Alþýðublaðið - 03.11.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR 3. NÓV. 1939.
ALÞÝÐUBLAÐI&
♦-------------------------
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima). ,
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
! ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
*------------—:— ------—ir*
Isiir eœbætt-
ismaðnr.
JÓN PÁLMASON alþingis-
maður á Akri hefir orðið
frægur fyrir eitt og aðeins eitt,
að gagnrýna ár eftir ár rekstur
ýmissa opinberra stofnana.
Hefir hann flutt um þetta
margar ræður á alþingi og
nokkrar í útvarp og hefir það
verið bersýnilegt, að maðurinn
hefir lagt mikla stund á þessa
iðju.
Gagnrýni er heilbrigð og
sjálfsögð og opinberar stofnan-
ir þarf ekki síður að gagnrýna
en annan embættis- eða at-
vinnurekstur. En mörgum hefir
fundizt, að Jón Pálmason hafi
oft seilst langt í gagnrýni sinni
og hún hafi oftast stefnt að því
að skapa tortryggni og jafnvel
beinlínis verið til þess gerð í
ýmsum tilfellum, að reyna að
koma þjófsorði á menn. Jóni
Pálmasyni hefir orðið þetta á í
áhuganum fyrir því að skapa
flokki sínum, Sjálfstæðisflokkn-
um, vopn í stjórnmálabarátt-
unni. Hann hefir af sínu bú-
mannsviti og þekkingu á fólki
vitað það, að litlu tölurnar og
smámunirnir geta skapað meiri
ólgu og eitraðri tortryggni en
önnur mál stærri. Þess vegna
varði hann á sínum tíma millj-
ónaslculdir Kvledúlfs og alla þá
ráðsmennsku, en fjasaði út úr
því, ef starfsfólki á einhverri
opinberu skrifstofunni væri
gefið kortérsfrí til kaffidrykkju
eða hjúkrunarnema væri gert
betur í kaupi en áður var.
Jón Pálmason heimtaði í öll-
um sínum ræðum sparnað,
sparnað og aftur sparnað. En
sparnaðartillögur hans stefndu
aldrei að stóru liðunum, heldur
að smámununum, sendisveina-
kaupinu, fríinu hjá verkafólk-
inu, greiðslunni til rithöfundar-
ins eða listamannsins fyrir
starf hans við dagskrá útvarps-
ins og öðru þess háttar. Og allt
hjal þessa manns féll í góðan
jarðveg hjá íhaldinu. Það fann
að hann var hirðsnápur þess og
hann fékk umbun. Þingflokkur
Sjálfstæðisflokksins kaus hann
til að endurskoða landsreikn-
ingana, Það var fyrsta embætt-
isverk hans. Maður skyldi ætla
að hann leysti það starf af
hendi af samvizkusemi og að
minnsta kosti án þess að baka
ríkissjóði óþarfa kostnað. En
auk þess starfs hefir Jón
Pálmason ásamt öðrum manni
fengið því framgengt, að búið
er að stofna nýtt embætti, sem,
þó að það sé ekki sama embætt-
ið og endurskoðun landsreikn-
inganna. er mjög skylt því
starfi, þetta er snuðraraemb-
ætti, bg starf hans á að vera að
halda niðri kaupi sMNsfólks á
er bandamönnu mnazismans —
Eljas Erkko utanríkismálaráð-
herra finnsku stjórnarinnar.
----t>-
AÐ er óhætt að fullyrða,
að finnski utanríkismála-
ráðherrann Eljas Erkko, hafi
sigrað í fyrstu umferð hinna
örlagaríku samninga 'í Moskva.
Það er nefnilega ekki vafi á
því, að í upphafi var það
ætlun sovétstjórnarinnar að
heiðra Erkko með samskonar
heimboði og því, sem hinir eist-
nesku. lettnesku og lithauisku
embættisbræður hans fengu.
En honum tókst að afstýra því.
Stjórn Finnlands sendi í stað-
inn til Kreml sendiboða með
takmörkuðu umboði, og gaf
í skyn, að finnsk-rússnesku
samningarnir yrðu með allt
öðru móti en samningarnir, —
sem urðu hinum litlu ná-
grannaríkjum þeirra fyrir aust-
an Eystrasalt svo dýrkeyptir.
Að vísu var þetta einungis
formsatriði, en það formsat-
riði gat þó og hefir þegar haft
sín áhrif á þróun málanna, og
hefir gefið tóm til þess að búa
sig undir að verja land sitt.
Þessi áltvörðun er einkenn-
andi fyrir hinn rólega og örugga
finnska utanríkismálaráðherra.
