég gat ekki greint einn frá öðrum.
Réttarforsetinn: — Þér segið, að uppreisnarmennirnir hafi
hrakyrt Bligh, þegar sverðin voru rétt oían 1 bátinn. Heyrðuð
þér nokkurn fanganna taka þátt í því?
Fryer: — Ekki svo ég muni.
Réttarforsetinn: — Sáuð þér einn fanganna, Thomas Elli-
son, morguninn, sem uppreisnin varð?
Fryer: — Ég sá hann ekki strax, ég sá hann seinna.
Réttarforsetinn: — Hvað var hann að gera?
Fryer: — Hann stóð rétt hjá Bligh, en ég man ekki, hvað
hann var að gera.
Réttarforsetinn: — Var hann vopnaður?
Fryer: — Það man ég ekki.