Það er maður, sem haft hefir
orð fyrir það, að láta aldrei
setja sig út af laginu. Finnska
þjóðin trúir á þennan mann, og
þessa dagana hefir hann verið
miðdepill finnsku stjórnarinn-
ar.
Þessi merki stjórnmálamaður
og blaðamaður, sem var alger-
lega óþekktur maður, þangað
til fyrir einu ári síðan, er hann
varð utanríkismálaráðherra
Finna, hefir, þrátt fyrir það, að
hann er ekki meira en rúmlega
fertugur, haft mikil áhrif meðal
ungra manna í Finnlandi.
indum þess. Fyrir þetta fær
hann góð laun. Embættið er að
öllu leyti óþarft.
En sleppum hinu nýja emb-
ætti. Hér í blaðinu var í gær
skýrt nokkuð frá því hvernig
Jón Pálmason, þetta átrúnaðar-
goð Sjálfstæðisflokksins í smá-
skítlegum aðfinnslum og nöldri,
hefir rækt starf sitt sem endur-
skoðunarmaður landsreikn-
anna. Er vafasamt að nokkur
alþingismaður hafi valdið jafn-
miklu hneyksli með framkomu
sinni og Jón Pálmason hefir
gert í þessu efni. Það er ekki
nóg með það, að hann geri
þannig lagaða athugasemd við
rekstur einnar af stofnunum
ríkisins, að alveg ósæmilegt
verður að teljast, þar sem hann
fer beinlínis með dylgjur um
f járdrátt, heldur hefir hann
byggt þær dylgjur sínar á töl-
um, sem hann hefir ekki getað
tekið upp úr reikningum við-
komandi stofnunar. Tölurnar
eru alrangar og öll athugasemd
alþingismannsins því endileysa
frá upphafi.
Þegar hann er svo kominn í
þessa klemmu, eftir allan nasa-
blásturinn á undanförnum ár-
um, er hann sjálfum sér og öll-
um sínum sparnaðarkröfum
fyrir hönd ríkisins ekki sam-
kvæmari en það, að hann skrif-
ar ríkisstjórninni og biður hana
að veita sér gjafsókn til varnar
, í málinu, sem höfðað hefir verið
: gegn honum fyrir dylgjurnar.
Það er víst ekki, að áliti Jóns
Pálmasonar, sóun á fé ríkisins,
bitlingur eða óráðsía, eins og
svo margt, jsem hann hefir áð-
ur nefnt því nafni. Hvers vegna?
Af því að nú á Jón Pálmason í
hlut!
Erkko utanríkismálaráðherra.
Nafnið Erkko stafar frá Erik-
kalabúgarði í Orimattila, en
þar bjó afi utanríkismálaráð-
herrans, stórbóndinn Juhani
Eerikinpoika. Á þessum sólríka
og fagra stað fæddust tveir
gáfaðir piltar, skáldið J. H.
Erkko og stjórnmálamaðurinn
Eero Erkko.
Eero Erkko, yngri bróðirinn,
var fæddur blaðamaður og varð
27 ára gamall aðalritstjóri
blaðsins Keski-Suomi. Það var
áreiðanlega hin sterka þjóð-
rækni eldra bróðurins, sem
vakti áhuga Eero Erkkos á
stjórnmálum. Eftir að hann -
hafði verið ritstjóri úti á landi
í þrjú ár, fór hann til Helsing-
fors, þar sem hann ásamt rit-
höfundunum Juhani Aho og
Arvid Járnfelt stofnaði dag-
blaðið Páiválehti. Að þessu
blaði söfnuðust Ung-Finnarnir,
en Erkko varð lífið og sálin í
þeim félagsskap.
í blaði sínu æsti hann til
andstöðu gegn Rússum, en hélt
svo vel á málunum, að það liðu
tíu ár, áður en Bobrikoff á-
kvað að láta til skarar skríða.
Erkko var rekinn úr landi árið
1903 ásamt mörgum öðrum
Finnum, og hann fór með
fjölskyldu sína til Ameríku
— þar sem hann varð ritstjóri
blaðs, sem gefið var út á
finnsku.
Þannig skeði það, að Erkko
utanríkismálaráðherra gekk í
ameríska skóla í uppvextinum.
Árið 1905 kom Eero Erkko
aftur til Helsingfors, þar sem
hann fyrst um sinn stundaði
kaupsýslu. En tveim árum
seinna gerðist hann aftur vaðal-
ritstjóri blaðs síns, sem nú hét
Helsingin Sonomat.
Meðan á stríðinu stóð, lauk
sonur hans stúdentsprófi og var
byrjaður að hlusta á fyrirlestra
í háskólanum, þegar dálítið
kom fyrir, sem gerbreytti fram-
tíðaráætlunum hans. Innan-
landsstyrjöldin stóð fyrir dyr-
um og hann flýtti sér, á laun,
til herskóla hvítliða í Austur-
botnum, fyrst í Vindala og j
síðan í Vörá. Hann tók þátt í |
orustunum í Austurbotnum og
1 orustunni í Fippula. í orust- i
unni við Tammerfors var hann
liðsforingi og særðist hættu-
lega. í mörgum orustum sýndi
hann frábært hugrekki og
þegar stríðinu lauk hafði hann
fengið frelsiskrossinn og
hetjuverðlaun.
Árið 1919 gekk hann í þjón-
ustu finnska utanríkismálaráðu-
neytisins og var ritari þáver-
andi utanríkismálaráðherra. En
hann hætti þar brátt störfum
og fór að ljúka lögfræðinámi
sínu. Þegar hann hafði lokið
prófi fékk hann aftur stöðu
1 utanríkismálaráðuneytinu og
árið 1922 varð hann sendisveit-
arritari í París. Frá París flutti
hann 1924 til Tallin og var þar
þegar bolsévikar gerðu upp-
reisnina um haustið. Þrjú næstu
ár var hann sendisveitarritari
í London. Að lokum sneri hann
aftur til Helsingfors.
Erkko eldri, sem einu sinni
var rekinn úr landi, var nú orð-
inn mikill valdamaður í Hel-
singfors. Hann var orðinn mjög
vel efnaður, því að blað hans,
Helsingin Sanomat, var mjög
útbreitt blað. Hann hafði mjög
mikil áhrif sem stjórnmálamað-
ur.
Hann var nú orðinn gamall
maður og blað hans þarfnaðist
yngri manna. Sonur hans gerð-
ist nú ritstjóri blaðsins ásamt
föður sínum.
Eljas Erkko, sem erfði blað
föður síns ásamt yngri bróður
sínum, erfði einnig blaða-
mannshæfileika hans.
Frá því Erkko tók við utan-
ríkismálaráðherrambættinu, hef
ir hann oft ritað í blað sitt.
Hann skrifar til dæmis bók-
menntagagnrýni undir dul-
nefni. Og hann vakir yfir
hverjum lið í starfsemi blaðs-
ins, og það hefir oftar en einu
sinni komið fyrir, að hann hef-
ir tekið á móti trúlofunarfrétt.
Sem pólitískur blaðamaður
hefir hann hlotið frægð fyrir
hinn skíra, nákvæma stíl og
lj ósa framsetningu.
Erkko utanríkismálaráðherra
er einn hinna hamingjusömu
manna, sem kunna að skipu-
leggja starf sitt á þann hátt, að
þeir virðast hafa ótakmarkað-
an tíma til umráða. Hann er
mjög eftirsóttur í samkvæmis-
lífinu og á hinu fallega heimili
hans í Helsingfors er mikil
risna. Kona hans er einhver
glæsilegasta húsmóðir í Finn-
landi. Hann kvæntist árið 1922
enskri konu, Violet Suthcliffe,
dóttur verkfræðings, sem var
búsettur í Helsingfors. Þau eiga
tvö börn, son og dóttur.
Á hverju fimmtudagskvöldi
fer hann í kauphallarklúbbinn
tíl þess að spila vist. tlann þyk-
ir ágætur spilamaður.
Erkko er einhver vinsælasti
maðurinn í Helsingfors. Hann
er mjög feitur, en undir fitu-
laginu í andliti hans gægist
fram svipur, sem ber vott um
ágætar gáfur og mikið andlegt
fjör. Hann er ágætur ræðumað-
ur, segir martna bezt gaman-
sögur og er frægur fyrir tilsvör
sín,
Hann er gríðarstór vexti og
hraustmenni hið mesta, Sendi-
herrafyllirí og blaðamannaerill
hafa ekki getað unnið á heiisu
hans. Ef hann er þreyttur fer
I hann upp í merkurnar við Pet-
samos og lifir þar skógarmanns-
lífi.
Haixn er ágætur tennisleik-
ari og einhver bezti golfleikari
Finna og hefir tvisvar fengið
verðlaun i millilandakeppni.
Þann þriðja september síðast-
liðinn átti hann að fara til
Stokkhólms með golf-félagi
Hel(sing.forsbo'rgair til þess að
taka þátt í keppni við golffélag
Stokkhólmsborgar.
En svo komu fyrir atburðir,
sem hindruðu þetta. Það varð
að fresta þessari keppni, eins
og svo mörgu. öðru.
Dansleik
heldiur knattspyrtvufélagið Vík-
ingur í 'Oddfellowhúsinu annað
kvöld kl. „10.
VUhjðlmur Stefánsson ianð
kðnnnður sextugur i dag.
----«,
LANDAR okkar vestan hafs
hafa ekki látið sitt eftir
liggja, að gera garðinn frægan.
Meðal þeirra er frægasti núlif-
andi íslendingur, máske eini ís-
lendingurinn, sem segja má að
öðlast hafi heimsfrægð, en það
er landkönnuðurinn og mann-
fræðingurinn Vilhjálmur Stefáns-
son, sem er sextugur í dag.
Vilhjálmur Stefánsson er Ey-
firðingur og Skagfirðingur að ætt
enda þótt hann sé fæddur vestan
hafs. Foreidrar hans höfðu flutzt
vestur þrem árum áður en Vil-
hjálmur fæddist, eða árið 1876,
en Vilhjálmur er fæddur 1879.
í fyrstu ætlaði Vilhjálmur sér
að verða skáld, það er að segja
Ijóðskáld, en úr því varð ekki,
heldur gerðist hann skáld á
öðru sviði, hann gerðist skáld at-
hafnanna, og varð þar mjög
frumlegt skáld, því að hann fór
nýjar og með öllu ótroðnar
slóðir og nam ný lönd. En áður
en hann lagði út á þá braut
vildi hann mennta sig. Hann
stundaði nám í Grand Forks o,g
Iowa-háskóla og las mannfræði
við Harward-háskóla.
Frægastur er Vilhjálmur fyrir
rannsóknir norðurhjarans og
rannsóknir sínar á lífi Eskimóa.
Kom honum þar að góðu liði
þekking hans á mannfræÖi. Hann
hafði þar alveg nýja rannsófknar-
aðferð, samdi sig að siðum
Eskimóanna, lifði sama lifi og
þeir, til þess að læra að skilja
þá betur, enda gafst sú aðferð
■vel, því að á þann hátt Jkomst
hann í nánari -kynni við Eski-
móana.
Vilhjálmur Stefánsson hefir
neynt rnargt um dagana. Hann
hefir sem kúreki þeyst á fleygi-
vökrurn gæðingi um hinar víð-
lendu gresjur Ameríiku með
skammbyssu við belti og hár of-
an á herðar, eins og Vísunda-
Villi, legið úti marga langa stór-
hríðarnótt á hjarni Norðurheim-
skautslandanna og setið langar
kvöldvökur í snjóhúsum Eskimó-
anna, stýft selakjöt úr hnefa,
drukkið lýsi með og hlustað á
Eskimóana segja hinar frumstæöu
en fallegu þjóðsögur sínar. Um
þessar ferðir sínar hefir hann
svo skrifað einhverjar þær
skemmtilegustu og viöburðarík-
ustu ferðasögur, sem til eru, en
þær eru nú að ko'ma út á ís-
lenzku á forlag Ársæls Árnason-
ar bóksala.
Fáir Islendingar munu hafa séð
meira af veröldinni en Vilhjálmur
Stefánsson. Hann er víðförull
maður, hann er frægur maður, en
hann hefir verið og er fyrst og
frernst islendingur.
Dagar reglnnnar
Það er orðin föst venja, að
góðtemplarar hafi merkjasölu
einu sinni á ári, til styrktar
starfsemi sinni, nú orðið eru
það Umdæmisstúkurnar, sem
sjá um þessa daga og ágóða af
þeim er varið til starfsemi fyrir
bindindismálið. í umdæmi
hverrar umdæmisstúku. Það er
Umdæmisstúkan no. 1, sem hef-
ir merkjasöluna hér í Sunn-
lendingafjórðungi. Umdæmi
hennar er erfitt og stórt og
langsamlega fjölmennast, og án
efa mest þörf fyrir gott starf.
Það ætti að vera metnaðar-
mál hvers landfjórðungs að
styðja sem bezt að starfsemi
sinnar Umdæmisst-úku. Maður
heyrir fólk tala vingjarnlega
um þessa starfsemi, og flestir
telja hana þarfa og verðuga
þess að vera studda. Nú á morg-
un og sunnudag fer merkasalan
fram. Það er því æskilegt tæki-
færi til að sýna velvilja sinn
í garð þessa málefnis með því
að kaupa merki, sem hver
maður verður auðvitað að gera
eftir efnum og ástæðum. En
allir, sem kaupa merki, gera
tvennt í einu, sýna þessum
góða félagsskap viðurkenningu
og leggja örlítinn skerf til
stuðnings og starfs fyrir bind-
indismálið, hér í Sunnlendinga-
fjórðungi.
Vandræðabarnið
heltir myndin, sem Nýja Bíó
sýnir um þessar mundir. Er það
amerísk kvikmynd frá Warner
B os. Aðalhlutverkið leikur Bo-
nita Granville.
Útbreiðið Alþýðubiaðið,